جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « شریعت » در نشریات گروه « ادبیات و زبان ها »
تکرار جستجوی کلیدواژه «شریعت» در نشریات گروه «علوم انسانی»-
حکیم الهی قمشه ای، با توجه به آثارش، یکی از استادان فلسفه و عرفان و شعر و از شاعران پرکار به شمار می آید. از میان سروده های بسیارش بی تردید غزل هایش مناسب ترین عرضه گاه خلاقیت و نمایش بی پرده حال های عرفانی یک صوفی شیعی مقید به شریعت است. او شریعت را نه تنها مقدمه وصول به طریقت می داند؛ بلکه معتقد است در هیچ شرایطی از پای بندی به آن، گریزی وجود ندارد. زیرا او این دو را مثل دو روی یک سکه و جدایی ناپذیر و دارای سرچشمه یی واحد می داند. این مقاله که بر پایه نشانه های بسیار دو مقوله شریعت و طریقت در غزل های حکیم الهی، پدید آمده نشان می دهد که زبان او با اندیشه اش رابطه یی مستقیم دارد و تمام شیفتگی های مشهود او، به ویژه در دوره دوم زندگی اش، در زبان شاعرانه او انعکاس یافته است. اطلاعات مربوط به این پژوهش از رهگذر مطالعات کتاب خانه یی به دست آمده و سپس با بهره گیری از روش تحلیلی توصیف شده است. نبود تحلیلی از غزل های او در پیوند با روحیات عاطفی اش، ضرورت انجام پژوهش را توجیه می کند. در کنار نتایج متعددی که از این پژوهش به دست آمده، مهم ترین دستاورد آن، هم سویی شگرف آشفتگی های عارفانه او با زبانی است که به خوبی از عهده وصف این حا ل های عارفانه، برآمده است.
کلید واژگان: غزل, شریعت, طریقت, زبان, حکیم الهی قمشه ای}Hakim Elahi Ghomshei, according to his works, is one of the masters of philosophy, mysticism and poetry and one of the most prolific poets. Undoubtedly, among his many poems, his sonnets are the most suitable exhibition for the creativity and unveiling of the mystical states of a Shiite Sufi bound by Shariat. He considers the Shari'a not only the prelude to attaining the path; In any case, there is no escape from adhering to it. Because he considers these two as two sides of the same coin and inseparable and have a single source. This article, which is based on the many signs of the two categories of Shari'a and Tariqah in Hakim Elahi's sonnets, shows that his language is directly related to his thoughts and all his obvious fascinations, especially in the second period of his life, are reflected in his poetic language. Information related to this research was obtained through library studies and then described using analytical methods. The lack of analysis of his sonnets in connection with his emotional spirits justifies the need for research. In addition to the numerous results obtained from this study, its most important achievement is the striking alignment of his mystical turmoil with a language that is well able to describe these mystical moments.
Keywords: Sonnet, Shariat, Tariqat, Language, Hakim Elahi Ghomshei} -
قرآن کریم در میان منابع مورد استفاده اهل معرفت برای تالیف کتب عرفانی، منبعی بنیادین و اساسی به شمارمی آید. نویسندگان آثار صوفیه به تناسب موضوع مورد بحث خود و به منظور روشن ترکردن برخی مسایل برای مخاطب، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم از واژه ها، اصطلاح ها و آیات قرآنی و یا قصه های این منبع گرانقدر بهره می جویند. اسماعیل مستملی بخاری (وفات: 434 ه . ق) نیز، در شرح خود بر کتاب «التعرف لمذهب اهل التصوف»، با بهره گیری از داستان حضرت موسی و آیات قرآنی مرتبط با آن، به شرح و تبیین و تاویل مباحث عرفانی و دینی و بعضا کلامی پرداخته است. مساله مطرح شده در این پژوهش پی بردن به رویکرد مستملی در بهره گیری از سرگذشت حضرت موسی برای بیان مباحث کتاب شرح التعرف است و یافته های به دست آمده نیز از رویکرد دو وجهی مستملی به این داستان حکایت دارد. در رویکرد نخست، حضرت موسی بویژه در واقعه تجلی خداوند بر کوه طور، نماد سالکی است که به فنای صفات رسیده است و بسیاری از مقام های سیر و سلوک را در قالب سالکی که در مقام سکر و فنا و وجد و غلبه و تفرید و تفرقه بوده پشت سرگذاشته است. این رویکرد گره خوردگی داستان حضرت موسی را به عنوان نمونه ای در تبیین مباحث عرفانی مطرح می کند. و در رویکرد دوم، داستان حضرت موسی نمونه و شاهدی برای تبیین مسایل مربوط به شریعت می شود. در این رویکرد، مستملی حضرت موسی را پیامبری معرفی می کند که در مباحثی مانند معجزه، امت، کلام با خداوند، قرب و... در مرتبه پایین تری از پیامبرخاتم قرار دارد.
کلید واژگان: مستملی بخاری, شرح التعرف, حضرت موسی, عرفان, سکر, شریعت}The Qur'an is a fundamental source used by scholars to compile mystical books. The authors of the Sufi works have used the words, expressions and verses of the Qur'an or the stories of this valuable source directly or indirectly in accordance with their subject matter and in order to clarify some issues for the audience. Mostamali Bukhari, in his commentary on the book Al-Ta'rof for the Sufi religion, has used the story of the Prophet Moses and the corresponding Qur'anic verses to explain mystical, religious and sometimes theological issues. The aim of this research is to realize the complementary approach to the story of the Prophet Moses to express the topics of the book Sharh al-Tarif. The findings indicate a two-pronged approach to this story. In the first one, when God is manifested on the mountain, the Prophet Moses is a symbol of a seeker who has reached the perishing of attributes and conducts. He is as a seeker who is drunk and lost in ecstasy. Dominance, segregation and division have passed for him. This approach presents the entanglement of the story of Moses in the explanation of mystical issues. In the second approach, the story of Moses becomes an example to explain issues related to the law. In this continuous approach, the author introduces Moses as a prophet who is in a lower rank than the Prophet Mohammad in matters such as miracles, ummah, words with God, and closeness.
Keywords: Description of knowledge, Story of the Prophet Moses, mystical concepts, intoxication} -
اخلاص، انفراد است؛ یعنی از همه بریدن و به خدا پیوستن و بر بساط محبت نشستن و مرغ تیزپرواز آمال و علایق را پرکندن. عارف نباید به عبادات خویش مغرور و متکی باشد؛ چون خودبین، خدابین نگردد. بلکه عارف رستگار ی و تنزیه روح خویش را به عنایت الهی نسبت دهد، نه به کوشش خویش. اخلاص، نوری است که در نهاد عارف، افروخته می شود تا از شرک و اشتراک اعراض کند. سالک در نخستین قدم، باید دل را از آلودگی ها بزداید و درتمام امور ریا نورزد و در اعمال و عبادات خویش، رضایت وخشنودی خداوند را بجوید. راه حق از عبادت خدا جدا نیست و جزء خالق یگانه و رضایت او هدفی وجود ندارد. نویسنده این مقاله می کوشد در این پژوهش مشخص کند که آیا با عبادات می توان به اخلاص راه یافت؟ یا برای نیل به اخلاص به امور و معارف دیگری نیز نیاز است؟ در این میان حجاب هایی که سالک را از اخلاص دور می سازند، چیست؟ این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی با بهره گیری از منابع کتابخانه ای انجام گرفته است. هدف از این پژوهش ادراک مراتب و وسایطی است که درک و نیل به آن وسایط، سالک را به مراتب اخلاص نزدیک تر کند و با استمداد از آن حجاب ها وموانع را یکی پس از دیگری پس زند، تا جمال جانان بر او جلوه گر شود. از جمله دریافت های مخاطبان از خوانش این پژوهش این است که مولانا اخلاص را تسلیم محض سالک، در برابر حکم بی چون و چرای حق تعالی می داند.
کلید واژگان: شریعت, عرفان, اخلاص, مقامات, حجاب}Sincerity is solitude, that is, cutting off from everyone and joining God and sitting on the "love" stage and letting the sharp bird of hope and interests fly. The mystic must not be proud of their "worship"(feminine) For God Himself does not look at the gods, but attributes the salvation and purification of His soul to Godchr('39')s providence, not His own effort. Sincerity is the light that burns in the eyes of ordinary people to keep them away from company and sharing. The seeker, in the first place, must avoid the pollution and not be enlightened in all matters and in his actions and worships , he must be satisfied and pleased. God bless the Purification of the path of truth, worship is one of the essentials, the intention of which is not just the Creator and His pleasure and the worshiper needs that all her actions, states, and thoughts be sincere to God.The question is, can sincerity be achieved through worship? Or are other matters and knowledge necessary? What are the hijabs that keep the seeker away from sincerity? Thus, our hypothesis is that Rumi considers sincerity to be the mere submission of the seeker to the unequivocal ruling of the Almighty. The aim of the research is to understand the levels and means that bring the seeker closer to sincerity. He goes through hijabs and obstacles one after another to show the beauty of his beloved. This article has been written based on descriptive-analytical method using library resources.
Keywords: sincerity, sharia, mysticism, hijab} -
برآنیم بدانیم، رویکرد شاعران معاصر تاجیک، به مفاهیم مذهبی (با تکیه بر شعر شیعی) و عرفانی، در دوره استقلال و پس از آن (1991- 2015) چگونه بوده است؟ درپی رنگ باختن افکار سوسیالیستی در تاجیکستان و به ویژه پس از استقلال این سرزمین در 1991 و افزایش تعاملات فرهنگی با ایران (به عنوان سرزمین نیاکان)، بسیاری از مضامین مخالف با سوسیالیسم، ازجمله مفاهیم مذهبی و عرفانی که پیش ازین تحت سانسور شدید حکومت قرار داشت، مطمح نظر شاعران قرار گرفت. در پژوهش پیش روی، مضمون یاد شده با ذکر و بررسی شواهد مثالی چند، از شعر شاعران تاجیک، به شیوهای کتابخانه ای، واکاوی شده است. شعر مذهبی و معنوی تاجیک، قطعا از نظرگاه مذهب ارزشمند اهل تسنن نیز قابل بررسی است که خود، جستاری دیگر میطلبد و در اینجا برای پرهیز از اطاله کلام و نیز تدقیق و باریک بینی، فقط به مفاهیم مذهبی (شیعی)- عرفانی پرداخته شده. این مضمون، پس از سال 2015 -که نقطه عطف اسلام زدایی در تاجیکستان به شمار میرود- دوباره دچار محدودیت هایی شده است. به هر حال، مفاهیم مذهبی (شیعی) و عرفانی در میان شاعران آن دیار، علاوه بر شوریدگی های عارفانه، جنبه زاهدانه و متعبدانه نیز دارد. در میان شاعرانی چند، به ذکر اصطلاحات عرفانی بسنده شده، در برخی موارد علاوه بر اصطلاحات، مفاهیم عرفانی نیز مد نظر قرار گرفته است.
کلید واژگان: شریعت, طریقت, شاعران تاجیک, شعر شیعی, شعر دوره استقلال}IntroductionThe Russian Revolution of October 1917 caused Tajikistan to be under intellectual, economic, and political dominance for nearly seventy years. Over these years, Tajik literature was named Soviet-Tajik literature; and as socialist realism, the dominant literary school was formed in Tajikistan around 1920. Any mystical and religious thought was suppressed, particularly in the literature of this era. With the death of Stalin and the rise of Khrushchev, there has been an opportunity for freedom of thought and speech since 1953. Perestroika and Glasnost policy (economic reform and open political space) was founded by the last Soviet leader, Gorbachev, in 1985. After this era, religious and mystical themes came to life again, particularly with the Soviet Union collapse in 1991 as well as the declaration of independence of Tajikistan in the same year. This research, given the full-of-censorship background of Tajikistan in the period of Soviet domination, examines the recent efforts of poets in religious (Shiite) and mystical poetry and reviews this theme in today’s poetry in this country. The most important question is: how has the evolution of religious (Shiite) and mystical themes been in contemporary Tajik poetry? Poetic evidence from contemporary Tajik poets are analyzed and this statistical community constitutes the most prominent Tajik poets of religious and mystical concepts to answer the question.
Theoretical FrameworkWhen socialist thoughts emerged, religious and mystical concepts were considered as serious threats to the government of Tajikistan at that time and censored. The government that understood the true vacuum of spirituality in literature chose an alternative in this field; a fully humane, friendly, instinctive and, safe alternative. Under the influence of Russian literature, mother was praised to the level of God and Prophet. Thus, many “mother letters” were written, like the mother letters of Loyigh Shir-Ali. Sometimes, in order to fill the huge vacuum of spirituality as well as the lack of true theism, the homeland of Tajik poets, referring to the unified communist homeland in many cases, has been praised at the level of God, such as some of Golrokhsar’s poems (see: Safi Ava, 1994). In continuation of the same materialist perspective, “Soil and Earth” as “Mother of God” is observed in the works of most Tajik Soviet poets (see Ghanat, 1994). Nevertheless, particularly after fading of socialist thought, some poets have considered a disregard for spirituality as the reason for social problems. For instance, in the poem “Bell of Awakening” from Earth and Time, Loyigh Shir-Ali complains a lot about the lack of spirituality (see Loyigh, 1993). Since the study deals with a later part of the contemporary Tajik poetry (from 1991 to 2015) and since in the introduction and the previous lines, a brief overview of the Tajik poetry’s status over the peak period of Soviet domination (Soviet literature) was proposed, only the era after the end of Soviet domination by 2015 (see Khodayar, 2018) is reviewed: 1. The decline of Soviet literature and soft return to tradition (1953-1985), “Khrushchev Thaw”; 2. The beginning of awakening and freedom (1985-1991), Gorbachev Era; Declaration of Perestroika and Glasnost (economic reform and open political space); 3. National independence and self-awareness (1991-2015), collapse of the Soviet Union and independence of the Republic of Tajikistan (1991); 4. Independence, doubt, and strangeness (2015), the beginning of the de-Islamization (Secularization) period.
Research MethodThis study aimed at studying contemporary Tajik poets’ religious (Shiite) and mystical poems through poetic evidence, library and analytical methods, and using the Iranian and Tajik libraries and Persian and Cyrillic references.
Findings and DiscussionWith the death of Stalin and the rise of Khrushchev in 1953 as well as the establishment of some political and theological freedoms, some poets, particularly Loyigh Shir-Ali, benefited from the lack of spirituality and religious and mystical beliefs. Later, in 1985, with the Perestroika and Glasnost policies by Gorbachev, the last Soviet leader, poets succeeded to create forbidden themes such as religion and mysticism. With the former Soviet Union collapse in 1991 and Tajikistan independence in the same year, Tajik relations with their ancestral homeland, Iran, enhanced. In this regard, the effect of the religious atmosphere as well as the mystical thoughts of contemporary Iranian literature on Tajik’s present literature and poetry (before 2015 and the beginning of the secularization period) should not be ignored; since a more religious mystical (particularly Shiite) religious atmosphere is observed in the poems wrote by many young Tajik poets.
ConclusionIn Tajik poetry, due to the institutionalization of communist thought in the former Soviet republics like Tajikistan, religious and mystical concepts prevailed after Stalin. Although they have experienced a rowing trend due to Iran’s growing interactions with Tajikistan as well as its intellectual and ideological effects - before 2015 that is considered as the onset of this country’s de-Islamization stage, such concepts can only be observed in the poems of younger Tajik poets. Another significant point is that the mystical themes stated by the Tajik poet are usually a type of religious mysticism. In other words, the confusions, bewilderments, and confusions of pure mystical texts are hardly observed in their works. In Shiite religious concepts like praising Imams (AS), waiting for the promised savior (Mahdi) (AS), speaking about the Karbala event, besides the love of Imam Hussein (AS), it should be noted that since the Tajik poets are Sunni, the advent of these emerging concepts in Tajik’s contemporary poetry along with the fading of socialist thoughts and some alterations in the writings and thoughts is highly notable.
Keywords: Religion, Mysticism, Shiite Poetry, Tajik Poets, Independence Period’s Poetry} -
بایزیدبسطامی عارفی است که اندیشه ی توحیدی او در سراسر متون عرفانی متقدم و متاخر اسلامی حضور تاثیرگذار دارد و هر وجهی از سیر و سلوک وی پژوهشی جداگانه می طلبد. اما در این واکاوی، شاخص های اصلی عرفان بایزید در بعد «عمل» مورد بررسی قرار گرفت و معلوم گردید که برخلاف نظر برخی از منتقدین اندیشه ی او، عارفی متمسک به ثقلین است. بعضی از عرفا هم اذعان دارند قرآن را تماما ازبر بوده و پاسخهایی که با استفاده از آیات قرآنی به برخی پرسشها داده، حاکی از تاثیرپذیری و انس او با معارف اسلامی و مکتب اهل بیت)ع (است. بایزید اهل دعا و مناجات می باشد و انانیت را بزرگترین حجاب در سلوک عملی معرفی می کند و کرامات را مایه ی برتری عارف نمی داند. حاصل آنکه با توجه به موارد حادث متاخر در جهان اسلام و آموزه هایی که بایزید مبتنی بر معارف شریعت محمدی ارائه می دهد، می توان نتیجه گرفت که رجعت به اخلاق و سلوک محمدیه(ص) نسخه ی رهایش دنیای امروز از ظلمت است. تفکر و تفقه در کلام بایزید و سلوک وی در تقید به شریعت اسلام، نمونه ی بارز این الگوی عملی است.کلید واژگان: بایزیدبسطامی, شریعت, قرآن, اهل بیت(ع), انانیت, مناجات, کرامات}Bayazid Bastami is a mystic whose monotheistic thinking has been impressive in all the earlier and later mysticism texts and every aspect of his practices and conducts requires a separate research. But in this analysis, the most important indicators of Bayazid’s mysticism in "practice" aspect were investigated, and it was found that unlike some critics of his thought, he is a mystic who resorted to Thaqalayn (theProphet and holy Quran). Also some of mystics acknowledged that he recited Quran in full, the questions which were answered by him using Quran verses and also his understandings and mystical comments about some of Quran verses implies his affection and fondness towards Islamic Studies and Ahl al-Bayt (members of prophet family). Bayazid is man of prayer and colloquy (with God), and defines "egoism"(selfishness) as the greatest obstacle for practical conduct and doesn't believe miraculous acts leads to mystic's excellence. Accordingly, given the past events in Islam world and the educations which are provided by Bayazid according to Mohammadiah Sharia (Islamic Law), it can be concluded that the return to ethics and theconducts of Mohammad are the salvation guideline of today’s world from darkness in today's world. The contemplation and obtain understanding in Bayzid's word and his conduct being tied up with Islam’s Divine Law, are typical example of this practical pattern.Keywords: Bayazid Bastami, Sharia, Quran, Ahl al-Bayt, Egoism, Colloquy, Miraculous acts}
-
رویکرد های باطنی و شیوه های ژرف نگرانه به متون مقدس و ارکان عبادی، از شاخصه های تفکر عرفانی است که البته هرگز به معنای غفلت از ظواهر دین و شریعت و تخطی از احکام شرعی نیست. این ادعا در بررسی نظریات و تعالیم عارفان در حوزه یکی از ارکان اعتقادی اسلام یعنی نماز، قابل بررسی است. در تعالیم عرفانی در کنار تبیین طریقت، حفظ ظواهر شریعت و مطابقت این تعالیم را با آموزه های اسلامی مندرج درمنابع کتاب و سنت ملاحظه می کنیم به گونه ای که گویا برخی از این سخنان، ترجمان منابع فوق هستند. در مقاله حاضر، جایگاه و منزلت نماز، آثار و برکات نماز، عواقب تقصیر و تقاعد در نماز، سه محور اصلی بحث هستند که نخست به بررسی دیدگاه شریعت (از روی منابع کتاب و سنت) به آن پرداخته شده است آنگاه با توجه به ادبیات منظوم و منثور عرفانی سخنان عارفان را در این زمینه نقل کرده ایم و سپس میزان انطباق پذیری آموزه های اسلامی را با تعالیم عرفانی در این باب مورد سنجش و داوری قرار داده ایم.
کلید واژگان: نماز, عرفان, شریعت, کتاب و سنت}Internal approaches and methods of profound contemplation towards holy texts and principles of worship are outstanding criteria for mystical thoughts. This, however, does not mean to ignore the outward manifestations of religion and of Sharia orders.This claim is analyzable regarding the views and trainings of the mystics in the realms of one of Islamic principles i.e. prayers. In mystical teachings, along with explaining Tarighat, one can observe attending to the external aspects of Sharia as being in line with Islamic thoughts presented in Quran and Sunnah in a way that it entails the fact that such explanations are the interpretation of mentioned resources.The present study deals with three important issues: the status of prayers, the consequences and blessing of prayers, and the aftermaths of disregarding prayers. First, Sharia has been thoroughly investigated based on Quranic and Sunnah resources, then, with regard to mystical poetic and prose literature, correspondent mystics’ speeches have been quoted. The adaptability of Islamic instructions with mystical learning has been evaluated and judged afterwards.
Keywords: Prayers, Mysticism, Sharia, Quran, Sunna} -
با بررسی ادوار مختلف تاریخ تصوف، گاه به انحراف هایی برمی خوریم که اعتراض شدید بزرگان عارف را در پی داشته است؛ یکی از این انحرافات که تا روزگار ما نیز استمرار یافته، نظریه «اسقاط تکلیف» و «بطلان شریعت» است. «شریعت» از واژه های کلیدی تمام متون عرفانی و سنجه ای برای تشخیص راه درست از نادرست در وادی عرفان است. «کشف المحجوب» از امهات کتب صوفیانه فارسی، که از آثار مهم و ارجمند قرن پنجم هجری و نزد پژوهشگران از نخستین منابع در خور توجه است، به این مقوله توجه خاصی دارد و چون از دیرباز مرجع معتبر پژوهشگران در حوزه عرفان و تصوف بوده، برای این مطالعه انتخاب شده است. مقاله حاضر، گزارشی پژوهشی است که با روش توصیفی- تحلیلی مبتنی بر شواهدی از کتاب «کشف المحجوب» هجویری حاصل شده است. در این کتاب، شریعت، تنها به مفهوم وظایف و تکالیف دینی و فقهی نیست ؛ بلکه در معنایی وسیع تر، تمام معارف و آموزه های سلوکی را دربر می گیرد. برخلاف تاویل های انحرافی و «شریعت گریز» و بعضا «شریعت ستیز» ، در هیچ مرحله ای از مراحل سلوک، شریعت، ساقط نمی شود؛ زیرا بین شریعت و حقیقت اختلافی وجود ندارد؛ منطق هجویری در پذیرفتن یا رد هر مسئله ای، مطابقت امور با ارکان شریعت است. او شریعت را محک و معیاری برای تشخیص ولی، کرامت و... و نیز مبانی شریعت، قرآن، سنت و اجماع و هم چنین عقل را موید شریعت می داند.کلید واژگان: کشف المحجوب, هجویری, شریعت, قرآن, سنت}By studying different periods of the history of mysticism¡ one can find some deviations which caused the strong objection of some great mystics. One of these deviations which remained till the present time¡ is the theory of escaping from the duties and voidance of Shariah. Shariah is one of the key words in all mystic texts and a gauge for identifying the right path from the wrong one in mysticism. Kashf- olMahjub which is one of the important Persian mystic books and one of the important and valuable works of the fifth century (Hijri) which also considered to be among the first noteworthy sources according to scholars¡ has paid special attention to this topic. Therefore¡ it has been chosen for this study. In this article a descriptive- analytical research method based on some evidence from Hojviris Kashf-ol-Mahjub is used. According to this book¡ Shariah is not just some religious and jurisprudential duties¡ but in a broader sense it includes all the practical knowledge and teachings. On the contrary to distorted and anti Shariah or irreligious interpretations¡ in none of the stages of spiritual journey you can escape from Shariah since there is no difference between Shariah and the absolute Truth. Hojviris reason in accepting or rejecting any issue is in concordance with principles of Shariah. According to Hojviri Shariah is a criteria for identifying the Leader¡ dignity¡ etc. Furthermore¡ he believes that the principles of Shariah¡ Quran¡ Sunnah and Ejma¡ and also wisdom confirm Shariah.Keywords: Kashf-ol-Mahjub, Hojviri, Shriah, Quran, Sunnah}
-
رویکرد های باطنی و شیوه های ژرف نگرانه به متون مقدس و ارکان عبادی، از شاخصه های تفکر عرفانی است که البته هرگز به معنای غفلت از ظواهر دین و شریعت و تخطی از احکام شرعی نیست.
این ادعا در بررسی نظریات و تعالیم عارفان در حوزه یکی از ارکان اعتقادی اسلام یعنی نماز، قابل بررسی است. در تعالیم عرفانی در کنار تبیین طریقت، حفظ ظواهر شریعت و مطابقت این تعالیم را با آموزه های اسلامی مندرج درمنابع کتاب و سنت ملاحظه می کنیم به گونه ای که گویا برخی از این سخنان، ترجمان منابع فوق هستند.
در مقاله حاضر، جایگاه و منزلت نماز، آثار و برکات نماز، عواقب تقصیر و تقاعد در نماز، سه محور اصلی بحث هستند که نخست به بررسی دیدگاه شریعت (از روی منابع کتاب و سنت) به آن پرداخته شده است آنگاه با توجه به ادبیات منظوم و منثور عرفانی سخنان عارفان را در این زمینه نقل کرده ایم و سپس میزان انطباق پذیری آموزه های اسلامی را با تعالیم عرفانی در این باب مورد سنجش و داوری قرار داده ایم.کلید واژگان: نماز, عرفان, شریعت, کتاب و سنت}Internal approaches and methods of profound contemplation towards holy texts and principles of worship are outstanding criteria for mystical thoughts. This, however, does not mean to ignore the outward manifestations of religion and of Sharia orders.
This claim is analyzable regarding the views and trainings of the mystics in the realms of one of Islamic principles i.e. prayers. In mystical teachings, along with explaining Tarighat, one can observe attending to the external aspects of Sharia as being in line with Islamic thoughts presented in Quran and Sunnah in a way that it entails the fact that such explanations are the interpretation of mentioned resources.
The present study deals with three important issues: the status of prayers, the consequences and blessing of prayers, and the aftermaths of disregarding prayers. First, Sharia has been thoroughly investigated based on Quranic and Sunnah resources, then, with regard to mystical poetic and prose literature, correspondent mystics speeches have been quoted. The adaptability of Islamic instructions with mystical learning has been evaluated and judged afterwards.Keywords: Prayers, Mysticism, Sharia, Quran, Sunna} -
خاستگاه تصوف را می توان از جهاتی به واکنش های صوفیان نسبت به جامعه مسلمین و تقابل با گروه هایی مربوط دانست. رویکرد بیش از حد جامعه مسلمین به شریعت و غفلت از دیگر زوایا و مراتب دین و دینداری که باعث پیدایش نظریه «شریعت، طریقت و حقیقت» شد. این نظریه گرچه نشان از رویکرد حداکثری دین عرفانی(تمامیت گرایی) در مقایسه با رویکرد حداقلی شریعت مداری است، همواره رعایت شرع و حفظ مقررات فقهی را تاکید می کند و وانهادن آن را به هیچ روی جایز نمی داند. با وجود این، قدر و منزلت مقام حقیقت (مقصد) را برتر از طریقت (راه وصول به مقصد) و شریعت (مبدا) می داند و توقف در آن را نیز توصیه نمی کند.
مقاله حاضر ضمن تامل در واژه شریعت و چگونگی انقسام و تحولات معنایی آن در طول تاریخ اندیشه-های اسلامی، طرح دعاوی شریعت مداران و عارفان، در ادامه میزان پایبندی عارفان به مبانی شرع، در حوزه نظر و عمل، را بررسی می کند و آنگاه جایگاه شریعت و طریقت و حقیقت را از زبان بزرگان تصوف تبیین می کند.کلید واژگان: عرفان و تصوف, شریعت, طریقت, حقیقت} -
در نظام معرفتی اولیا و اهل سلوک، خلوت نشینی و تفکر در آفاق و انفس، به وضوح دیده می شود. این سلسله، در طی طریقت و نیل به معرفت، از دو عنصر خلوت و تفکر، استفاده نموده اند. در این جستار، با امعان نظر در متون و سیره ی عارفان، لطایف و نکات کشفی و ذوقی ارباب معرفت، در باره ی دو ساحت خلوت و تفکر، مورد واکاوی قرار گرفته است. از نگاه عارفان و عرفان پژوهان، طی منازل روحانی و کسب مقامات معنوی، بدون توسل به این دو عنصر، میسر نمی باشد. در این نوشتار، مولفه های زیر مورد بررسی و تحقیق قرار گرفته است: چیستی خلوت و تفکر، جایگاه خلوت و تفکر در نظام هندسی معرفتی عرفا، نسبت خلوت با تفکر،(این ساحت به تفصیل مورد مداقه قرار گرفته است) و سیره ی اولیا و عرفا در خلوت و تفکر.
کلید واژگان: عرفان, شریعت, خلوت, تفکر, معرفت, اولیا} -
مفهوم ولایت در نظام و ساختار اندیشه صوفیانه، همواره یکی از اصلی ترین بن مایه های فکری این بنای برین بوده است. با اندکی تامل در تاریخ تصوف درمی یابیم که هر چه از سال های نخستین تولد تصوف به عنوان یک نظام عقیدتی و فکری بیشتر گذشته، بر فربهی و فزونی این معنا افزوده شده است. این گستردگی پس از ابن عربی به جایی رسید که عرصه را بر دیگر مفاهیم محوری در این نظام معنوی تنگ کرد. اندک اندک فزون طلبی نظریه ولایت کار را به جایی کشاند که آن را بر نبوت ترجیح دادند و بر صدر معارف نهانگرایان نشاندند تا اینکه در قرن دهم، شیخ احمد سرهندی با پشتوانه دانش عقلی و نقلی و بینش کشفی و شهودی خویش، ضمن نقد نظریات گذشته، تعاریف تازه ای از ولایت و نبوت عرضه کرد که در تاریخ طایفه متصوفه بی سابقه بود. او در عین حال که معنای نبوت را از ولایت برتر می دانست، از پرورش نظریه ولایت غافل نماند و مراتب تازه ای در ولایت، تعریف و تبیین کرد. این مقاله می کوشد تا به شیوه تحلیلی توصیفی و به اختصار، مبانی نظری عقاید وی را در باب منازل سلوک، ولایت و نبوت، و حقیقت شریعت بررسی کند.
کلید واژگان: ولایت, نبوت, شریعت, امام ربانی, ابن عربی}The concept of supremacy (velāyat) is highly considered and discussed as one of the most fundamental concepts of Sufism points of view and its thought structure. Little reflection on the history of Sufism depicts that Sufism, as an intellectual and ideological thought system, has improved and developed by passing the years of its birth. After Ibn Arabi, this expansion got to a point that made it difficult for other existed key concepts of this spiritual system to develop. The avarice of supremacy theory gradually created a situation that some preferred it to prophecy and placed it on the top of introverts’ education list, until the 10th Hijri century when Sheikh Ahmad Sarhendi criticized the previous theories by his rational and traditional knowledge and his intuitive insight and introduced a new definitions of Supremacy and Prophecy which were unprecedented in the history of Sufism. He believed, however, that Prophecy is more important than Supremacy but had a great struggle to propagate the theory of Supremacy and explained new order for it. In this analytic-descriptive study, it has been tried to make the fundamental ideas of Sheikh Ahmed Sarhendi about the steps of conduct, Supremacy and Prophecy and the realities of Sharia clear.Keywords: Supremacy (velāyat), Prophecy, Sharia, Imam, e, Rabbani, Ibn Arabi} -
خاقانی شروانی ملقب به «افضل الدین» از شعرای متشرع سده ششم هجری است. وجود مضامین علمی چون مضامین طب، نجوم، فلسفه، کلام، عرفان و اندیشه های مذهبی در سخن او سبب شده است تا او را «حکیم» نیز بخوانند. باورهای دینی و اندیشه های مبتنی بر شرع از مهمترین درونمایه های شعر خاقانی است که عموما در قالب تصاویر بدیع و شاعرانه، ساخته و پرداخته شده است. محور اصلی پژوهش حاضر، بررسی تجلی کعبه در دیوان خاقانی از منظر نقد تصویر پردازی است؛ موضوعی که در کتاب های بلاغی گذشته، چندان مورد توجه نبوده و تنها تجلی منفی مفاهیم دینی در آثار ادبی تحت عنوان «ترک ادب شرعی» در قالب تعاریف و شواهدی مجمل، ذکر شده ولی بحث مفصلی در مورد شریعت و تصویر و روابط متقابل آنها نیامده است. بدین ترتیب مساله «تصویر» و «شریعت» و «کعبه» و تعامل این سه واژه با همدیگر و چگونگی کاربرد و رویکردهای آن در دیوان خاقانی، محور اصلی پژوهش حاضر را تشکیل می دهد. این نوشتار روشن می سازد که نگرش خاقانی به کعبه و تجلی این نگرش در اشعار وی، به رغم بسامد فراوان، آن گونه که انتظار می رود همگون با اصول عقاید و آموزه های اسلامی نیست و شاعر، نگرش خویش را در بسیاری از موارد، مداحانه، به حب حطام دنیا آلوده و از آن اصول تخطی کرده است.
کلید واژگان: شریعت, تصویر, کعبه, خاقانی, مدیحه سرایی}Khaqani Shervani، entitled Afzal al-Din، is one of the pious poets of sixth century (A. H). The presence of scientific issues like medicine، astronomy، philosophy، theology، mysticism and religious thoughts in his poetry led to his being called “philosopher”. Religious beliefs and thoughts based on the Law are amongst the most important motifs of his poems which have been elaborated generally in the form of innovative and poetic images. The main axis of this article is the exploration of Ka’beh manifestation in his Divan with regard to critique of imagery; an issue which has not been considered in the past rhetorical books and simply the negative manifestation of religious concepts in literary works، named as neglecting the courtesy of Law، has been mentioned in the form of brief definitions and evidence but there is no detailed discussion about the Law، image and their mutual relationships. The issue of image، the Law and Ka’beh، the interaction of these three words and how they are used in Khaqani’s Divan constitutes the main axis of this article. This article shows that his attitude to Ka’beh and its manifestation، in spite of its high frequency in his poems، is not in line with the principles of Islamic beliefs and teachings، as much as is expected، and the poet has violated such principles and polluted his view with the love of the world panegyrically in many instances.Keywords: the Law, image, Kabeh, Khaqani, panegyric} -
از ابتدای پیدایش تفکرعرفانی، تمایز معنی داری میان انگاره های فقها و عرفاوجود داشته است. بعضی فقها، دین را در شریعت محصور می کنند اما گستره معنایی دین در نظر عرفا بیشتر است. نگرش متفاوت این دو، سبب جبهه گیری های دامنه داری میان آن ها شده است. نگارنده بر آن است تا با غور در آثار شیخ جام، مراتب معرفتی و مبانی نظری و عملی عرفان او را بررسی کند.
کلید واژگان: مراتب معرفتی, شریعت, طریقت, حقیقت, احمد جام}From the first days of mystical contemplation, there have been significant differences between mystics’ interpretation of religion and that of canonists. Canonists have restricted religion to sharia and regard everything else as apostasy. Mystics, on the other hand, are liberal in their point of view and believe that religion covers a more expanded semantic field than that presented by canonists. Differences in interpretation have led to various clashes between mystics and canonists. The former considers the latter as being naïve and superficial while the latter considers the former as being pagan and apostate. The clashes between these two groups are rooted in two factors: (1) canonists’ superficial interpretation of religion and their focus on the outer layer along with their layman behavior have led them to consider mystics as pagans and apostates; (2) mystics’ unorthodox behavior and their blatant and superfluous remarks which contradict religion, especially when interpreted superficially, along with fake mystics’ behavior inspired by the social ills of the 5th and 6th century sowed the seeds of hostility with canonists. The researcher aims at scrutinizing Sheykh Jaam’s manuscripts to show that he goes beyond sharia and delves into deeper layers of tariqa and haqiqa.
Keywords: Theological levels, Sharia, Tarigha, Haghigha, Ahmad Jam} -
امر به معروف و نهی از منکر موجب سلامت تعاملات و رفتارهای اجتماعی و ضامن اجرای اصول و قوانین در جامعه اسلامی است. هر چند همه فرقه ها و مکاتب و زیرمجموعه های جامعه اسلامی به گونه ای به این اصل معتقدند، از نظر شروط اجرا و چگونگی انجام آن تفاوت هایی میان آنها دیده می شود. هدف این مقاله بررسی شروط و چگونگی اجرای این اصل در میان عرفا با تکیه بر اسرارالتوحید است. بوسعید به این آموزه دینی توجه خاصی داشته است، اما تسامح و تساهل و آزاداندیشی وی و توجه به خلوص نیت در رفتار اشخاص موجب شده است که در مورد رفتار مرتکبان منکر خشونت و سختگیری نداشته باشد. از سویی بوسعید در ادای این فریضه بر اساس حال و مقال و شناخت شخصیت گناهکار، موثرترین و آسان ترین روش را پیش می گیرد که شامل روش زبانی، لطف و مهربانی در راستای ایجاد دگرگونی رفتار گناهکار و... است.
کلید واژگان: امر به معروف, نهی از منکر, شریعت, عرفان و تصوف, تساهل و تسامح, اسرارالتوحید} -
شریعت، همچون شمعی است که راه طریقت را روشن میسازد و مانع از گمراهی سالک و عارف میگردد، اما در طول تاریخ عدم پای بندی برخی از مدعیان عرفان اسالمی اسباب این پندار را فراهم ساخته که عارف معتقد به سقوط تکالیف شرعی است. در این مقاله کوشش شده تا دی دگاه احمد غزالی و عین القضات همدانی عارفان قرن پنجم و ششم دربارهی قیام به ظاهر و باطن آداب و احکام شریعت و عدم سقوط تکالیف شرعی در قالب کیفیت نگرش ایشان به نماز، روزه، حج، جهاد، طهارت بیان گردد.
کلید واژگان: شریعت, طریقت, نماز, روزه, حج و} -
سنت عرفانی اسلام که مبانی و آموزه های آن به خوبی در آثار عارفان مسلمان ترسیم و تبیین شده است یکی از عناصر ارزشمند فرهنگ و هویت دینی ما به شمار می آید و بازخوانی آن برای کشف قابلیت ها و ظرفیت هایش در عرصه ی جهانی شدن و تبادل افکار و اندیشه ها، وظیفه و رسالتی است که بیش از همه بر دوش اندیشمندان فکور و آگاه نهاده شده است. در این نوشتار، به روش کتابخانه ای و با شیوه ای توصیفی- تحلیلی، اندیشه های مولوی را بازبینی و بازخوانی کرده و کوشیده ایم تا رد پای یکی از نظریات جدید در عرصه ی دین پژوهی تطبیقی را در آن نشان دهیم. نظریه ی «وحدت متعالی ادیان» یا «وحدت درونی ادیان» که اساس آن بر پایه ی تفکیک شریعت و طریقت نهاده شده است، کم یا بیش در اندیشه های مولانا جلال الدین محمد بلخی دیده می شود. مولوی در آثار خود، با تکیه بر اصل محوری «وحدت وجود»، به یگانگی ادیان اشاره کرده و محتوای درونی ادیان را برتر از صورت ظاهری آن ها دانسته است. اندیشه ی وحدت گرایانه ی مولوی در باب ادیان، گاه بر پایه ی کثرت ظاهر و وحدت باطن، بنا شده و گاه بر مبنای وحدت حقیقت و اختلاف منظر تبیین گردیده است.
کلید واژگان: دین, شریعت, طریقت, وحدت, کثرت, عرفان}Islamic mysticism, the fundamentals and teachings of whichcan be clearly seen in the works of Muslim mystics, is a valuable element of our culture and religious identity. Knowledgeable and aware thinkers are duty-bound to discover its capacities in the process of globalization and in the interaction of thoughts and ideas. Using a library research method and a descriptive-analytic approach, the present article tries to reread and revise Mowlavi\'s ideas in order to find traces of a new theory in the comparative study of religions. The sublime unity of religions or the internal unity of religions is a theory which can be more or less found in Mowlana\'s ideas. In his works, Mowlavi refers to the unity of religions and considers the internal content of religions more important than their superficial features.Keywords: religion, unity, pluralism, mysticism, Mowlavi} -
نجم الدین رازی عارفی است که در ظاهر با عالم سیاست بیگانه است. اما علاقه مندی اش به انسان و سر نوشت و سعادت و شقاوت او که با شیوه اداره کشور مرتبط است ، وی را به طرح مسائل سیاسی وا می دارد. در این مقاله خواهیم دید که او با تکیه بر طرح واره ذهنی اش که بر بنیاد باورهای عرفانی و دینی او استوار است ، اولا بر ضرورت حکومت تاکید می ورزد و ثانیا دولت و دین را چونان دو روی یک برگ می داند و معیارهای ارزیابی حکومت و حاکمان را از شریعت اخذ می کند. از سخنان او در مرصادالعباد بر می آید که اجزا و عناصر حکومت مورد نظرش، باید مثل اعضای بدن با یکدیگر و با کل نظام در تعامل باشند. به نظر او حکومت به هرمی می ماند که شاه در راس آن قرار می گیرد و وزیر و کارگزاران، بخش میانی آن را تشکیل می دهند و مردم که گسترده ترین و محروم ترین طبقه اجتماعی را به وجود می آورند ، در پایه این هرم قرار دارند. از آنجا که می بیند، شاه با خودکامگی و اختیارات نامحدود حکم می راند و کارگزاران دیگر با پرداخت رشوه و خدمت ، به حوزه قدرت راه می یابند؛ نویسنده مثل همیشه ، به جای بیان واقعیت های موجود ، به توصیف « آن چه باید باشد » می پردازد. از خلال همین توصیف هاست که خواننده ساختار شکنی کرده ، به نگفته های متن پی می برد و در می یابد که حکومت موجود ، چیزی جز نظامی تباه نیست. نظامی که در آن جماعتی عظیم استثمار می شوند تا مشتی محدود ثروت اندوزند.
کلید واژگان: سیاست, شریعت, شاه, وزیر, کارگزاران, مردم} -
فقه یا شریعت یکی از شاخه های مهم علوم دینی است که در عالم اسلام گسترشی چشمگیر داشته است. در کنار شریعت، تصوف یا عرفان نیز حوزه وسیعی را به خود اختصاص داده است. تاکید زیاد شریعت بر ظاهر و پافشاری تصوف بر باطن در بسیاری از موارد، آن دو را در برابر هم نهاده است. متفکران و اندیشمندان در ادوار گوناگون کوشیدند تا آن دو را به هم نزدیک کنند از جمله این اندیشمندان می توان ابونصر سراج، ابوطالب مکی، هجویری، امام الحرمین جوینی، غزالی و... را نام برد. در این میان بیشترین توفیق ازآن امام محمد غزالی است که با تالیف کتاب های مهمی مانند احیاء علوم الدین و کیمیای سعادت توانست شریعت و طریقت را به هم پیوند دهد و از فاصله گرفتن هرچه بیشتر آن ها از یکدیگر مانع شود. برای موفقیت غزالی می توان سه دلیل ذکر کرد: 1- تسلط غزالی بر علوم دینی به ویژه بر فقه و عرفان. 2- ایمان و اخلاص غزالی. 3- قدرت قلم و سبک نویسندگی او. این مقاله بر آن است تا ضمن بررسی موضوع، جایگاه و روش غزالی را در تلفیق شریعت و طریقت بررسی کند و عوامل موثر در موفقیت او را بکاود.کلید واژگان: غزالی, شریعت, طریقت, کیمیای سعادت}
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شدهاند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شدهاست. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که میخواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.