محمد علی محیطی اردکان
-
فصلنامه حکمت اسلامی، پیاپی 43 (زمستان 1403)، صص 135 -153
هدف این تحقیق آن است که با روش توصیفی تحلیلی و با بررسی فراگیر جنبه های گوناگون معرفت شناختی مفهوم وجود در دیدگاه صدرالمتالهین، امکان شناخت حصولی حقیقت وجود را واکاوی نماید و به این پرسش ها پاسخ دهد که آیا اساسا حقیقت وجود شناختنی است؟ ازطریق چه مفاهیمی؟ این مفاهیم چگونه به دست می آیند؟ ما به یاری خوانش آقاعلی مدرس زنوزی و به تبع با ارائه استدلالی نو به عنوان مکمل استدلال ملاصدرا، در نفی مفهومی شدن حقیقت وجود، از طریق امکاناتی که اندیشه صدرایی در اختیارمان قرار داده است، اثبات خواهیم کرد که اگرچه ذات حقیقت وجود هیچ شناخت حصولی ای را بر نمی تابد، لکن می توانیم دریافتی حصولی از تقابل آن با دیگری (در اینجا یعنی تقابل آن با عدم) داشته باشیم. به تعبیری، مفهوم وجود حاصل دریافت ما از واپس زنی دیگری (عدم) از جانب حقیقت وجود است که این نحوه دریافت را با عنوان انتزاع و ذهن می شناسیم و ازآنجاکه واکاوی مفهوم وجود و سازوکار دریافت آن می تواند شناخت دقیقی از دیگر مفاهیم فلسفی ارائه نماید، می یابیم که به طور کلی در فلسفه، حقیقت وجود را ازطریق مفاهیمی با عنوان انتزاعی و ذهنی می شناسیم.
کلید واژگان: مفهوم وجود، حقیقت وجود، تعین مفهوم، دوری بودن، صدرالمتالهینHikmat - e - Islami, Volume:11 Issue: 43, 2025, PP 135 -153This study aims to investigate the possibility of acquired knowledge of the reality of existence by employing a descriptive-analytical method and comprehensively examining various epistemological aspects of the concept of existence in Mullā Ṣadrā’s views. It seeks to answer whether the reality of existence is knowable, through which concepts it is knowable, and how these concepts are derived. With the help of Aqa Ali Modarres Zonoozi’s interpretation and by presenting a new argument as a complement to Mullā Ṣadrā’s reasoning, this research employs the tools and insights offered by Sadrian philosophy to negate conceptualization of the reality of existence. It will be demonstrated that although the essence of the reality of existence cannot be grasped through acquired knowledge, an acquired understanding can be achieved by contrasting it with non-existence. The concept of existence is derived from our perception of the negation of the other (i.e., non-existence) by the reality of existence, which we recognize as abstraction and mind. Since analyzing the concept of existence and the mechanism of its perception can provide a precise understanding of other philosophical concepts, we find that, in philosophy generally, the reality of existence is comprehended through abstract and mental concepts.
Keywords: Concept Of Existence, Reality Of Existence, Conceptual Determination, Circular Reasoning, Mullā Ṣadrā -
یکی از محوری ترین اصول عقیدتی دین اسلام، اعتقاد به توحید است. این اعتقاد نقش موثری در شکل گیری تفکرات و کنش های جامعه دینی داشته و استلزاماتی را در سطوح مختلف اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی برای فرد و جامعه در پی خواهد داشت. با توجه به ابعاد مختلف توحید و استلزامات گوناگون آن در زمینه های مختلف، در این مقاله به روش توصیفی تحلیلی به استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از منظر آیت الله مصباح (ره) پرداخته شده است. بر اساس نتایج به دست آمده، مشروعیت حکومت، پذیرش نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه، لزوم تبعیت قوانین موضوعه از قوانین الهی، ضد ارزش بودن جنگ بر سر ریاست، توجه به استقلال و آزادی کشور در روابط و مناسبات خارجی، حفظ مالکیت اجتماعی افراد جامعه و ضابطه مند بودن آزادی های انسان از استلزامات سیاسی توحید در مالکیت از دیدگاه آیت الله مصباح (ره) به حساب می آید.
کلید واژگان: توحید در مالکیت، استلزامات سیاسی، سیاست اسلامی، آیت الله مصباح (ره)One of the most central ideological principles of Islam is the belief in monotheism. This belief has an effective role in the formation of the thoughts and actions of the religious community and will entail demands on different moral, social, cultural, economic and political levels for the individual and the society. Considering the various dimensions of monotheism and its various requirements in different fields, in this paper, the political requirements of monotheism in ownership from the perspective of Ayatollah Misbah have been discussed in a descriptive-analytical way. Based on the obtained results, the legitimacy of the government, the acceptance of the political system based on the Guardianship of the Islamic Jurist (velayat-e-faqih), the necessity of obeying the laws of the divine laws, the anti-value of the war over the presidency, attention to the independence and freedom of the country in foreign relations, preserving the social property of individuals and the regulation of human freedoms is one of the political requirements of monotheism in ownership from Ayatollah Misbah's point of view.
Keywords: Monotheism In Ownership, Political Requirements, Islamic Politics, Ayatollah Misbah -
«توحید» از اصول مشترک همه ادیان الاهی و مهم ترین اصل در نظام فکری اسلام است. شناخت صحیح رابطه توحید و موعودباوری که از دیگر اصول مشترک همه ادیان است، عامل مهمی در جهت دهی صحیح ایدئولوژی دینی است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل رابطه توحید و مهدویت از منظر آیت الله صافی است که از اندیشمندان حوزه مهدی پژوهی معاصرند. این پژوهش که با روش توصیفی - تحلیلی سامان یافته، پس از تبیین رابطه متقابل توحید و مهدویت، به تحلیل و تبویب آن پرداخته است. در نقش توحید بر مهدویت، داشتن بینش توحیدی و اعتقاد به توحید عملی، به عنوان مهم ترین بستر شکل گیری جامعه جهانی مهدوی قابل طرح است. از سوی دیگر، ابتنای مهدویت بر توحید در دو حوزه نظری و عملی، تحقق جامعه مهدوی از طریق توحید، جهت دهی به سوی وحدت جهانی؛ از مهم ترین نقش های توحید در حوزه مهدویت است. تقویت مهدی باوری و مهدی یاوری باعث تقویت توحیدباوری و عمل به لوازم آن و ترویج توحید در جامعه می شود. باب معرفت خدا بودن امام، بسط و تفصیل معرفت خدا توسط امام، حاکمیت جهانی توحید در عصر ظهور، تحقق اهداف توحیدی اسلام و... از آثار مهدویت بر توحید به حساب می آیند.
کلید واژگان: توحید، مهدویت، حضرت مهدی، آیت الله صافی"Affirmation of Divine Unity" is one of the common principles of all divine religions and the most important principle in the Islamic teachings. The correct understanding of the relationship between monotheism and Mahdism as another common principle among all religions, is an important factor for a correct orientation of the ideology. The purpose of the present article is to investigate and analyze the relationship between monotheism and Mahdism from the perspective of Ayat-Allah Ṣāfi Golpayegāni who is one of the thinkers in the field of Mahdic studies in the present era. This research, which is organized by the "descriptive-analytical" method, after explaining the mutual relationship between Monotheism and Mahdism, undertakes to analyze and categorize it. In the role of monotheism on Mahdism, having a monotheistic vision and believing in practical monotheism can be considered as the most important ground for the formation of the Mahdavi global society. On the other hand, consisting of Mahdism on both theoretical and practical aspects of Monotheism, the realization of Mahdavi society through Monotheism, orientation towards global unity; It is one of the most important roles of Monotheism in the field of Mahdism. To strength the belief in the Mahdi and help him strengthens believing in Monotheism and practice its principles, and promote Monotheism in the society. Being the gate of Divine knowledge, also the expansion and elaboration of the knowledge of God by the Imam, the universal authority of Monotheism in the age of Appearance, the realization of the Monotheistic goals of Islam, and the complete manifestation of the blessed Divine names and God’s Vicegerent on the Earth, are other influences of Mahdism on Monotheism.
Keywords: Monotheism, Mahdism, Imam Mahdi, Ayat-Allah Ṣāfi Golpayegāni -
سیاست ورزی همانند دیگر پدیده های انسانی بر پایه هایی نظری استوار است. سیاست ورزی در پارادایم ایمانی آن بر اصل تکلیف محوری مبتنی است. پژوهش حاضر بر اساس منظومه فکری حکیم سیاست ورز معاصر، علامه محمدتقی مصباح یزدی در صدد است، پس از ایضاح مفهومی، اصل مزبور را تحلیل کرده رابطه آن را با «نتیجه گرایی» در اندیشه ایشان روشن کند. یافته های تحقیق حاضر که با روش توصیفی تحلیلی سامان یافته است، حاکی از آن است که هرچند بر اساس نظریه وجوب بالقیاس در فلسفه ارزش ها، باید غایت گرایی را نظریه صحیح در سیاست ورزی مومنانه دانست، اما توجه به دوگونگی نتیجه و منحصرنبودن آن در نتایج مادی و ظاهری، تام نبودن صرف کنش گری فاعل سیاسی برای حصول نتیجه و علم محدود انسان نسبت به همه نتایج و مصالح و مفاسد واقعی، از عدم تنافی نتیجه گرایی با تکلیف محوری حکایت دارد. با این تحلیل، افزون بر انسجام درونی دیدگاه علامه مصباح، می توان نتیجه گرفت که بیانات امامین انقلاب درباره تکلیف گرایی نیز نه تنها با اصل فلسفی نتیجه گرایی ناسازگار نیست، بلکه در راستای همین اصل ارزیابی می شود. بدین سان، سیاست ورز مومن باید در گام نخست، وظیفه را به درستی تشخیص داده به دور از هرگونه فشار یا غرض سیاسی، بر اساس حجت شرعی، حق را محور قرار داده و طبق تکلیف عمل کند تا به مصالح واقعی مترتب بر آن دست یابد.
کلید واژگان: تکلیف محوری، نتیجه گرایی، سیاست ورزی مومنانه، امامین انقلاب، علامه مصباحPolitics, like other human phenomena, is based on theoretical foundations. In its paradigm of faith, political theory is based on the obligation-centered principle. The current research is an attempt, based on the intellectual system of the contemporary political thinker, ʿAllāmeh Muhammad Taqi Miṣbāh Yazdi, to analyze the aforementioned principle after clarifying its concept and to illuminate its relationship with “consequentialism” in his thought. The findings of this descriptive-analytical research suggest that although, according to the theory of ‘necessity by analogy’ in the philosophy of values, consequentialism should be considered the correct theory in faithful politics, the consideration of the duality of outcomes and their non-exclusivity in material and superficial results, the inadequacy of mere activism of the political agent for achieving results, and limitations in human understanding of all outcomes, interests, and real benefits and harms, hint that there is no contradiction between consequentialism and obligation-centered principle. Therefore, it can be concluded that the statements of the two Grand Leaders of the Islamic revolution, Imam Khomeini, and Imam Khamenei, regarding duty-centred principle are not only compatible with the philosophical principle of consequentialism but are evaluated in line with this principle. Consequently, a faithful politician should first and foremst correctly identify duties, and, free from any pressure or political motives, pivot around the truth based on legal proof, and act according to obligation (duty) to promote real interests associated with it.
Keywords: Obligation-Centeredness, Consequentialism, Faithful Politics, Two Grand Leaders Of The [Islamic] Revolution, ʿallāmeh Miṣbāh -
صبر در ادبیات مقاومت جایگاه والایی دارد. معارف اسلامی نیز سرشار از دعوت به سوی اقسام صبر، ازجمله صبر هنگام مصیبت است. در این مقاله با بهره گیری از سیره حضرت زهرا (س) که الگویی کامل برای جهانیان است، به علل رفتاری صبر ایشان هنگام مصیبت پرداخته می شود؛ عللی که بی تردید نقشه راه تقویت پایداری هنگام مصیبت را پیش روی رهروان آن حضرت ترسیم خواهد کرد. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، و بهره گیری از منابع کتابخانه ای، به دنبال استخراج این علل است. با تامل در زندگی حضرت زهرا(س) علل رفتاری مزبور را می توان بدین شرح طبقه بندی کرد: رفتارهای جوانحی از قبیل: اراده قوی، تقوا، تدبر در داستان های پیامبران الهی(ص) و رفتارهای جوارحی از قبیل: تمسک به قرآن و پیروی از شرع و عقل، عبادت، عادت دادن نفس به صبر، تربیت صحیح و امداد الهی. امید آنکه بتوان با بهره گیری از سیره این بانوی معصوم، صراط مستقیم را طی کرد و به قرب الهی رسید.
کلید واژگان: صبر بر مصیبت، حضرت زهرا (س)، رفتارهای جوانحی، رفتارهای جوارحی، علل رفتاریPatience has a high place in resistance literature. Islamic teachings are also full of calls for patience, including patience during adversity. Taking advantage of the life of Hazrat Zahra (PBUH), who is a perfect example for the world, in this article, the causes of her patience during calamity are discussed; Reasons that will undoubtedly draw a road map for strengthening stability in the face of adversity. Using the descriptive-analytical method, and library resources, this research seeks to extract these causes. Reflecting the life of Hazrat Zahra (PBUH), the causes of the mentioned behaviors can be classified as follows: external behaviors such as: strong will, piety, consideration in the stories of divine prophets and internal behaviors such as: clinging to the Quran and following Sharia and reason, worship, accustoming the self to patience, correct education and divine help. I hope that by taking advantage of the life of this infallible lady, we can walk the straight path and get close to God.
Keywords: Patience in adversity, Hazrat Zahra(PBUH), external behaviors, internal behaviors, behavioral causes -
علوم انسانی نرم افزار هر تمدنی است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. با وجود نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین روی، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی گردد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی، چالش های دین شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» را بررسی کند. گرایش به «دین حداقلی» یا به تعبیر دیگر «سکولاریسم» و ادعای عدم کفایت داده های متون دینی برای تولید علم از مهم ترین چالش های دین شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامی سازی علوم انسانی، از جمله مبانی دین شناختی، هم به این چالش های یادشده پاسخ گفته و هم با تاکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارایه نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نشان داده است.
کلید واژگان: علم، علم دینی، علوم انسانی اسلامی، زبان دین، علامه مصباح یزدی -
رابطه وجود و ماهیت یکی از مسایل مهم وجودشناختی در اندیشه فلسفی معاصر به شمار می آید. آیت الله مصباح یزدی، استاد فیاضی و استاد عبودیت، از فیلسوفان صدرایی معاصر هستند که هریک در این باب دیدگاهی ویژه دارند. براساس دیدگاه استاد فیاضی، ماهیت، متن وجود است. استاد عبودیت معتقد است که ماهیت، تصور وجود است و آیت الله مصباح یزدی ماهیت را حد وجود می داند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی به تبیین، مقایسه و بررسی سه دیدگاه مزبور پرداخته و به این نتیجه دست یافته که ماهیت صرفا حد وجود است، نه متن وجود. ازاین روست که می توان ماهیت را تصور یا خیال وجود هم دانست. براساس دیدگاه برگزیده، اعتباریت ماهیت مستلزم عدم صدق ماهیت بر واقعیت خارجی نیست. توجه به تمایز میان حقیقت فلسفی و ادبی، نشان دهنده برتری دیدگاه آیت الله مصباح یزدی بر دیدگاه های رقیب در مسیله رابطه وجود و ماهیت است.
کلید واژگان: وجود، ماهیت، حکمت متعالیه، آیت الله مصباح یزدی، استاد فیاضی، استاد عبودیت -
پژوهش نامه اخلاق، پیاپی 58 (زمستان 1401)، صص 117 -134
با توجه به وجود رابطه طولی علی معلولی بین اعتقادات، گرایش ها و رفتارهای انسان، اعتقادات انسان در گرایش ها و رفتارهای او تاثیرگذار است. اعتقاد به توحید در خالقیت از این مساله مستثنا نیست. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی در مقام بیان چگونگی تاثیر اعتقاد به توحید در خالقیت بر اخلاق اجتماعی از منظر علامه مصباح (ره) است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که اعتقاد به توحید در خالقیت ابتدا در ساحت بینشی انسان تاثیر می گذارد، به گونه ای که همه انسان ها را در خلقت، از یک مبدا دانسته و ارزش ذاتی رفتارهای اختیاری را قرب الهی می داند. تغییر بینش، تغییر در گرایش را به دنبال دارد؛ زیرا بینش ها علت گرایش ها هستند. از این رو، شخص به رفتارهایی گرایش پیدا می کند که مناسبت بیشتری با بینش او نسبت به ارزش ذاتی داشته باشد. در نتیجه، در رفتار با دیگران به گونه ای عمل خواهد کرد که به هدف نهایی نزدیک تر شود.
کلید واژگان: توحید در خالقیت، اخلاق اجتماعی، بینش، گرایش، رفتار، علامه مصباح(ره) -
علوم انسانی، که ابعاد انسانی پدیده ها و کنش های انسان را می کاوند، دارای دو بعد توصیفی و دستوری هستند که هرکدام کارکردهایی دارند. علوم انسانی در بعد توصیفی بر خلاف بعد دستوری، به تعریف، توصیف، تفسیر، تبیین و پیش بینی کنش های انسانی می پردازند. نوشتار حاضر، با روش توصیفی تحلیلی، در صدد است با توجه به مبنای آرای آیت الله مصباح یزدی از نقش خداباوری در کارکردهای علوم انسانی اسلامی بحث کند. نتایج پژوهش حاضر حاکی از آن است که از نظر آیت الله مصباح یزدی، خداباوری که یکی از مبانی و اصول موضوعه علوم انسانی محسوب می شود دست کم در چهار کارکرد از کارکردهای علوم انسانی توصیفی می تواند تاثیرگذار باشد. آیت الله مصباح یزدی معتقد است خداباوری می تواند در تعریف مفاهیم کلیدی علوم انسانی مثل تعریف انسان و سیاست، جهت دهی توصیف ها و ارایه نظریات توسط محقق علوم انسانی موثر واقع شود. پذیرش صفاتی مثل توحید افعالی تبیین های محقق علوم انسانی را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد، چرا که موثر نهایی و حقیقی پدیده ها و کنش های انسانی را خدا می داند. از نظر علامه مصباح یزدی، پیش بینی قطعی و یقینی کنش های انسان، با توجه به ویژگی اختیارش غیر ممکن است، اما پیش بینی ظنی و احتمالی براساس قراین و شواهد، از جمله خداباوری براساس دیدگاه برگزیده امکان دارد.
کلید واژگان: خداباوری، علوم انسانی توصیفی، مبانی علوم انسانی اسلامی، علم دینی، علامه مصباح یزدی -
ایده علوم انسانی اسلامی در میان اندیشمندان اسلامی موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام به طیف های گوناگونی تقسیم پذیر است. دیدگاه دکتر علی پایا در مخالفت با علم دینی و البته موافقت با تکنولوژی دینی و در نتیجه، گونه ای انکار علوم انسانی دینی شایسته تامل است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی، این دیدگاه را متکی بر اندیشه علامه مصباح یزدی که از موافقان علوم انسانی اسلامی به شمار می آید بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که ادعای پایا در این حوزه با مبانی معناشناختی، معرفت شناختی و روش شناختی صحیح ناسازگار است. به نظر می رسد علوم انسانی دینی نه تنها ممکن، بلکه محقق است. این دسته از علوم، کنش های فردی و اجتماعی انسانی را به منظور توصیف، تبیین، تفسیر، پیش بینی و جهت بخشی آنها مورد مطالعه قرار می دهند و در مرحله مسیله سازی، برای گزینش مسیله تحقیق، طرح مسایل تازه، یا طرح استدلال های نو، متاثر از آموزه های اسلام اند و در پاسخ به مسیله، متناسب با مسیله از آموزه های اسلام فی الجمله به عنوان اصول موضوعه یا پاسخ مسیله استفاده می کنند و آموزه های اسلام را در ارزیابی دستاوردهای خود، معتبر می دانند.
کلید واژگان: علوم انسانی اسلامی، دکتر علی پایا، تکنولوژی دینی، معرفت شناسی، روش شناسی، علامه مصباح یزدی -
فصلنامه حکمت اسلامی، پیاپی 36 (بهار 1402)، صص 203 -223
پژوهش های فلسفی، در میان اندیشمندان اسلامی معاصر جایگاه ویژه ای دارد و دفاع عقلانی از بنیان های نظری دین در گرو آن است. بی تردید در صورتی حکمت پژوهی در این راستا قرین توفیق می شود که روش مند بوده و براساس عیار پژوهش در این حوزه علمی باشد. آیت الله مصباح یزدی فیلسوف برجسته دوران معاصر جهان اسلام در آثار گفتاری و نوشتاری فلسفی خویش، روشی بدیع و کارآمد را در پژوهش های حکمی به کار گرفته است. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی با تاکید بر اثر برجسته فلسفی آیت الله مصباح یزدی (کتاب «آموزش فلسفه»)، به بررسی روش ایشان در حکمت پژوهی می پردازیم. براساس یافته های پژوهش، مراحل حکمت پژوهی روش مند بدین شرح است: توجه به خلاها یا بن بست ها در مباحث فلسفی غرب، تبارشناسی مساله، بررسی پیشینه، فهم، تقریر و تحلیل دقیق مساله، بررسی دیدگاه های مطرح و یا قابل طرح درباره مساله، توجه به لوازم دیدگاه ها، توجه به فایده بحث، تقریر دقیق دیدگاه رقیب و ادله آن، توجه به خاستگاه نظریه، نقد و بررسی دیدگاه رقیب و ادله آن، ارایه دلیل معتبر برای دیدگاه برگزیده، پاسخ گویی به نقدهای مطرح و یا قابل طرح درباره ادله دیدگاه برگزیده، پاسخ گویی به شبهات مربوط، ملاحظه نتیجه، رعایت سیر تدریجی طرح و تحلیل عمیق فلسفی به صورت منظومه و تطبیق قواعد کلی بر مسایل علوم دیگر.
کلید واژگان: روش شناسی، حکمت پژوهی، فلسفه، کتاب «آموزش فلسفه»، آیت الله مصباح یزدیHikmat - e - Islami, Volume:10 Issue: 36, 2023, PP 203 -223Philosophical investigations enjoy special rank amongst contemporary Muslim thinkers. Rational defense of the theoretical foundations of religion is based on the results of these investigations. Undoubtedly, those philosophical studies are successful that have a methodology and are based on research criteria particular to this academic field. Ayatullah Misbah Yazdi, a renowned contemporary philosopher of the Muslim world, in his philosophical lectures and written works, has applied a novel and efficient method in philosophical studies. In this paper, using the descriptive analytical approach, by emphasizing on the famous philosophical work of Ayatullah Misbah Yazdi (Philosophical Instructions), his method is analyzed. Based on the research findings, the stages of methodological philosophy investigation are as follows: paying attention to the gaps and impasses in western philosophical discussions, deep critical analysis of the problem, examining the background, precise understanding, explanation and analysis of the problem, examining the proposed or possible points of view about the problem, paying attention to the outcomes of the points of view, paying attention to the usefulness of the discussion, precisely describing the opponent's point of view and its arguments, paying attention to the origin of the theory, criticizing and examining the opponent's point of view and its arguments, providing a valid argument for the chosen point of view, answering to criticisms raised or can be raised about the arguments of the chosen point of view, answering the related doubts, considering the result, observing the gradual course of the plan, deep philosophical analysis in a systematic way and applying the general rules to the problems of other sciences.
Keywords: : methodology, Philosophical studies, Book Philosophical Instructions, Ayatullah Misbah Yazdi -
یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است؛ موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم و روایات فراوان گواه آن است. حکمت متعالیه گام های ارزنده ای در مقام تبیین سریان ادراک در همه موجودات برداشته است. اما ادله تجرد علم همواره به عنوان مانعی جدی برای اثبات این ادعا مطرح بوده است. نگارنده در این مقاله می کوشد با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی انتقادی، عدم مانعیت ادله مزبور برای اثبات سریان ادراک در هستی را نشان دهد و این حقیقت را در مقام اثبات یک گام جلو ببرد. براساس نتایج به دست آمده، هیچ یک از ادله تجرد علم بر اشتراط تجرد در مطلق علم دلالت ندارد و نمی تواند مانعی حقیقی برای پذیرش شعور همگانی موجودات باشد. با از میان برداشتن موانع عقلی پذیرش ادعای مزبور می توان حتی در صورت ناکافی بودن ادله عقلی اثبات شعور همگانی موجودات به آن دسته از ادله نقلی استناد کرد که بر سریان ادراک در موجودات دلالت دارند.
کلید واژگان: حکمت متعالیه، شعور موجودات، تجرد علم، صدرالدین شیرازیAs one true issue documented by the verses of the Qur’an and many traditions, general perception of all beings has called the attention of Muslim intellectuals. Transcendent philosophy has taken valuable steps in the course of explanation of the presence of perception in all beings; however, the arguments for incorporeality of knowledge has proven a serious obstacle to the demonstration of such a claim.Having adopted a critical approach and a descriptive-analytic method, the authors went to show that those arguments fail to prove an obstacle to the claim. As per the findings, those arguments fail to prove that all kinds of knowledge are conditioned by incorporeality and thus they cannot be an obstacle to the general perception in all beings. When such rational obstacles are gone, we can resort to the revealed arguments for the general perception in all beings, although rational arguments for the claim are insufficient.
Keywords: Transcendent philosophy, perception in all beings, the incorporeality of knowledge, Mulla Sadra -
براساس نظر کارشناسان و نظریه پردازان سیاسی، سلطه امریکا با چالش های جدی روبه روست. انقلاب اسلامی ایران در طول حیات پربرکت خویش با راهبردهای حکیمانه و موثر رهبرش نقش مهمی در رویارویی با سلطه امریکا داشته است. بی تردید یکی از مهم ترین عوامل موفقیت انقلاب اسلامی ایران در این عرصه بهره مندی اش از هدایت های همسوی امام خمینی (ره) و امام خامنه ای بوده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف استنباط و تحلیل راهبردهای انقلاب اسلامی ایران در رویارویی با سلطه امریکا در اندیشه دفاعی امام خامنه ای سامان یافته است. براساس نتایج به دست آمده می توان این راهبردها را با توجه به مولفه های اندیشه دفاعی امام خامنه ای در چهار طبقه «گفتمان سازی»، «دفاع ترکیبی»، «مواجهه فعال در مقابل دشمن» و «دیپلماسی منطقه ای و فرامنطقه ای»، استنباط، دسته بندی و تحلیل کرد. کاربست دقیق راهبردهای شناسایی شده می تواند برتری جمهوری اسلامی ایران را در برابر همه قدرت های استکباری تضمین کند.
کلید واژگان: انقلاب اسلامی ایران، راهبرد، سلطه، امریکا، اندیشه دفاعی امام خامنه ای -
علوم انسانی نرم افزار هر تمدن است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. علی رغم نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین سان، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی را شناسایی، تحلیل و ارزیابی کرد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی چالش های معرفت شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» بپردازد. براساس نتایج به دست آمده، انحصارگرایی معرفتی در علم مدرن، ناواقع گرایی زبان دین، پارادوکسیکال بودن علم اسلامی، تفکیک علم از تکنولوژی از مهم ترین چالش های معرفت شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم جهت اسلامی سازی علوم انسانی، ازجمله مبانی معرفت شناختی، نه تنها به همه چالش های یادشده پاسخ داده اند؛ بلکه با تاکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارایه نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نیز نشان داده اند.
کلید واژگان: علم، علم دینی، علوم انسانی اسلامی، اسلامی سازی علوم انسانی، زبان دین، زبان علم، آیت الله مصباح یزدی -
علوم انسانی نرم افزار هر تمدنی است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. علی رغم نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین سان لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی را شناسایی، تحلیل و ارزیابی کرد. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی درصدد است با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی چالش های ارزش شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» بپردازد. مهم ترین چالش های ارزش شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» مسیله غیرواقع گرایی در تحلیل ارزش ها و به تبع آن، تفکیک دانش از ارزش است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم جهت اسلامی سازی علوم انسانی، ازجمله مبانی ارزش شناختی، و نیز با اثبات واقع گرایی در ارزش های اخلاقی و ابطال دیدگاه مقابل، به حل مسیله رابطه دانش و ارزش پرداخته و این مانع را از سر راه امکان علوم انسانی اسلامی برداشته است.
کلید واژگان: علم دینی، علوم انسانی اسلامی، دانش و ارزش، واقع گرایی و غیرواقع گرایی، علامه مصباح یزدی -
بررسی جریان های انحرافی مهدویت از جمله پرسمان های اندیشه خیز در عرصه مطالعاتی مهدویت است. با وجود رویکرد فراگیر به مسیله انحرافات مهدویت کاوش ها پیرامون زمینه های گرایش به این جریانات اندک است. بررسی های این مقاله مقدمه ای است برای پاسخ به این پرسش که زمینه های معرفتی پذیرش ادعای مدعیان دروغین مهدویت در ایران معاصر چیست؟ شناخت این زمینه ها و تلاش برای رفع خلاهای موجود بسترساز از جمله ضرورت های پرداختن به این مقوله است. همچنین می توان از پیامدهای منفی بی شماراعتقادی مانند فرقه گرایی، هدردادن ظرفیت های جامعه شیعی و تخریب اندیشه نجات گرایانه مهدویت جلوگیری نمود. نوشتار پیش رو با روش توصیفی و تحلیلی با استنادبه منابع مکتوب منتشر شده و غیرمکتوب نظیر فایل های صوتی، تصویری و پرونده های قضایی در صدد بازنمود زمینه های معرفتی است. نتایج حاصل از تحلیل و ترکیب داده ها نشان می دهد «استناد به منابع ضعیف»، «سطحی نگری»، «اخباری گری افراطی»، «تطبیق گرایی» و «خرافه گرایی» در ایجاد بسترهای جذب به مدعیان تاثیرگذار است.
کلید واژگان: مهدویت، مدعیان دروغین، زمینه های معرفتی، ایران معاصرInvestigating the deviational movements of Mahdaviat is one of the thought-provoking questions in the field of Mahdaviat. studies. In spite of pervasive approach towards the issue of deviations in Mahdaviat, little research has been carried out around the grounds of inclination towards these movements. The inspections of this paper are an introduction to answer this question that what the epistemological grounds of accepting the claims of false claimants of Mahdaviat are in the contemporary Iran. Recognizing these grounds and attempting to remove the existent gaps paving the ground for these movements are among the reasons of addressing this issue. Moreover, one can prevent the unlimited number of negative belief outcomes such as sectarism, squandering the capacities of the Shiite community and destruction of the liberating thought of Mahdaviat. the following paper is carried out with a descriptive-analytic method, reciting the written and unwritten sources such as voice and video files and court cases to seek the epistemological grounds. The result of data analysis and composition reveals that “citation of weak sources”, “superficiality”, “extreme Akhbarism", "comparisonism" and "superstition" are effective in creating grounds for attracting claimants.
Keywords: Mahdaviat, false claimants, epistemological contexts, contemporary Iran -
علوم انسانی نرم افزار هر تمدن است. علوم انسانی موجود متناسب با بافت فرهنگی و ایدیولوژی جهان غرب است. علی رغم نیاز منطقی تمدن نوین اسلامی به اسلامی سازی علوم انسانی، برخی همچنان در امکان علوم انسانی اسلامی تشکیک می کنند. بدین روی، لازم است چالش های نظری اسلامی سازی علوم انسانی شناسایی، تحلیل و ارزیابی شود. پژوهش حاضر با محوریت دیدگاه های فیلسوف برجسته جهان اسلام، علامه مصباح یزدی، با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی به بررسی چالش های روش شناختی «امکان علوم انسانی اسلامی» پرداخته است. براساس نتایج به دست آمده، تمایز روش علمی از روش فهم متون دینی و تفکیک مقام «گردآوری» از مقام «داوری» از مهم ترین چالش های دین شناختی امکان «علوم انسانی اسلامی» است. آیت الله مصباح یزدی با تبیین مبانی لازم برای اسلامی سازی علوم انسانی، ازجمله مبانی روش شناختی، هم به این چالش های یادشده پاسخ گفته و هم با تاکید بر ضرورت علم دینی، راه را برای ارایه نمونه های عینی علوم انسانی اسلامی نیز نشان داده است.
کلید واژگان: علم دینی، علوم انسانی اسلامی، روش شناسی، روش علمی، مقام داوری، مقام گردآوری -
علوم انسانی بر مبانی گوناگونی استوار است که می توان آنها را در پنج دسته مبانی معرفت شناختی، هستی شناختی، انسان شناختی، دین شناختی و ارزش شناختی طبقه بندی کرد. یکی از مبانی دین شناختی علوم انسانی، قدرت مطلق الهی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد است تاثیر این مبنا را در حوزه تعلیم و تربیت اسلامی نشان دهد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که هرچند انسان موجودی مختار، با اراده و دارای قدرت است و همین ویژگی ها او را تربیت پذیر کرده است؛ اما توانایی او در طول قدرت الهی است. به همین دلیل، انسان معتقد می کوشد تا روش تربیتی ای را برگزیند که در افکار و اعمال خویش هیچ گاه خود را از سیطره قدرت الهی خارج نداند. همچنین، انسان که مرکب از جسم و روح است، ساحت های بینشی، گرایشی و رفتاری دارد؛ ساحت هایی که می توانند در حوزه تعلیم و تربیت به شکوفایی رسیده و در مسیر صحیح پرورش یابند. در سایه تعلیم و تربیت صحیح، جهان بینی فرد شکل می گیرد و بینش ها و گرایش های او در مسیر رسیدن به هدف نهایی وجودی انسان جهت دهی می شود و در نهایت، انسان با پذیرش قدرت مطلق الهی و توجه به ربط و وابسته بودن خود در تمام ابعاد فکری و حرکتی، رفتاری توحیدی و خدامحوری پیدا می کند.
کلید واژگان: قدرت مطلق الهی، تعلیم و تربیت اسلامی، اختیار، علوم انسانی -
حضرت زهرا (س) الگوی تمام مسلمانان در ابعاد گوناگون زندگی ازجمله اخلاق به حساب می آیند. با توجه به اسوه بودن ایشان در تمام زمینه ها ازجمله صبر، در این مقاله قصد داریم، علل گرایشی صبر ایشان هنگام مصیبت را بررسی کنیم. فعل اختیاری «صبر» مسبوق به بینش ها و گرایش هایی است؛ زیرا روح انسان علاوه بر بعد شناختی بعد گرایشی نیز دارد. امیال انسان در اثر عواملی رشد کرده و شکوفا می گردد. در این مقاله می کوشیم عوامل گرایشی صبر حضرت زهرا(س) هنگام مصیبت را با رویکرد توصیفی تحلیلی و با روش کتابخانه ای بررسی کنیم. با تامل در زندگی حضرت زهرا(س) علل گرایشی مزبور را می توان بدین شرح برشمرد: احساس نیاز به خدا، احساس محبت و عشق به خداوند متعال، خشیت الهی، محبت و نفرت با معیار الهی، امید به استحقاق پاداش الهی برای صابران، امید به گشایش، میل به لذت و قدرت متعالی، روحیه قناعت و گرایش به رفع نیاز مالی دیگران. علل گرایشی صبر می تواند به نوبه خود عاملی برای تقویت این فضیلت اخلاقی و دستیابی انسان به مراتب بالاتر آن باشد.
کلید واژگان: صبر بر مصیبت، حضرت زهرا(س)، ساحت گرایشی، فضیلت اخلاقی -
یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است؛ موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم و روایات فراوان گواه آن است. حکمت متعالیه گام های ارزنده ای در مقام تبیین سریان ادراک در همه موجودات برداشته است. نگارنده در این مقاله می کوشد با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی و با رویکردی انتقادی، آن دسته از ادله شعور سراسری موجودات را بررسی کند که در حکمت متعالیه با ابتنا بر وحدت شخصی وجود اقامه شده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که در صورت ناکافی بودن ادله مزبور برای اثبات مدعا، می توان با استناد به آیات و روایاتی که به دلالت مطابقی یا التزامی بر سریان ادراک در موجودات دلالت دارند، به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهره ای از علم دارد، هرچند تمام حقیقت چنین علمی برای انسان ناشناخته و دست نیافتنی باشد.
کلید واژگان: حکمت متعالیه، شعور موجودات، وحدت شخصی وجود، علم، صدرالمتالهینOne of the truths occupying the minds of many thinkers is the consciousness of creatures, an issue evidenced by the verses of the Holy Quran and the ample hadiths. The transcendental philosophy has taken valuable steps for explaining the diffusion of awareness in all creatures. This article attempts to make use of a descriptive-analytical method and a critical approach to investigate those evidences for universal consciousness of the creatures presented in transcendental philosophy by reliance on the personal unity of existence. The findings of this study suggest that if the evidences are not sufficient to prove the claim, one can use the Quranic verse and hadiths that denote the diffusion of awareness in all creatures to conclude that any creature enjoys knowledge, although the whole truth of such knowledge is unknown and inaccessible for human beings.
Keywords: transcendental philosophy, consciousness of the creatures, personal unity of existence, knowledge, Mulla Sadra -
«انسان و کنش های او» به عنوان موضوع علوم انسانی دارای جنبه هایی متفاوت است که شناخت هر یک از این جنبه ها می تواند تاثیر بسزایی در هر یک از دو بعد توصیفی و توصیه ای علوم انسانی داشته باشد. یکی از این جنبه ها که کمتر به آن پرداخته شده و تاثیر آن در علوم انسانی کمتر مورد بحث قرار گرفته است، وحدت یا کثرت نوعی نفوس انسانی است. در این مقاله ابتدا سه دیدگاه درمورد وحدت یا کثرت نوعی نفوس انسانی بیان شده و با توجه به اختلاف افراد انسانی در حدوث و بقا، دیدگاه «کثرت نوعی نفوس در حدوث و بقا» مورد پذیرش قرار گرفته است. سپس نشان داده شده است که پذیرش وحدت یا کثرت نوعی نفوس در بعد توصیفی علوم انسانی تاثیرگذار است و ازآنجا که بعد توصیه ای علوم انسانی مبتنی بر بعد توصیفی بوده و حتی این دو، دو روی یک سکه هستند، تاثیرگذاری این مبنا در علوم انسانی توصیه ای نیز مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه از میان اقوال، کثرت نوعی نفوس در حدوث و بقا مورد پذیرش قرار گرفته، نشان داده شده است که پذیرش این مبنا در هر دو جنبه توصیفی و توصیه ای علوم انسانی تاثیرگذار بوده و باعث متفاوت شدن توصیه ها و توصیف ها دست کم در برخی از علوم انسانی مانند روان شناسی خواهد بود.
کلید واژگان: نفس، وحدت نوعی، کثرت نوعی، علوم انسانی توصیفی، علوم انسانی توصیه ای، علم النفس"Human and his actions" as a subject of humanities has different aspects that knowledge of each of these aspects can have a significant impact on each of the two descriptive and normative dimensions of the humanities. One of these aspects that has been less discussed and its impact has been less discussed in the humanities is the specific unity or multiplicity of souls. In this article, first, three views on the specific unity or multiplicity of souls are expressed, and due to the differences between human beings in occurrence and survival, the view of "the specific multiplicity of souls" is accepted. Then it is shown that the acceptance of the specific unity or multiplicity of souls is effective in the descriptive dimension of humanities and since the normative dimension of humanities is based on descriptive dimension and these two are two sides of the same coin, the effectiveness of this basis in normative humanities is also discussed. Considering that among the views, "the specific multiplicity of souls in occurrence and survival" has been accepted, it has been shown that the acceptance of this basis is effective in both descriptive and normative dimension of the humanities and causes recommendations and descriptions to be different at least in some The humanities like psychology.
Keywords: Soul, Specific Unity, Specific Multiplicity, Humanities Descriptive, Recommended Humanities, Philosophical Psychology -
مقاله حاضر با رویکردی مسیله محورانه و با توصیف و تحلیل روش شناسی خردورزی به دنبال خردورزی ای درست، اصولی و براساس یک اصطلاح، اسلامی است. روشن است که بدون بحث درباره روش شناخت در خردورزی، ابزار خردورزی و مبانی خردورزی نمی توان از روش شناسی خردورزی سخن به میان آورد؛ زیرا شناخت روش زمانی معنای دارد که اولا راه شناخت معلوم باشد؛ ثانیا ابزار شناخت نیز مشخص باشد؛ ثالثا با توجه به اینکه ممکن نیست روش بدون داشتن پیش فرض و مبانی به کار گرفته شود، باید در روش شناسی از مبانی خردورزی نیز بحث نمود. پژوهش حاضر نشان می دهد که خردورزی در انواع روش های تحقیق وجود دارد؛ هم در روش تعقلی، هم در روش تجربی و هم در روش نقلی و تاریخی. ابزار خردورزی منطق است که در سه قسمت مفاهیم و تعاریف، گزاره ها و قضایا، قیاس و استدلال هویداست. مبانی خردورزی در مبنای معرفت شناختی (امکان شناخت، و عدم انحصار شناخت در محسوسات)، هستی شناختی (ریالیسم، و انقسام موجود به مادی و مجرد) و انسان شناختی (دوبعدی بودن، اختیار، کرامت و خلافت الهی انسان) قابل بحث است.
کلید واژگان: روش، روش شناسی، خردورزی، ابزار خردورزی، مبانی خردورزی -
قرآن کریم کتاب هدایت و دربردارنده تمام دستورالعمل های موردنیاز انسان برای دستیابی به سعادت فردی و اجتماعی است. استفاده از روش و ابزار صحیح، شرط لازم رسیدن به فهم درست و جامع از این دستورالعمل هاست. بهره گیری از قراین موجود در کلام، اعم از پیوسته و ناپیوسته، ازجمله روش های عام تفسیر در روش تفسیری قرآن به قرآن است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی درصدد است تا نقش بهره گیری از قراین را در تفسیر قرآن به قرآن آیات اخلاق اجتماعی از نگاه مفسر بزرگ جهان اسلام، علامه طباطبایی استخراج و تبیین کند. نتایج تحقیق نشان می دهد که علامه طباطبایی در کنار بهره گیری از سیاق به عنوان تنها قرینه پیوسته لفظی در روش تفسیری قرآن به قرآن، از قراین پیوسته غیرلفظی و ناپیوسته کلام نیز در تفسیر آیات اخلاق اجتماعی بهره برده است.
کلید واژگان: روش شناسی، قرائن، اخلاق اجتماعی، قرآن کریم، تفسیر المیزان، علامه طباطبائی -
صبر در ادبیات مقاومت جایگاه والایی دارد. معارف اسلامی نیز سرشار از دعوت به سوی اقسام صبر، ازجمله صبر هنگام مصیبت است. در این مقاله به عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها بر مصیبت می پردازیم؛ عواملی که بی تردید نقشه راه تقویت پایداری هنگام مصیبت را پیش روی رهروان آن حضرت ترسیم خواهد کرد. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و با رویکرد توصیفی تحلیلی به دنبال استخراج عوامل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت و تحلیل آنهاست. بدین منظور، پس از توضیح مبادی تصوری بحث، علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت را در چهار حوزه خداشناسی، خودشناسی، دنیاشناسی و فرجام شناسی بررسی می کنیم. یقین به خداوند متعال، درک حضور و معیت الهی، درک محبت الهی و قرب او در حوزه خداشناسی، معرفت بالا و والای حضرت نسبت به خویش در حوزه خودشناسی، و اموری مانند شناخت طبیعت زندگی دنیا در حوزه دنیاشناسی و آگاهی نسبت به پیامدهای اخروی صبر و معادباوری در حوزه فرجام شناسی، از مهم ترین علل بینشی صبر حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام مصیبت است. امید آنکه بتوان با الگوگیری از این بانوی معصوم، صراط مستقیم را طی کرد و به قرب الهی رسید.
کلید واژگان: صبر بر مصیبت، حضرت زهرا سلام الله علیها، ساحت بینشی، خداشناسی، خودشناسی، دنیا شناسی، فرجام شناسیPatience has a high status in the literature of resistance. Islamic teachings are also full of invitations to all kinds of patience, including patience in times of adversity. In this article, we discuss the insightful factors of Hazrat Zahra's (PBUH) patience over adversity. The factors that will undoubtedly draw the roadmap for strengthening the stability in the time of adversity before the companions of that Hazrat. Using a desk-research and analytical-descriptive method this paper s to extract and analyze the insight factors of Hazrat Zahra's (PBUH) patience during adversity. Explaining the imaginary principles of the discussion, we examine the insightful causes of Hazrat Zahra's (PBUH) patience during adversity in four areas: theology, self-knowledge, cosmology, and eschatology. In the field of theology, certainty to God Almighty, recognizing God's presence and support, recognizing divine love and nearness; in the field of self-knowledge the high and sublime knowledge of the Hazrat towards himself; in the field of cosmology knowing the nature of the life; and awareness of the afterlife consequences of patience and resurrection in the field of eschatology are among the most important reasons for the insight of Hazrat Zahra's (PBUH) patience during adversity.
Keywords: Patience in adversity, Hazrat Zahra (PBUH), insight, theology, self-Knowledge, cosmology, eschatology -
یکی از حقایقی که ذهن بسیاری از اندیشمندان را به خود مشغول کرده، شعور همگانی موجودات است، موضوعی که ظواهر آیات قرآن کریم گواه آن است. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که آیات تسبیح و شهادت چگونه بر سریان ادراک در هستی دلالت می کنند؟ نگارنده در این مقاله می کوشد با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی، نخست، ادله قرآنی شعور همگانی موجودات را طبقه بندی کرده و در گام دوم، سریان ادراک در هستی را با تمرکز بر آیات تسبیح و شهادت بررسی و ارزیابی کند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که شعور به معنای مطلق علم و آگاهی بر اساس دلالت التزامی و ظهور آیات تسبیح و شهادت برای موجودات به نحو عمومی و حقیقی ثابت است. البته، پذیرش دلالت مطابقی آیه 43 سوره نور بر شعور همگانی موجودات نیز بعید نیست. در مجموع، می توان به این نتیجه دست یافت که هر موجودی بهره ای از علم دارد، هرچند تمام حقیقت چنین علمی برای انسان ناشناخته و دست نیافتنی باشد.
کلید واژگان: قرآن، ادراک، شعور موجودات، تسبیح، شهادتOne of the issues that have attracted the attention of scholars is the perception of all beings. This is what the Qur’an provides evidence for. The basic question is how the tasks of praise and testimony can be attributed to the perception that runs through the whole universe. As an attempt to answer this question, the present study uses a descriptive-analytical method to, first of all, classify the pieces of the Qur’anic evidence in this regard and then assess the perception of beings on the basis of the verses about praise and testimony. As the results of the study indicate, perception in the sense of general knowledge or awareness is to be taken for granted by virtue of the semantic associations and the verses about praise and testimony. Of course, as verse 43 in chapter Noor suggests, it is possible to extrapolate perception to all beings. By and large, it is concluded that everything has a certain degree of awareness, but the details or all the aspects this awareness are not and cannot be known to human beings.
Keywords: Qur’an, perception, Awareness of beings, Praise, Testimony
- این فهرست شامل مطالبی از ایشان است که در سایت مگیران نمایه شده و توسط نویسنده تایید شده‌است.
- مگیران تنها مقالات مجلات ایرانی عضو خود را نمایه می‌کند. بدیهی است مقالات منتشر شده نگارنده/پژوهشگر در مجلات خارجی، همایش‌ها و مجلاتی که با مگیران همکاری ندارند در این فهرست نیامده‌است.
- اسامی نویسندگان همکار در صورت عضویت در مگیران و تایید مقالات نمایش داده می شود.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.