عدل الهی
در نشریات گروه علوم قرآن و حدیث-
در کتب روایی امامیه، روایاتی وجود دارند که برخی مصونیت های اخروی از حیث عذاب و حساب را برای متوفیان و مدفونان در حرمین، بیان می کند. برخی از این روایات، فاجران را نیز مشمول این حکم خوانده اند. تعارض این روایات با آیات و روایاتی که انسان را در گرو عمل و عقیده ی خویش دانسته و هرگونه ظلم در حساب را نفی می کند، و عدم تطابق با شناخت دینی حاصل از عقل، دست کم فرضیه ی ضعف قسمتی از این روایات را به وجود آورده و موجب شکل گیری این پژوهش مبنی بررسی و ارزیابی سندی و محتوایی این روایات گردید. نگارندگان در این راستا، نخست به بررسی سندی روایات پرداخته و اسناد روایات دارای سند را به بوته بررسی رحالی نهادند و سپس، به بررسی محتوایی پرداخته و پس از به دست دادن محتوای هر روایت، سازگاری یا ناسازگاری آن با منظومه معارف دین را بر پایه منابع معتبر بویژه قرآن، مورد بررسی قرار داده اند. لازم به ذکر است که روش این تحقیق در بررسی و استنتاج، توصیفی-تحلیلی، و در گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای بوده است. بر اساس این تحقیق، بیشتر این روایات از نظر سندی ضعیف بوده و مضامین ظاهری برخی از آن ها نیز به دلیل تعارض با ادله ی قطعیه ی دینی، قابل پذیرش نبوده و تنها با تاویل روایات و عدول از منطوق آن ها، می توان مضمون قابل پذیرشی برای مابقی آن ها به دست داد.کلید واژگان: مصونیت اخروی، دفن در حرم، عدل الهی، نقد حدیث.In the narrative books of Imamiyah, there are narrations that prove certain immunities in the Afterlife in terms of punishment and reckoning for the deceased and the buried in the Haramain. Some of these hadiths have called the infidels subject to this ruling also. The conflict of these narrations with the verses and narrations that consider man responsible for his own actions and beliefs and negate any injustice in the account, and their incompatibility with the religious knowledge derived from reason, at least has brought about the hypothesis of the weakness of a part of these narrations; and this has caused the formation of this research based on the documentary and content evaluation of these narrations. According to this research, most of these narrations are weak in terms of documentation; and the apparent themes of some of these narrations are not acceptable due to their conflict with certain religious evidences. Only by interpreting the narrations and deviating from their contexts, an acceptable version of them can be rendered.Keywords: Afterlife Immunity, Burial In The Haram, Divine Justice, Criticism Of Hadith
-
خلود به معنای جاودانگی در زمره مباحث معاد و از جمله مفاهیمی است که در قرآن کریم بارها بدان اشاره شده است.از آنجا که دنیا ظرفیت اجرای کامل عدل الهی را ندارد، مساله معاد و به تبع آن خلود در بهشت و دوزخ مطرح است. در رابطه عدل الهی با مساله خلود نظرات متفاوتی از سوی اندیشمندان مطرح شده است. در این مقاله که به روش نقلی وحیانی و گرداوری کتابخانه ای صورت پذیرفته، به این رابطه از منظر علامه طباطبایی پرداخته شده است. یافته های این مقاله حاکی از آن است که علامه طباطبایی مفهوم خلود در بهشت و جهنم را برگرفته از صورت ذاتی افراد که در دنیا به آن خو گرفته اند، می داند و بر مبنای استدلال های عقلی و مستندات نقلی، نه تنها خلود در عذاب را منافی با عدل الهی ندانسته بلکه عذاب الهی را رحمت خداوند متعال می خواند.وی معتقد است عذاب دائمی نتیجه شقاوت ذاتی نفس بوده که بر اثر اعمال و رفتار فرد ایجاد شده و به قسر بر او تحمیل نشده است. علامه طباطبایی در نهایت، شفاعت و آمرزش خداوند را به شرط داشتن ایمان به خداوند، راه رهایی از خلود و آتش و عذاب جهنم می داند.
کلید واژگان: جاودانگی، خلود در بهشت، خلود در دوزخ، عدل الهی، علامه طباطبایی -
دیدگاه مشهور میان عالمان اسلامی این است که عموم پیامبران الهی از مردان بودهاند و خداوند هیچ زنی را به پیامبری برنگزیده است. مستند این دیدگاه آیات قرآن و روایات اسلامی است. برخی با استناد به بعضی آیات و روایات برای تعدادی از زنان مقام نبوت قایل شده‌اند، ولی آنچه از آن ادله به دست میآید، نبوت انبایی است نه نبوت تشریعی که مقصود در باب نبوت به عنوان مسالهای کلامی و اعتقادی است. بر دیدگاه مشهور، شبهه ناسازگاری با عدالت خداوند مطرح شده و با استناد به آن اساسا خاستگاه الهی داشتنن نبوت انکار شده است. در این نوشتار با بهرهگیری از روش گزارش و تحلیل (نقل و عقل)، ادله دیدگاه مشهور بیان گردیده و با تبیین فلسفه اختصاص نبوت به مردان، به شبهه مزبور پاسخ داده شده است.
کلید واژگان: نبوت تشریعی، نبوت انبائی، پیامبری مردان، پیامبری زنان، خاستگاه الهی پیامبر، عدل الهیThe popular opinion among Islamic scholars is that most of God's prophets were men and God did not choose any woman to be a prophet. The proof of this point of view is the Quranic verses and Islamic traditions. Some have claimed the position of prophethood for a number of women by citing some verses and traditions, but what is obtained from those evidences is prophetic prophecy, not legislative prophecy, which is intended as a theological and religious issu. According to the famous view, the suspicion of incompatibility with God's justice has been raised and based on it, the divine origin of prophethood has been denied. In this article, by using the method of reporting and analysis (narrative and reason), the evidence of the famous point of view has been expressed and the doubt has been answered by explaining the philosophy of assigning prophecy to men.
Keywords: legislative prophecy, prophetic prophecy, men's prophethood, women's prophethood, divine origin of the prophet, Divine justice -
نشریه سفینه، پیاپی 81 (زمستان 1402)، صص 192 -197
نویسنده در این نوشتار، در باره معنای اضلال خداوند که در برخی از آیات متشابه قرآن آمده، توضیح می دهد که این گمراه گری به رفتار بندگان بر می گردد که با وجود معرفت راه هدایت و ضلالت، به سوء اختیار خود ضلالت را بر می گزینند. نگارنده دیدگاه خود را به کلام امیرالمومنین و امام باقر (ع) مستند می کند.
کلید واژگان: عدل الهی، آیات متشابه، اختیار مردم، نفی جبر -
«دونادون» از باور به حلول، دومین اصل از اصول اعتقادی پیروان آیین یارسان و از چالش برانگیزترین عقاید ایشان است. پیروان این آیین، دونادون را به معنای زندگیمتوالی در هزار و یک بدن و توجیهی برای ناملایمات زندگی می دانند و باور به آن را ملازم عدل الهی و تنها راه اثبات عدالت خداوند می دانند؛ نیز معتقدند اگر دونادون پذیرفته نشود، نمی توان خداوند متعال را عادل دانست. یارسانیان در سیر تطور این آیین و در تفسیر دونادون با یکدیگر اختلاف داشته و دارند؛ همچنین این اندیشه مورد انتقاد غیریارسانیان بوده است و بسیاری از محققان از دونادون در جایگاه تناسخ یاد می کنند. سوال پیش روی این تحقیق آن است که دونادون چه ملازمه و تاثیری بر باور به عدل الهی در آیین یارسان دارد؟ این پژوهش با جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای با روش توصیفی تحلیلی در پی تبیین ماهیت دونادون بنا بر تفسیر رایج و مشهور یارسان و تاثیر این باور بر عدل الهی است.کلید واژگان: یارسان، اهل حق، دونادون، عدل الهی، تناسخDunaduni, or the belief in reincarnation, is the second principle of belief within Yarsanism and remains a highly contentious doctrine. Adherents of this creed maintain that dunaduni entails a series of successive lives in one thousand and one bodies, serving to explain the hardships encountered in life. According to their perspective, embracing dunaduni is integral to affirming divine justice, representing the sole pathway to its affirmation. Without embracing dunaduni, they belive, God cannot be deemed just. During the developments of this creed, there have been disagreements among Yarsanists over the construal of dunaduni. Moreover, the doctrine was criticized by non-Yarsanists as well, as many researchers believe this is a belief in the transmigration of the soul. The question in this research is what implications and consequences this belief has for the belief in divine justice within Yarsanism. By collecting library data and deploying the descriptive and analytical method, this research seeks to explain the nature of dunaduni in line with the prevalent interpretation of the doctrine among Yarsanists as well as its implications for divine justice.Keywords: Yarsan, Ahl-e Haqq, Dunaduni, Divine justice, transmigration of the soul
-
تکلیف در حد وسع در پنج آیه قرآنی آمده و در تاریخ دانش های تفسیر و کلام نیز چالش های فراوانی ایجاد کرده و دانشمندان مسلمان را به گروه بندی کشانده است. چالش ها در تکلیف در حد وسع اغلب در چهار مسیله عقلی و سمعی، امکان و امتناع، وقوع و عدم وقوع و حسن و قبح آن است. در دو حدیث از امام رضا (ع) به این چالش ها پاسخ داده می شود. به رغم اهمیت این دو حدیث تاکنون تحقیق مستقلی در تحلیل مفهومی و گزاره ای و لوازم منطقی آن ها منتشر نشده است. مسیله اصلی این تحقیق، فرایند دلیل آوری و ماخذ برهان در دو حدیث رضوی با بررسی تاثیر ماخذ برهان در این دو حدیث بر میراث تفسیری شیعه و مقایسه آن با تفاسیر اهل سنت است. تفاوت ماخذ برهان در بیان امام رضا (ع) یعنی «عدالت» با ماخذ برهان با تفاسیر اهل سنت یعنی «رحمت» تفاوت مفهومی تکلیف در حد وسع را نشان می دهد. مفاد این حدیث نقش راهبردی در سلامت و سرآمدی نظام های حقوقی، تربیتی و اخلاقی دارد. عادلانه بودن تکلیف در این روایت می تواند به منزله شاخصی برای ارزیابی در وظایف حرفه ای به کار رود.
کلید واژگان: حدیث رضوی، وسع، تکلیف در حد وسع، عدل الهی، رحمت الهیReligious task within the limits of one's ability is mentioned in five Quranic verses and has created many challenges in the history of tafsir and theological sciences and has led Muslim scholars to group. Challenges in “tasks as much as possible" are often in four intellectual and auditory issues, possibility and refusal, occurrence and non-occurrence, and its goodness and ugliness. These challenges are answered in two hadiths of Imam Riḍā (as). Despite the importance of these two hadiths, so far no independent research has been published on the conceptual and propositional analysis and their logical components. The main issue of this research is the process of providing evidence and the source of proof in two hadiths of Razavi by examining the effect of the source of proof in these two hadiths on the Shiite exegesis heritage and comparing it with Sunni interpretations. The difference between the source of proof in Imam Riḍā's (as) statement, which is "justice", and the source of proof with Sunni interpretations, which is "mercy", shows the difference in the concept of "religious task within the limits of one's ability". The content of this hadith has a strategic role in the health and efficiency of legal, educational and moral systems. The fairness of the task in this narrative can be used as an indicator for evaluating professional tasks.
Keywords: Razavi's Hadith, the One’s Limits, ability, Task within the Limit of One’s Ability, Divine justice -
تفاوت های فردی یکی از بنیادی ترین واقعیت های زندگی انسان است. شناخت تفاوت ها، حکمت ها و نتایج آنها اهمیت بسزایی در ساخت جهان بینی انسان و تعاملات اجتماعی او دارد. از سوی دیگر، پاسخ به پرسش ها و رفع ابهامات پیرامون موضوع مهمی همچون عدل الهی، در گرو شناخت حکمت ها و نتایج تفاوت های فردی است. این پژوهش با تفاوت گذاشتن میان حکمت (فلسفه وجود) و نتیجه (پیامد حضور) تفاوتهای فردی، آیات و روایات مرتبط با موضوع را بررسی می کند. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است بدین صورت که پس از گردآوری آیات و روایات با ابزارهای جستجوی کتابخانه ای، به تحلیل محتوای آنها می پردازد. رهاورد پژوهش در خصوص حکمت تفاوت ها گویای آن است که: اراده الهی، خداشناسی، استخدام و به کارگیری افراد، قوام زندگی بشر، ایجاد جایگاه های متفاوت و وظایف گوناگون، شناخت یکدیگر، آزمایش الهی و نمایش عدل الهی از مهم ترین حکمت های تفاوت های فردی در آیات و روایات هستند. همچنین مهم ترین نتایج و پیامدهای این تفاوت ها عبارتند از: تفاوت در مسیولیت ها، قضاوت نکردن یکدیگر، مشورت، پرهیز از عیب جویی و سرزنش دیگران، عفو و عذرپذیری و رعایت توان در تکالیف.کلید واژگان: تفاوت های فردی، تفاوت در تکلیف، شناخت یکدیگر، عدل الهی، آزمایش الهیIndividual differences are one of the most fundamental facts of human life. Knowing the differences, wisdom and their results is very important in building the human worldview and his social interactions. On the other hand, answering the questions and resolving the ambiguities surrounding an important issue such as divine justice depends on knowing the wisdom and results of individual differences. By differentiating between wisdom (philosophy of existence) and result (result of presence) of individual differences, this research examines verses and narrations related to the subject. The research method is descriptive-analytical in such a way that after collecting verses and narrations with library search tools, it analyzes their content. The results of the research show that: divine will, knowledge of God, employment of people, consistency of human life, creation of different positions and different duties, mutual recognition, divine test and display of divine justice are among the most important wisdoms of individual differences in the verses and traditions. Also, the most important results and consequences of these differences are: difference in responsibilities, not judging each other, consulting, avoiding fault-finding and blaming others, pardoning and accepting excuses, and respecting capacity for duty.Keywords: individual differences, Differences in duty, Knowing each other, Divine Justice, Divine Test
-
همواره زمامداری بر یکی از سه اساس تغلب، وصیت و رضایت مردم شکل گرفته است. هدف پژوهش حاضر، نسبت سنجی هر یک از این سه، با اصل عدل است. مساله مورد پژوهش آن است که بر پایه اصل عدل الهی، کدامین طریق برای تحقق حکومت، مشروعیت دارد؟ با روش توصیفی- تحلیلی و بررسی داده های معرفتی حوزه کلام اسلامی، و نیز شناخت ابعاد و خصایص سه گانه تغلب، وصیت و رضایت بر پایه گزارش های تاریخی و اندیشه های سیاسی- حقوق اساسی می توان گفت، چیرگی به هر وسیله ممکن، از آنجایی می تواند به حکومتی مشروعیت ببخشد که اعطاء ملک از سوی خداوند را تقدیر الهی بپنداریم که پذیرش آن نتیجه ایمان و تسلیم در برابر خداوند است. مشروعیت حکومت بر پایه وصیت، براساس آن است که زمامداری را حق قابل انتقال زمامدار بپنداریم. اصل عدل هر حکم ستمکارانه ای را نامعتبر و نامشروع می شمرد. تحمیل زمامداری و زمامدار بر پایه چیرگی، فریب یا عهد و وراثت بر مردمان، به حکم عقل مستقل، ستمی بزرگ است. بنابراین، ضرورت تشکیل حکومت بر پایه آراء مردم از نتایج اصل عدل الهی بوده و نادیده گرفتن افکار عمومی و تحمیل زمامداری به زور یا فریبکاری، نقض اصل عدل خواهد بود. امام علی (ع) در آغاز و ادامه دوره زمامداری خویش همواره بر مشروعیت زمامداری براساس رضایت عموم مردم تاکید داشت. بر این اساس، سامانه مبتنی بر رضایت مردم، تنها مجرای تحقق مشروع زمامداری اولیای الهی خواهد بود.
کلید واژگان: مشروعیت حکومت، تغلب، ولایت عهد، مردم سالاری دینی، عدل الهی، وصیت، رضایت مردمStatesmanship has always been formed based on either domination, or testaments, or consensus. The purpose of the present study is to assess the proportion between each of the above principles and the principle of justice. The issue under study is: which method has state legitimacy based on the principle of divine justice? By using descriptive analysis and searching through epistemic data in Islamic Kalām, and also recognizing aspects and features of domination, testaments, and consensus based on historic, political, and legal ideas and reports, it can be asserted that domination by any means can give legitimacy to a government just in case kingdom from God as the divine destiny is accepted and that admittance of that is the result of faith and obedience to God. State legitimacy based on testament relies on the hypothesis that statesmanship is regarded as the transferable right of a prince. The principle of justice considers any cruel command invalid and illegitimate. Imposing a state and a leader on people based on domination or inheritance is great tyranny due to independent reasons. Therefore, the necessity of establishing a state based on people's votes results from the principle of divine justice and that ignoring public opinion and imposing a state by either force or deceit violates the principle of justice.
Keywords: State Legitimacy, Domination, Wilāya-e 'Ahd (Guardianship of the Prince), Religious Democracy, Divine justice, will, People' Consensus -
در فرهنگ اسلامی، ایوب نمادی از صبر و شکیبایی است به طوری که «صبر ایوب» به مثلی ماندگار در فرهنگ مسلمانان تبدیل شده است. مطابق روایت قرآن، شخصیت ایوب در کوران «رنجی عظیم» و «صبری شگفت» شکوفا شده و قرآن کریم ایوب پیامبر را با اوصافی چون «صابر»، «نعم العبد» و «اواب» ستوده و او را برای «اولوالالباب» شایسته یادکرد دانسته است. اما کتاب مقدس یهودی-مسیحی از ناله های ایوب و شکوه های او از عدالت خدا روایت کرده است. از این رو، می توان گفت در فرهنگ یهودی- مسیحی، ایوب برآیند «رنج» و «ناشکیبایی» و «پرسشگری» است، که البته در نهایت به معرفت خداوند و تسلیم در برابر اراده او نایل می آید. مسئله مهم در داستان حضرت ایوب، چرایی رنج اوست. از نظر الاهیاتی، این درد و رنج چه معنایی دارد و چگونه با عدالت خداوند سازگار است؟ این مقاله، با روش توصیفی- تحلیلی، ضمن مطالعه ای تطبیقی بین قرآن کریم و کتاب مقدس در داستان حضرت ایوب، شکل و محتوای داستان ایوب در این دو کتاب را مورد بررسی قرار داده است. سبک بیان و محتوای این دو کتاب در داستان ایوب بسیار متفاوت است. با این حال، سبک بیان هر دو کتاب متناسب با فضای فکری و فرهنگی مخاطبان اولیه آنهاست. کتاب ایوب منعکس کننده عقاید برخی از گروه های یهودی است و قرآن نیز در زمانی که پیامبر و مسلمانان در مکه با سختی های فراوانی مواجه بودند، با بیانی موجز و زیبا به معرفی ایوب به عنوان الگوی صبر و پایداری پرداخته است.
کلید واژگان: ایوب، رنج ایوب، قرآن و عهدین، عدل الهی، داستان پیامبرانJob (Arabic: Ayyub) the prophet and his story is very well-known for all Jews, Christians and Muslims. In Islamic culture, Job is the unmatched symbol for patience and endurance in so much as the expression "patience of Job" in Muslim literature has become a permanent combination. However, instead of the symbol of patience, we surprisingly find him in the Bible as a symbol for Impatience; for he complains God by his weeping and moaning. Even he accused God of injustice. Although both biblical and Qur'anic and Islamic texts indicate that he experienced a lot of suffering and misery, however, in the Islamic culture, his character is outcome of patience and enormous suffering, whereas according to the Bible, his personality is the resultant of suffering and impatience that at last it leads in the knowledge of God and submission to His will. An important issue in the story of Job, is why he should have suffered and that what is the implication of the theological aspect of suffering and how it is consistent with the justice of God. In this paper, studying the biblical and Qur’anic texts regarding Job, differences and similarities have been studied. In this paper, studying the biblical and Qur’anic texts regarding Job, differences and similarities have been studied.
Keywords: Job, Job's suffering, divine justice, Qur’an, Bible, prophets’ stories -
یکی از نعمت های بهشتیان که در آیه 21 سوره طور بدان اشاره شده، الحاق ذریه مومنان به ایشان به شرط تبعیت از آنها در ایمان عنوان شده است. مفسران پیرامون اینکه مراد از ذریه چیست و این ذریه با چه شرایطی می توانند به پدران خود ملحق شوند، نظرات مختلفی ابراز نموده اند. پرداختن به این موضوع از این نظر اهمیت می یابد که چگونگی و شرایط این الحاق می تواند نقش مهمی در تنظیم عملکرد دنیوی و انتظارات اخروی فرد مسلمان ایفا نماید. به عنوان نمونه، اگر فهم از این آیه این گونه باشد که مومنان می توانند ذریه مومن خود را در بهشت به خود ملحق نمایند، انگیزه انجام و کثرت اعمال صالح در میان فرزندان مومنین کاهش یافته و این تلقی پیش می آید که مسلمانان می توانند با احراز سطحی حداقلی از ایمان، به درجات والاترین مومنان از میان اجداد خود نائل گردند. واکاوی تاریخی نظرات مفسرین نشان می دهد که به مرور زمان و با اهمیت یافتن مباحث عدل الهی و عدالت اجتماعی در سده های اخیر، مفسران به دیدگاه ها و نظراتی گرایش یافته اند که چالش های موجود در مفاهیم آیه را برطرف سازد. لذا اکثر مفسران متاخر و معاصر معتقدند مناسب ترین برداشت از آیه آن است که اولا مراد از ذریه را صرفا فرزندان و نه نسل های بعدتر و ثانیا مراد از الحاق را صرف هم نشینی و نه هم درجه بودن قلمداد نماییم.
کلید واژگان: آیه 21 سوره طور، ذریه، تفسیر قرآن، عدل الهی، بهشتOne of the blessings of the believers in Paradise referred to the verse 21 of Surah “alTur” is the annexation of their offspring on condition that they follow them in faith. Commentators have expressed differing views on What does the word "Zurriyyah" (offspring) mean and on what terms they can join their fathers. It is important to address this issue because how and the terms of this annexation, can play an important role the worldly function and otherworldly expectations of the Muslim. For example, if the understanding of this verse is that believers can join their believer ancestors in Paradise, the motivation to perform and increase the righteous acts among the children of believers is reduced and it is assumed that Muslims They can attain the highest levels of Paradise among their ancestors by attaining a minimal level of faith. Analyzing the commentators' comments suggests that the most appropriate conception of the verse is that we should first, refer “Zurriyyah” only to the children, not to the later generations, and annexation to the meaning of companionship, not to being equal in degree.
Keywords: verse 21 of Surah “alTur”, offspring, Interpretation of the Quran, justice of God, Paradise -
اعتبار ظاهر سخن، قراردادی خردمندانه است. تعمیم این قرارداد بشری به سخنان خداوند بر پایه مبانی کلامی شکل می گیرد. عدلی مسلکان بر این باورند که خداوند آنچه را که عقل قبیح بداند، انجام نمی دهد. سخن گفتن خارج از قرارداد سخنگویان خردمند به حکم عقل قبیح است، و خداوند این چنین سخن نخواهد گفت. جبرگرایان دادگری خداوند را در چهارچوب حسن و قبح شرعی معنا می کنند که در نتیجه درباره خداوند و صفات و افعال وی، هیچ الزام یا تقبیحی معنا ندارد. بنا بر این پندار، خداوند ملزم نیست که در چهارچوب خاصی سخن بگوید و در سخنانش اصول و قواعدی را رعایت کند. جبرگرایان برای اثبات اعتبار ظاهر کلام الهی به «عادت خداوند» استدلال نموده اند. با بررسی و تحلیل دیدگاه عدلی و جبری در استناد به اعتبار ظواهر قرآنی، این نتیجه به دست می آید که تنها بر پایه اصل عدل می توان ظاهر کلام خداوند را حجت و قابل استناد دانست، و در چهارچوب اندیشه جبر، استناد به ظواهر قرآنی هیچ اساسی نخواهد داشت.
کلید واژگان: عدل الهی، حجیت ظواهر، ظواهر قرآنی، حسن و قبح عقلی، عادت خداوندQur'anic Researches, Volume:24 Issue: 2, 2019, PP 101 -118The outward manifestation of a statement is a wisely convention. The generalization of such a humanistic convention to the Words of God is formed based on theological foundations. Justice practitioners are of the view that people should not do what Allah deems evil. Given a person thinks out of the context of wise intellects' conventions, it is inappropriate according the judgment of wisdom and God will never speaks in this way. Determinists define God's justice based on the shariah's good and evil which does not imply any evil bearing or requirement about God and His actions and attributes. According to this logic, God is not required to speak according to a specific form and is not obliged to observe any rules and regulations in his speech. To prove the outward manifestation of God's speech, determinists argue over God's habits. By analyzing and studying determinists' and justice practitioners' opinions based on the validity of Qur'anic outwards, it is concluded that only according to the principle of justice one can regard the outward of God's speech as authentic and referable, and referring to the outward Qur'anic speech based on determinism is unsubstantiated.
Keywords: Divine justice, Qur'anic outward manifestation authenticity, rational good, evil, God's habits -
مساله ی شرور از دیرباز به عنوان چالشی در برابر عدل و حکمت الاهی مطرح بوده است. تفاوتها و گوناگونی آفریده ها و سر آن، به عنوان نمونه ای شاخص از شرور در کلام جدید و فلسفه دین مورد بررسیهای فراوان قرار گرفته و در نتیجه دیدگاه های متعددی در تبیین و تفسیر آنها ابراز شده است. برخی مادیگرایان وجود تفاوتها را شاهد و قرینه ای بر ظلم و تبعیض دانسته اند، اما اندیشمندان اسلامی با تبیین و تحلیل های متنوعی از تفاوتها، به سازگاری و حتی تلازم آنها با عدل و حکمت الاهی پرداخته اند. ناکافی بودن تبیین اشاعره در پاسخ به سوالات و شبهات مطرح شده، عدم طرح تفصیلی بحث توسط متکلمان پیشین عدلیه و طرح شبهات جدید موجب شد تا اندیشمندان معاصر امامیه به طور مبسوط به تحلیل و تبیین این مساله بپردازند. بهرهگیری از روش لمی برای اثبات عدالت الاهی، ذاتی دانستن اختلاف اشیاء، تلازم نظام احسن و غایت نهایی با ضرورت تفاوتها، تاثیر گذاری مبادی قابلی و وسایط اختیاری و غیر اختیاری در به وجود آمدن تفاوتها، از مهم ترین پاسخ ها و تبیین های ارائه شده از طرف متکلمان معاصر است که در این نوشتار مورد ارزیابی قرار گرفته اند.کلید واژگان: عدل الهی، حکمت الهی، تفاوتها، تبعیض، نظام سببی و مسببی، نظام احسن، کلام معاصرThe problem of evils is a longstanding challenge against divine justice and wisdom. Discrepancies and differences in creatures and its cause is a kind of evil have been discussed in new theology and philosophy of religion. Many accounts and interpretations have been put forward. Some materialists have considered it as an evidence of injustice and prejudice, while Muslim thinkers have sought to explain these discrepancies and prove its consistency with divine justice and wisdom. Asharite’s explanation could not reply the questions and doubts. Nor did early Adliya theologian deal with the matter comprehensively, though we might be able to provide a general and succinct reason based on their principles. The most proper analysis and explanation is the one of some philosophers, mystics and contemporary Imamiyah theologians. The most element of their answers and explanations are: using demonstration from cause to effect for establishment of divine justice, believing that differences of things is inherent, concomitance of the best arranged system with final goal with consideration of necessity of discrepancies, and effect of voluntary and involuntary mediums in creation of discrepancies.Keywords: divine justice, divine wisdom, discrepancies, prejudice, system of cause, effect, the best arranged system.
-
در منظومه اصول عقاید اسلامی آفریدگار جهان عدل مطلق و احسن الخالقین است، از سوی دیگر وقوع حوادثی ویرانکننده مانند سیل و زلزله با آن عقیده ناسازگار به نظر میرسد. مقاله در پاسخ این شبهه نوشته شده و نشان میدهد که این رویدادها طبیعی و اجتنابناپذیر است و در راستای یکی از سنتهای قطعی خداوند که آزمون انسان است میباشد، تا معلوم شود آدمی در هر پیشامد و موقعیت چه رفتاری دارد.
اگر نگاهی گسترده _ نه موردی خاص _ و از بالا به حوادث جهان داشته باشیم میبینیم چنان که از آیات قرآن برمیآید آنچه ما شر میخوانیم نه تنها ضروری است، بلکه در نظام کلی دنیا «خیر» است، یا اگر برای گروهی شر است در کل خیر آن بیش از شرش میباشد، و خیر و شر مانند دو قطب مثبت و منفی در مدار الکتریکی است که به ظاهر مخالفاند اما برای ایجاد برق و روشنایی مددکار یکدیگراند.
شر واقعی از شیطان و نفس بدفرمای است که «شر اخلاقی» است، و تباهی افراد و خانواده ها و جامعه از آن است، و از آن بدتر ظلمی که مستکبران با جنگافروزی به کشورهای دیگر میکنند، نه از حوادثی نادرالوقوع مثل زلزله.کلید واژگان: خیر و شر، آیات قرآن، آزمون انسان، عدل الهی، خیر و شر دو قطب در مدار هستیMishkat, Volume:36 Issue: 137, 2018, PP 4 -26Two Islamic tenets of the Creator of the world are absolute justice and the Best of creators. On the other hand, devastating incidents such as floods and earthquakes seem to be incompatible with those tenets. The article is written in response to this misconception and shows that these incidents are natural and inevitable and are in line with one of the definite Divine precedents, i.e., human trial, in order to reveal what conduct man would show in any situation and incident.
If we have a panoramic look – and not a close-up glance – at the world incidents, we would see that, as implied from the verses of the Qur’an, what we call evil is not only necessary, but is also good in the overall world order; or if it is evil for some, its goodness is generally more than its evil, like the positive and negative poles in an electric circuit.
The real evil comes from Satan and the misleading self, which is “moral evil”, leading families and the society to destruction and worst of all, it is the injustice that the arrogant powers do to other countries with their belligerence, rather than the rare incidents like earthquakes.Keywords: good, evil, verses of the Qur’an, human trial, Divine justice, evil as two poles of the world of being -
نشریه سفینه، پیاپی 55 (تابستان 1396)، صص 120 -198«مسئله قرینه ای شر» به صورت استقرایی و پسینی مدعی این مطلب است که مبنای معقولی برای اعتقاد به وجود خدای دانا و توانای مطلق با وجود شرور گزاف، بی وجه و کثیری که در اطراف خود می بینیم، وجود ندارد. ویلیام راو چنین استدلال می کند که اگر شروری باشند که به منظور دست یافتن به خیر بالاتر و دفع شر مساوی یا بیشتر به وجود نیامده باشند، در این صورت بودن این شرور، قرینه و شاهدی بر نبود خدا تلقی خواهند شد. در این گفتار، در ابتدا اندیشه های راو را طرح نموده و سپس رویکرد برخی از متکلمان غربی در نقد دیدگاه او بیان خواهد شد. برای دادن پاسخ نهایی با استفاده از آیات قرآن و روایات، از سه منظر «ترک طلب کاری از خدا»، «نقد دنیاگرایی» و «حیات حیوانات» استفاده خواهیم کرد. در این نقد، از روش شناسی مکتب اهل بیت: در برابر شبهات فلسفی و کلامی بهره می گیریم که رویکردی بدیع و منحصر به فرد است و باید توسط اصول ماخوذ از قرآن و روایات درک شود.کلید واژگان: مسئله قرینه ای شر، شرور، مکتب اهل بیت:، عدل الهی، ویلیام راو، روش شناسی اهل بیتSafineh Journal, Volume:14 Issue: 55, 2017, PP 120 -198the issue of symmetrical evils inductively claims there is no reason to believe that any Wise and Mighty God exists by the presence of widespread evils around us. William Rhodes reasons that if there are evils which are not created to enable us to reach higher level or to fade similar or more evils, there would be proof on non-existence of God. In this article, first his ideas have been introduced and then the approaches of some western Motekallims (Theologians) reviewing his opinions have been mentioned. To provide the final answer by verses of Quran and traditions, we will refer to the world, life of animals. In this review, we benefit from methodology of Ahlul-Bayt against philosophical and Kalami doubts which is a unique and innovative approach and should be comprehended by the principles derived from Quran and traditions.
-
بحث «عدل» از مباحث گسترده و پردامنه در فرهنگ اسلام و از ضروریات مذهب شیعه به شمار میرود. از دلایل مهم این امر، تاکید فراوان قرآن کریم بر معیار و میزان بودن «عدل» در ساحتهای مختلف اعتقاد، اخلاق و عمل، در اقسام الهی و انسانی است. «عدل الهی» در زمره صفات خداوند است که براساس آموزه های قرآنی، در دو نظام تکوین و تشریع تسری یافته است. یکی از مباحث بنیادین که در ارتباط با «عدل الهی» همواره مورد سوال و سنجش قرار میگیرد، بحث از «فلسفه تفاوتها» است از جمله تفاوتهای جنسیتی که از انواع تفاوتهای غیرقابل انکار موجود در نظام آفرینش موجودات است و در مورد انسان، دارای منشا طبیعی و تکوینی، و آثاری اجتماعی و تشریعی است و به این دلیل، اهمیتی دو چندان یافته است. این پژوهش، مبتنی بر آموزه های قرآنی، به بررسی فلسفه این تفاوتها در نظامات تکوین و تشریع، از منظر عدل الهی پرداخته است.کلید واژگان: عدل الهی، تفاوت جنسیتی، تناسب، عدالت تکوینی، عدالت تشریعیthe subject of Justice of God is of the widespread and broad topics in Islamic culture and is of essentialities of Shia. One of the main reasons of this issue is the emphasis of holy Quran on the fact that Justice is the scale and criterion in all domains of belief, ethics and deeds. Justice of God is among those attributes of God which are included in both systems of Takvin and Tashri according to the teachings of God. One of the fundamental issues in relation to Justice of God which is the subject of analysis and questioning is the issue of philosophy of differences such as the gender differences which of undeniable differences in the world of creation. Regarding human beings, the differences are natural-based and resulted in social influences and due to this, the issue receives more importance. The present article studied the philosophy of these differences in the system of Takvin and Tashri based on Justice of God.
-
در طول سال های رشد و بالندگی علوم اسلامی، کلام و تفسیر هم همچون دیگر علوم اسلامی در مدارس مختلفی رشد یافته و کامل شده اند. از این میان مدرسه بغداد به ویژه در قرن چهارم و پنجم هجری به جهت حضور عالمانی چون شیخ مفید و شاگردانش شکوه خاصی دارد. در هم تنیدگی مذاهب اعتقادی مانند معتزله و اهل حدیث در آن روزگار بغداد، علیرغم تعاملات یا درگیری های اجتماعی، تاثیرات بسزایی بر مدرسه کلامی و تفسیری امامیه داشته است. یکی از مسائل کلامی و تفسیری عدل الهی، و از مسائل مربوط به آن جبر و اختیار است، که امامیه با معتزله و اهل حدیث دیدگاه کاملا متفاوتی دارد. این تفاوت بر موضوعات جزئی تر مانند استناد افعال انسان به خود و اراده خدا و معاصی انسان تاثیر مستقیم داشته است، به گونه ای که امامیه قائل به اختیار انسان در راستای اراده و مشیت الهی شدند، و معتزله قائل به اختیار کامل انسان و نفی اراده الهی در افعال انسان گردیدند، و اهل حدیث نیز قائل به جبر هستند. این دو دیدگاه منجر به حصر قدرت الهی و یا بالعکس فاعل نبودن انسان در معاصی می شود. تاثیر مواجهه امامیه با این دو گروه به ویژه اهل حدیث، افزون بر آثار کلامی در آثار تفسیری این مدرسه، ذیل برخی از آیات بسیار مشهود است، به طوری که ناظر به دیدگاه جبریه، اقدام به پاسخ به شبهات کرده اند.کلید واژگان: مدرسه، تفسیر، کلام، بغداد، امامیه، معتزله، اهل حدیث، عدل الهی، جبر، اختیارduring the history of advancement of Islamic sciences, Kalam and interpretations like other Islamic sciences were going towards flourishing and advancement. Amongst them, Baghdad school especially in fourth and fifth century, due to the presence of some scholars like Sheikh Mofid and his students, illuminated. The close relationship of religious sects like Motazelah and Ahle-al- Hadith of that time, despite their interactions or disputes, had specific impacts on Kalam and interpretation school of Imamiyah. One of the Kalamis issues is Justice of God and Jabr and Ikhtiyar which Imamiyah hold completely different views from Ahl-al- Hadith or Motazelah. This difference has direct impact on details like relation of human deeds to himself, sins or etc. Imamiyah believe in free will of human beings in the light of Gods will but Motazelah believe in total free will of human beings and Ahl-al- Hadith believe in Jabr. These two opinions can lead to regard limitations for the Power of God or irresponsibility of human beings when committed sins. The impact of Imamiyah on these two groups specially Ahl-al- Hadith, in addition to influencing their Kalam works in interpretations, are obvious under some verses in a way that they answer doubts by referring to Jabropinion holders.
-
این گفتار درباره حدیثی است که در بعضی از منابع حدیثی شیعه و سنی از جمله مجمع البیان نوشته شیخ فضل بن حسن طبرسی نقل شده به این مضمون که حام بن نوح (ع) به پدرش خندید و این کار زشت او، به دودمانش سرایت کرد. نگارندگان، پس از بررسی سندی در منابع شیعه و سنی، به روایات مخالف آن اشاره کرده اند. آنگاه آن را در جنبه دلالی، از جنبه تعارض با عقل و قرآن بررسی کرده و احتمال داده اند که این مطلب از منابع اهل تسنن به منابع شیعه منتقل شده، در شمار احادیثی که «احادیث منتقله» نام دارد.کلید واژگان: نوح (ع)، حام بن نوح، روایات منتقله، طبرسی، فضل بن حسن، عدل الهی، مجمع البیان (کتاب)the present article is about a tradition mentioned in some Shia and Sunnite tradition books including Majma al-Bayan penned by Fazl ibn Hasan Tabarsi. This tradition asserted that as haam ibn Noah laughed to his father, his disapproved action passed into his generation. The authors of this article refer to opposite traditions to this tradition. Then they studied this tradition reasoning-wise, to explored contradictions of it with Quran and reason and concluded that this tradition has been transferred from Sunni sources to Shia sources and is one of the transferred (Montaghelah) traditions.
-
معنای عدل الهی / بر اساس درس گفتاری از استاد فقید، مرحوم محمدحسین عصارنگارنده در این گفتار، تاکید می کند که عدل الهی بنا بر تعریفی که در آیات و روایات مطرح شده، با تعریف فلسفی تفاوت دارد. در نصوص وحیانی، عدل الهی به معنی نفی ظلم از خداوند است، که انسان را در گناهان مجبور نکرده و نمی کند.کلید واژگان: عدل الهی، تعریف، نفی جبر از خداوندThe Meaning of Justice of God / According to the lectures of great scholar, Mohammad Husayn Assarthe author emphasized that Justice of God according to what has been introduced in Quran and hadith is different from its philosophical definition. In revelational texts Justice of God means not counting God as an Oppressor. He did not and does not force human beings to commit sins.
-
نگارنده در این گفتار، به هفت شبهه پاسخ می دهد که محمد بن عبدالکریم شهرستانی در کتاب الملل و النحل، به طور فرضی از زبان ابلیس در باب شبهه خلق خودش مطرح کرده است. این پاسخ ها بر اساس قرآن و حدیث است و ضمن بیان و توضیح آنها، برخی از دیدگاه های فلاسفه و عرفا نقد شده است. این گفتار، از کتاب دائره المعارف الاسلامیه فی شرح الخطبه الرضویه برگزیده و بازنویسی شده و منابع آیات و روایات آن بیان شده است. شرح حال مختصر نویسنده و معرفی آثار او و توضیحی درباره کتاب یاد شده در مقدمه آمده است.کلید واژگان: شهرستانی، محمدبن عبدالکریم، الملل و النحل (کتاب)، خراسانی، محمدحسین، دائره المعارف الاسلامیه فی شرح الخطبه الرضویه (کتاب)، خلق ابلیس - شبهات و پاسخها، عدل الهیin this article, seven doubts have been answered which Mohammad ibn Abdol karim Shahrestani included in his book al-Milal va al-Nihal assumingly raised by Satan regarding his creation. These answers are based on Quran and hadith and meanwhile ideas of some philosophers and elites have been reviewed. This article has been excerpted from Dairah al-Maarif al-Islamiyah fi Sharh al-Khotba al- Razaviyah and rewrote. The references of verses and traditions have been mentioned as well. A brief biography of the author and its works and an explanation on the mentioned book has been included in introduction.
-
در این مقاله پیوند شرور هستی با عدل الهی که از صفات آفریدگار است، بررسی و کاوش شده است؛ نخست معنی هر یک از مقوله های «شر» و «عدل» بیان شده و سپس آرا و نظرهای برجستگان فلسفه مشاء و حکمت متعالیه و مکتب عرفا به اختصار آمده است؛ بزرگانی چون ابن سینا، سهروردی، صدرای شیرازی، ملا هادی سبزواری، علامه طباطبایی، استاد مطهری و... و سرانجام دیدگاه مکتب ثقلین (قرآن و حدیث) که وجه مختار نویسندگان این سطور است، به اختصار استخراج و بیان شده است.کلید واژگان: عدل الهی، آفات و شرور، فلسفه، عرفان، مکتب ثقلینIn the present article, the relationship between evils and Justice of God which is of Gods attributes has been studied. First the meanings of Evil and Justice have been given alternatively. Then ideas of elites of Peripatetic school, Transcendent theosophy, mystics school have been given; finally the ideas of great scholars like Avesina, Suhrevardi, Sadraye Shirazi, Mulla Hadi Sabzavari, Allamah Tabatabaee, Motahhari, and the view points of Thaqalayn school of thought (Quran and Hadith) regarded by the authors of the present article have been outlined.
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.