ادعیه و زیارات

ادعیه و زیارات، بخشی از میراث تفسیری معصومان(علیهم السلام) است که در تفسیر قرآن، علاوه بر آموزش روش تفسیر، به عنوان یکی از مهم ترین منابع تفسیر کاربرد دارند و بنابه دلایلی چون: نقل دقیق الفاظ، ساختار متن و جملات، نحوه جمع بندی واژه ها و برخورداری از لطایف عرفانی نسبت به دیگر احادیث تفسیری، از جایگاه والاتری در تفسیر برخوردارند.مراجعه به ادعیه و زیارات، نه تنها در جهت کشف معانی آیات، بلکه برای تبیین چگونگی پیوند روایات تفسیری با آیات قرآنی ضروری است. مهم ترین عامل بهره نگرفتن از ادعیه و زیارات یا استفاده نادر از آن ها در تفسیر، ناآگاهی از نقش آن ها در تفسیر است، گرچه عوامل دیگری نیز مزید بر علت شده، از جمله: ادعای عدم وثاقت به دلیل ضعف سند و احساس وجود غلو در متن برخی از آن ها. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی و با فیش برداری کتابخانه ای تدوین یافته است، نقش ادعیه و زیارات را در تفسیر بررسی می کند. مهم ترین نقش آن ها در تفسیر قرآن عبارت است از: تشریح و توضیح معانی آیات، رفع تناقض ظاهری از آیات، شناسایی روایات جعلی، ایجاد اعتبار برای روایات تفسیری دارای ضعف سندی، بازشناسی شیوه تفسیری معصومان(علیهم السلام)، کمک به فهم مباحث اعتقادی، تبیین ظاهر و باطن آیات، و شناخت فلسفه و حکمت احکام شرعی مطرح شده در آیات و چگونگی عمل به آن ها.

ابوطالب(ع) شخصیتی تاثیرگذار در تاریخ اسلام است که ابعاد مختلف زندگی اش سزاوار بررسی است. زیارت ها و دعاهای مرتبط با حضرت ابوطالب در این مقاله بررسی شده است. با توجه به نقش ایشان در شکل گیری اسلام و همچنین نسبت نزدیک با پیامبر اکرم(ص) و خصرت علی(ع) پرداختن به این موضوع ضروری است. با بررسی و معرفی زیارات و دعاهای منسوب به این مرد الاهی، مومنان با این معارف آشنا می شوند و می توانند در آداب و اعمالشان از آن بهره گیرند. این مقاله، با تتبع در معارف مرتبط با این موضوع، مقام و جایگاه حضرت ابوطالب را در آینه زیارات و ادعیه با اشاره به برخی رخدادهای تاریخی تبیین می کند.

زیارت ناحیه معروف، از جانب امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به ما رسیده آن، غیر از «زیارت الشهداء یوم عاشورا» است که راوی آن، سید بن طاووس در کتاب اقبال می باشد. دو اشکال بر آن وارده شده که عبارتند از: 1٫ تاریخ این زیارت سه سال قبل از تولد امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است 2٫ وجود افراد مجهول در سند آن که البته به هر دو اشکال پاسخ داده شده است.
اما زیارت ناحیه معروف که ابن المشهدی آن را در کتاب مزارآورده است، از سه جهت مورد بررسی است:1٫ آشنایی با مولف و میزان اعتبار و وثاقت او که مرحوم ابن طاووس، شهید اول، حر عاملی، محدث نوری، سید محسن عاملی، مرحوم مدرس، شیخ عباس قمی، آقا بزرگ طهرانی و استادمان آیت الله العظمی وحید خراسانی او را معتبر می دانند.
2٫ آشنایی با کتاب که آن نیز مورد اعتماد شیعه است؛ همان گونه که مرحوم مجلسی در تحفه الزائر، بحارالانوار و نیز مرحوم نوری و سید محسن امین به آن اعتماد داشتند.
درباره میزان اعتبار زیارت ناحیه طبق گفته مرحوم مجلسی و سید مرتضی، حضرت، در اولین زیارت از امام حسین علیه السلام، این زیارت را قرائت کرده است؛ ولی شبهاتی نیز در آن مطرح است؛ از جمله:1٫ اگر اعتبار داشت، چرا مرحوم قمی در مفاتیح الجنان آن را نیاورده است؟
2٫ وجود بعضی از عبارات که مناسب شان نیست؛ همانند «ناشرات الشعور».
3٫ اشکال مرحوم آیت الله العظمی خوئی به مولف و کتاب.
پاسخ اشکال اول، این که قسمتی از آن را در نفس المهمومآورده است و پاسخ اشکال دوم، این که منظور این است که در زیر حجاب و چادر، گیسوان پریشان بوده، نه این که مکشوف باشد. اشکال آقای خوئی نیز مبنایی است.
در خاتمه به منابع نقل این زیارت از شیخ مفید و سید مرتضی و ابن طاووس و مجلسی و فیض کاشانی و ابراهیم بن محسن فیض اشاره کرده ایم و بالاخره این زیارت، از جهات سند و متن مورد تقویت و معتبر است.