کوثر مویدی

استعاره از مولفه های زیبایی زبان است که پیچیدگی های خاص خود را نیز دارد. بی جهت نیست که برای برگردان استعاره از زبان مبدا به زبان مقصد، شیوه های گوناگونی وجود دارد که مترجمان از دیرباز به کار برده اند. یکی از دشواری های ترجمه قرآن نیز برگردان استعاره است. در این مقاله، برگردان صد استعاره از پنج جزء نخست قرآن در ترجمه کهن طبری (ترجمه رسمی) با ترجمه معاصر گرمارودی مقایسه شده است که هدف از آن، بررسی میزان دقت مترجمان و تنوع شیوه های آنان در این زمینه و تغییر شیوه ها در طی زمان است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که تفاوت زمانی چند سدهای و تحولات و دگرگونی های زبانی، علیرغم تاثیر در میزان بهره گیری مترجمان از روش های مختلف، در تنوع شیوه های آنان تفاوت چندانی ایجاد نکرده است. البته این اختلاف در میزان بهره گیری از شیوه ها، بر نگرش آنان به ترجمه قرآن مبتنی است که می توان آن را در مبدامداری مترجمان کهن و مقصدمداری مترجمان معاصر خلاصه کرد.

در فرآیند ترجمه، همواره دو گرایش مبدامدار و مقصدمدار در برابر هم وجود داشته است. مترجمان گاه «حفظ زبان مبدا» را مدنظر داشته و گاه «قابل فهم بودن مطلب در زبان مقصد» را مورد توجه قرار داده اند. در دوران معاصر و با شکل گیری نظریه های علمی در حیطه ترجمه، اصلی ترین وجه تمایز دیدگاه ها، همین دوگانگی مبدامداری و مقصدمداری است. از جمله مواردی که در مبدامداری یا مقصدمداری ترجمه بازتاب مهمی دارد، شیوه های مورد استفاده در برگردان استعاره است. لذا در این مقاله، شیوه های برگردان استعاره در ترجمه ابوالفتوح رازی بررسی و آماری از شیوه های عملکرد وی ارائه شده است. در نهایت به این نتیجه دست یافته ایم که اگرچه مفسر بدون اسلوب معینی از دو شیوه مبدامداری و مقصدمداری بهره برده است، اما بااین حال، به حفظ ویژگی های زبان مبدا توجه بیشتری داشته و بر این اساس می توان او را یک مترجم مبدامدار دانست.