مهدی جعفری خانقاه

کتاب روزنامه آذربایجان: نخستین روزنامه طنز و فکاهی درایران؛ در برگیرنده بازچاپ 23 شماره از روزنامه آذربایجان است که در فضای پر التهاب دوره مشروطه نقش ارزنده ای در آگاه سازی جامعه و مبارزه با استبداد داشته است. روزنامه آذربایجان با استفاده از چاشنی طنز درکنار متن ساده و قابل فهم، فساد و ناکامی های حاکمان مستبد را به تصویر می کشید. بازچاپ این نشریه می تواند منبع ارزشمندی به لحاظ تاریخ نگاری طبقه دهقانان در مبارزه با نظام فئودالی در آذربایجان باشد. این روزنامه به عنوان «نخستین روزنامه فکاهی فارسی زبان» و «پیشتاز روزنامه های منتشر شده به زبان ترکی آذری» مخاطب را از دریچه طنز با رویداد های سیاسی و اجتماعی آن دوره آشنا و نقش تاثیرگذار مطبوعات طنز در تحولات اجتماعی را بازنمایی می کند.

کتاب روزنامه آذربایجان: نخستین روزنامه طنز و فکاهی در ایران؛ در بر گیرنده باز چاپ 23 شماره از روزنامه آذربایجان است که در فضای پر التهاب دوره مشروطه نقش پر رنگ و ارزنده ای در آگاه سازی جامعه و مبارزه با استبداد داشته است. روزنامه آذربایجان با استفاده از چاشنی طنز در کنار متن ساده و قابل فهم، فساد و ناکامی های حاکمان مستبد را به تصویر می کشید. بازچاپ این نشریه می تواند به لحاظ تاریخ نگاری طبقه دهقانان در مبارزه با نظام فئودالی در آذربایجان منبع ارزشمندی به شمار رود. این روزنامه به عنوان نخستین روزنامه فکاهی فارسی زبان و پیشتاز روزنامه های منتشرشده به زبان ترکی آذری مخاطب را از دریچه طنز با رویدادهای سیاسی و اجتماعی آن دوره آشنا می سازد و نقش تاثیرگذار مطبوعات طنز را در تحولات اجتماعی نشان می دهد.

کتاب خاطرات یک روزنامه فروش دربردارنده خاطرات قدیمی ترین روزنامه فروش دوره گرد ایران است. آنچه در این مجموعه آمده، خاطرات محمدابراهیم رنجبر از وقایع تاریخی ایران در فاصله کودتای 1299 تا انقلاب 1357 شمسی است. کتاب حاوی اطلاعات بکر و دست نخورده از شرایط روزگار ایران در این مقطع تاریخی 50 ساله است. این کتاب با رویکرد تاریخ شفاهی عامیانه، قرار است خواننده را با تجربیات تلخ و شیرین مطبوعات دوره پهلوی و انقلاب اسلامی آشنا کند. بی شک کتاب هایی از این نوع با وجود سبک خاطره گویی می توانند منابع ارزشمندی برای تاریخ نگاری طبقات معمول و توده جامعه باشند. با بررسی این کتاب سیر تکاملی مطبوعات در دهه های گذشته ایران نیز قابل مشاهده است. این کتاب از زاویه نگاه تازه ای به مطبوعات و حواشی آن پرداخته و از این نظر کم نظیر است. خاطرات یک روزنامه فروش نگاه نماینده ای از طبقه عام جامعه به وقایع و حوادث یک دوره زمانی خاص است. نویسنده روایت تازه ای از منظر توده مردم به مشکلات چاپ و توزیع نشریات در آن دوره دارد.

دانشنامه (دایر هالمعارف) را اثر مرجعی تعریف می ک نند که حاوی مقالات متعدد درباره دانش بشری در حوزه های موضوعی مختلف و با حوزه موضوعی خاص. دانشنامه ها عموما حاصل کارگروهی است و یک از مهمترین ویژگی های آن مستند و معتبر بودن اطلاعات آنهاست. هر چند دانشنامه های عمومی، تلاش میک نند دانش متنوع و گسترده ای را به اختصار در اختیار خوانندگان و گروه های کثیری قرار دهند که این اطلاعات ممکن است جدید نباشند، ولی دانشنامه های تخصصی عموما در پی پاسخ به خلاء دانشی موجود در یک حوزه تخصصی تولید می شوند. یکی از مهمترین دانشنامه های تخصصی که در پاسخ به خلاء اطلاعاتی حوزه مطبوعات تولید شده است، دانشنامه مطبوعات ایران است که اولین مجلد آن اخیرا منتشر شده است و در این نوشتار با حضور متخصصان و کارشناسان به نقد و بررسی آن پرداخته شده است. در ادامه ضمن اشاره به ضرورت انتشار دانشنامه های تخصصی و معرفی اجمالی دانشنامه مطبوعات ایران، اهداف و ضرورت های شکل گیری دانشنامه، وضعیت مدخل گزینی، جامعیت و مانعیت مدخل های دانشنامه، رعایت معیارها و استانداردهای دانشنامه نویسی، و راهکارهای پیشبینی شده برای روزآمدسازی دانشنامه مطبوعات ایران مورد بحث قرار خواهد گرفت.