پیمان جلیل پور

ادبیات کودکان و نوجوانان، ادبیاتی است که آگاهانه و عالمانه، در چارچوب یک سلسله اصول علمی موردقبول اهل فن در رشته روان شناسی و تعلیم وتربیت این گروه های سنی آفریده شده است. یعنی یک مقوله ادبی- علمی است. ادبیات کودکان و نوجوانان، عبارت است از: مجموعه داستان ها، اشعار و نمایش نامه هایی که ضمن برخورداری از جوهره و کیفیت ادبی لازم، باتوجه به خاصه های ذهنی و روانی (استعدادها، علایق و تمایلات) و نیازهای کودکان و نوجوانان، در چارچوب اصول تعلیم وتربیت موردتایید شرع، پدید آمده باشد. کتاب ادبیات کودک نوشته کیمبرلی رنلدز با ترجمه مهدی حجوانی توسط انتشارات افق در سال 1394 منتشر شده است که در این نوشتار، پس از ارائه مقدمه ای به معرفی کتاب و نکاتی درباره آن پرداخته شده است.

گسترش روزافزون تعداد و شمارگان نشریه های ادواری از یک سو و استقبال و استفاده گسترده جامعه از این نشریه ها در اغلب کشورهای دنیا، از جمله ایران، نشانه ای از اهمیت قابل توجه این نوع منابع دانش است. به جرات می توان بیان داشت آن چه بیش از سایر تحولات در پیش برد جامعه و نیز گسترش دانش نقش داشته و دارد نشریه های ادواری است. نشریه های ادواری کودکان جزئی از خواندنی های کودکان است. خواندنی های کودکان طیف وسیعی از نوشته های مربوط به کودکان را در بر می گیرد که شامل روزنامه ها و مجله ای ادواری است. با این حساب، کتاب «نشریات کودک و نوجوان» به نوعی فهرست نگاری مطبوعات کودک و نوجوان ایران پس از انقلاب اسلامی است که پدیدآوران کتاب سعی کرده اند فهرست و اطلاعات نشریات کودک و نوجوان را در قالب کتابی پژوهشی ارایه نمایند که در این نوشتار، پس از ارائه مقدمه ای، به معرفی کتاب، معرفی پدیدآوران کتاب، محسنات و کاستی های کتاب پرداخته شده و نمونه هایی از مدخل های نشریات کودک و نوجوان آورده شده است.

در عصر حاضر که حجم انتشارات رو به افزون است و پژوهش گران در دست یابی به اطلاعات مورد نظرشان با مشکلاتی رو به رو و در بعضی موارد دچار اضطراب اطلاعاتی شده اند، چکیده ها نقش اساسی را در مقابله با پیامدهای فزونی و یا انفجار اطلاعات ایفا می نمایند. چکیده در نشریات ادواری، ابزاری است ارزشمند در جهت دست یابی به نتایج پژوهش ها و آگاهی رسانی از موضوعات علمی و تخصصی روزآمد به پژوهش گران و متصدیان علم و پژوهش. هم چنین، چکیده ها با کمک به تلخیص اطلاعات، در روند ذخیره، اشاعه، و بازیابی، نقش سازنده ای در دسترسی به اطلاعات ایفا می کنند. ازاین رو، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری در راستای پاسخ گویی به نیازهای پژوهش گران و کارشناسان و ارائه تازه ترین اطلاعات علمی و فنی در کوتاه ترین زمان، کتاب دستنامه چگونگی تنظیم چکیده در نشریات ادواری را در سال 1394 تهیه کرده است که توسط انتشارات نامه پارسی به چاپ رسیده است. در این نوشتار، پس از ارائه مقدمه ای به معرفی پدیدآور کتاب، معرفی کتاب، جایگاه کتاب در میان کتاب های مشابه، و نقد کتاب پرداخته شده است.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مهم ترین نقاط قوت و ضعف داخلی و هم چنین مهم ترین فرصت ها و تهدیدهای خارج از کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز و تعیین این که آیا این کتابخانه ها از قابلیت های لازم برای خصوصی سازی برخوردارند، انجام گرفت.
روش پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات شامل مطالعات کتابخانه ای، سیاهه وارسی، و مشاهده است. جامعه پژوهش، دربرگیرنده اعضای هیات علمی گروه علم اطلاعات و دانش شناسی و مدیران کتابخانه های دانشکده های دانشگاه شهید چمران اهواز بود.
نتایج نشان داد که جمع امتیازات وزنی نقاط قوت و ضعف داخلی کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز برابر با 04/4 و جمع امتیازات وزنی فرصت ها و تهدیدهای خارج از این کتابخانه ها برابر با 87/3 است که هر دو عدد از عدد معیار 5/2 بزرگ تر بود. به این ترتیب، کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز از نظر عوامل درونی دارای قوت بوده و با استفاده از فرصت های پیش رو، توان مقابله با تهدیدها را دارا هستند.
این نتایج گویای این بود که کتابخانه های دانشگاه شهید چمران اهواز از قابلیت های لازم برای واگذاری به بخش خصوصی برخوردار می باشند.

مردم شناسی قادر است که عمده ترین و پوشیده ترین مسائل مردم را به طور روشن و شفاف، تبیین و تحلیل کرده و با کاوش در باریک ترین زوایای زندگی روزمره مردم، واضح ترین تحلیل را برای برون رفت از پیچیدگی های بغرنج اجتماعی، ارائه کند. در علم مردم شناسی نیز مانند تمام علوم دیگر، پژوهش از مراجعه به کتاب شناسی های نوشته شده آغاز می شود. بنابراین لازم است که ابتدا این کتاب شناسی ها شناخته شود (کرباسی، 1394: 12).
از کتاب شناسی تعاریف بسیاری شده است، اما یک تعریف واحد که مناسب همه جنبه های آن باشد وجود ندارد. کتاب شناسی عبارتست از فهرست کتاب ها و دیگر مواد خواندنی (سلطانی و راستین، 1381: 345). گذشته از این، به نظر اکثر مردم، کتاب شناسی «فهرستی از کتاب ها»ست (کتس1391: 70). دو رکن مهم کتاب شناسی عبارت است از اطلاعات و نظم. هر کتاب شناسی ای باید شامل اطلاعاتی کامل و درست باشد و آن اطلاعات نیز برخوردار از نظم منطقی (اسفندیاری، 1390: 7).
هیچ کتابخانه ای نمی تواند بدون ابزارهای کتاب شناختی از قبیل کتاب شناسی ها، خدمات کافی ارائه نماید.
کتاب شناسی ها به استفاده از کتاب ها و دیگر مواد کمک می کنند و به این ترتیب کاربرد سودمند دانش را ارتقا می دهند. بنابراین کتاب شناسی ها مواد پایه در هر مجموعه مرجع را تشکیل می دهند. علاوه بر این، هدف اساسی یک کتاب شناسی، کمک به استفاده کننده در تشخیص، وجود یا شناسایی یک کتاب یا هر ماده دیگر است که ممکن است مورد توجه شخص باشد. به تعبیر بهتر، وظیفه اصلی کتاب شناسی ثبت پیشینه های دانش بشری است (بیگدلی، 1386: 83-84).
کتاب شناسی ها را از نظر دامنه موضوعی به دو گروه عمومی و اختصاصی تقسیم می کنند. کتاب شناسی های اختصاصی به سه دسته به صورت زیر تقسیم بندی شده اند: 1. کتاب شناسی های موضوعی، 2. کتاب شناسی های سازمانی، و 3. کتاب شناسی هایی که آثار یک فرد و آثاری را که درباره وی منتشر شده اند را دربرمی گیرد (مرادی، 1384: 51- 52). کتاب شناسی مردم شناسی نیز جزء کتاب شناسی های موضوعی است که در این فرصت، مورد نقد علمی قرارمی گیرد.

قاله حاضر مروری است بر کتاب دختران در ادبیات کودک نوشته علی کاشفی خوانساری. در این کتاب موضوعاتی چون فقر، معلولیت، طلاق، نامادری، فرزندخواندگی، انقلاب، جنگ، کودکان کارگر و تقابل جنسیتی، در کنار حضور دختران در داستان های کودک و نوجوان مورد بررسی قرارگرفته و تحلیلی تصویری از دختران در داستان ها ارائه شده است.

کتاب حقوق کودک را بشناسیم و با آن زندگی کنیم (دست نامه آموزش حقوق کودک در دبستان و دبیرستان) در سال 2001 از سوی دفتر صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در زاگرب منتشرشده و حق چاپ آن در ایران به موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان اهدا شده است. این کتاب از مجموعه کتاب های رویکردها و نگرش ها در آموزش و پرورش پیشرو منتشر شده است. مجموعه کتاب های رویکردها و نگرش ها در آموزش و پرورش پیشرو با مشارکت بنیان گذار مجتمع آموزشی شهید مهدوی برای ترویج اندیشه های برتر در زمینه تعلیم و تربیت و با هدف همیاری در دانش افزایی و نگرش سازی به ویژه برای کارشناسان، آموزگاران و مربیان منتشر می شود.
حقوق بشر، استانداردی بنیادی است که دولت ها باید به آن پای بند بوده و برای تک تک افراد جامعه فراهم کنند. این حقوق افزون بر پاسخ گویی به نیازهای زیستی مردم باید شرایطی را فراهم کند که توانمندی های همگان به شکل کامل رشد یابد و نیازهای اجتماعی شان برآورده شود.

شناخت منابع و مراجع پژوهش، ضروری ترین مهارتی است که پژوهش گران باید از آن برخوردار باشند؛ به ویژه در عصر انفجار اطلاعات که هر روز بر شمار این منابع، از منابع مکتوب گرفته تا منابع دیجیتال افزوده می شود و بی اطلاعی از آن ها، مایه خسران پژوهش گر و ناکام ماندن پژوهش خواهدبود. از سوی دیگر، با توجه به محدودیت زمان پژوهش و کثرت منابع، دست رسی به تمامی آن ها برای کم تر کسی میسر است. در همین راستا، کتاب شناسی های تخصصی از اهمیت و کارایی به سزایی برخوردار خواهندبود؛ به ویژه آن که اگر این آثار شکل و شمایلی تحلیلی داشته باشند، خواهند توانست مراحل پژوهش را کوتاه تر کنند، بر عمق و دقت آن بیفزایند، اصالت و اعتبار پژوهش را تضمین کنند، مانع از انجام کارهای مکرر و موازی شوند و سرانجام به پیش برد علم یاری رسانند. کتاب کتاب شناسی تحلیلی ادبیات داستانی با چنین رویکردی و البته با هدف تامین منبعی برای درس «مرجع شناسی و روش تحقیق» در رشته های «ادبیات داستانی»، و «ادبیات فارسی» نوشته شده است.

ادبیات کودک نقش بنیادین و سازندهای در تکوین بخشی از میراث و هویت فرهنگی و ادبی هر جامعه دارد. ادبیات کودک و نوجوان هنگامی پدید آمد که بزر گسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های سنگین را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخ گوی رشد آن ها باشد. جدای از تلاش نویسندگان و پژوهشگران در خلق و گردآوری آثار داستانی در زمینه کودکان و نوجوانان، مسئله مهم دیگری نیز در روند تحول ادبیات کودکان نقش بسزایی داشت، این مسئله پدیده جدیدی بود که به صورت ترجمه آثار خارجی برای غنی تر کردن کتاب های مربوط به کودکان اتفاق افتاد. کتاب های ترجمه شده باعث می شوند کنجکاوی های کودکان در زمینه های مختلف ارضا شده، به پرسش های آن ها پاسخ های مناسب تری داده شود و با فرهنگ سرزمین های مختلف آشنا شوند. به بیان دیگر، یکی از راه های ایجاد شناخت و ارتباط میان کودکان جهان، ترجمه کتاب های مناسب و باارزش ملل مختلف است تا از این طریق کودکان با فرهنگ یکدیگر آشنا شده و با مطالعه تاریخ، آداب ورسوم و نحوه زندگی، مسائل و مشکلات و مبارزات و تلاش های ملت ها، خود را بهتر بشناسند و از آن ها بیاموزند (حجازی 1382: 186 ). به این ترتیب، کتاب ترجمه برای کودکان مورد ارزیابی علمی قرار می گیرد.

خانه کتاب از ابتدای سال 1393، در راستای وظایف اصلی خود انتشار کتاب شناسی های موضوعی را در دستور کار خود قرار داده است. کتاب شناسی های موضوعی به جهت آن که جامعه هدف مشخص داشته و این امکان را برای مخاطبان ایجاد می نماید که در کم ترین زمان ممکن و به شیوه ای علمی به کتاب و یا کتاب های مورد نظر خود دسترسی پیدا نمایند از اقبال فراوانی برخوردار هستند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی با عملکرد شغلی در بین کتابداران کتابخانه های دانشگاه های شهید چمران و علوم پزشکی جندی شاپور اهواز انجام شده است.
پژوهش حاضر پیمایشی و از نوع توصیفی است. برای گردآوری داده ها از پرسش نامه های پنج عامل بزرگ شخصیت NEO-FFI و عملکرد شغلی استفاده شد. جامعه پژوهش شامل کلیه کتابداران کتابخانه های دانشگاه های شهید چمران و علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در سال 1393 بودند. برای تحلیل داده ها از آزمون های توصیفی از جمله میانگین، انحراف استاندارد، درصد و فراوانی و آزمون های تحلیلی tبرای دو گروه مستقل، همیستگی پیرسون و رگرسسیون گام به گام استفاده شد.
یافته های پژوهش نشان داد که بین عملکرد شغلی و وجدانی بودن (58/0=r، 01/0=P) و عملکرد شغلی و برون گرایی (24/0=r، 05/0=P) رابطه مثبت مستقیم وجود دارد. نتایج آزمون t نشان داد که میان عملکرد شغلی کتابداران این دو دانشگاه تفاوت معنی داری وجود ندارد. هم چنین، بر اساس نتایج تحلیل رگرسیون، متغیرهای وجدانی بودن و روان رنجورخویی پیش بین های قوی عملکرد شغلی بودند که 40 درصد واریانس عملکرد شغلی را تبیین نمودند.
ویژگی های شخصیتی، متغیرهایی قوی در پیش بینی عملکرد شغلی هستند. به این معنا که کتابدارانی که ویژگی های شخصیتی مطلوبی دارند انتظار می رود که از عملکرد شغلی بهتری برخوردار باشند.