shirin ebadi

روانشناسی تربیتی ثابت کرده است که اگر به کودکان اعتماد کنیم، آنان افرادی متکی به نفس بار می آیند و اگر به آنها اجازه دهیم که در مسایل مربوط به خود تصمیم گیری کنند، مسوولیت پذیر خواهند شد. بر همین اساس ماده 12 کنوانسیون بین المللی حقوق کودک توصیه می کند که برای کودکان باید فرصتهایی فراهم آورده شود تا بتوانند در هر یک از مراحل دادرسی، اجرایی و قضایی مربوط به خود به طور مستقیم یا از طریق یک نماینده ابراز عقیده نماید.
دولت جمهوری اسلامی ایران در اسفند 1372 به کنوانسیون یاد شده محلق شد و تعهد کرد که مقررات آن را به شرط عدم مغایرت با موازین اسلامی یا قوانین داخلی، اجرا کند. مقاله حاضر به بررسی شیوه اجرای ماده 12 کنوانسیون در قوانین ایران می پردازد

این نوشتار، ابتدا به وجود کودکان بازمانده از تحصیل اشاره دارد که در اغلب موارد با تبدیل شدن به کودکان خیابانی، به مشاغل سیاه روی می آورند. نویسنده از نحوه جمع آوری و نگهداری از کودکان یاد شده، انتقاد کرده، ایرادهای این امر را برشمرده است. در ادامه، کودکان بازمانده از تحصیل، در سه گروه تقسیم بندی و توصیف شده و برای هر سه گروه، نقاط مشترکی از جمله بی سوادی، پرخاشجویی، ناسازگاری و شخصیت رشد نیافته تعریف شده است. در ادامه، پس از بیان نگرش قانون کار به کارگران خردسال، قانون مزبور مورد نقد قرار گرفته است. مقاله با تاکید بر این نکته که «کار کودکان، تحصیل کردن است» تصریح می کند، نباید اجازه دهیم فقر اقتصادی، مانع تحصیل کودکان شود. هنگامی که این کودکان در سنین فراگیری و تحصیل هستند باید به کمک آنان شتافت و با پرداخت مستمری، آنان را یاری کرد. تاکید اصل 30 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران بر آموزش و پرورش رایگان و الحاق دولت ایران به کنوانسیون حقوق کودک، از جمله مؤلفه هایی است که به عنوان ضمانت اجرایی طرح فوق عنوان شده اند تا «سیل بی کاران بی سواد، بحران های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایجاد نکند»

این مقاله با مروری بر سابقه تاریخی حمایت از حقوق کودکان و کارگران خردسال، واقعیت ها و آمارهای مربوط به کار کودکان در جهان، و وضع کارگران خردسال در ایران آغاز شده است. مؤلف مقررات ویژه برای حمایت از نوجوانان را در قوانین کار ایران، دسته بندی کرده و توضیح داده است. حداقل سن کار، معاینات پزشکی، ساعات کار نوجوانان، اضافه کاری و کار در شب، و نیز کارهای سخت و زیان آور، از جمله موضوعاتی هستند که مورد تاکید مؤلف قرار گرفته و تشریح شده اند. توجه مقاله بر این فرض مبتنی است کار اطفال و نوجوانان همواره به خاطر دستمزد کم تر آنان ، مورد توجه کارفرمایان بوده و کودکان و نوجوانان در کارگاه ها و کارخانه ها در معرض استثمار هستند.