حجیت
در نشریات گروه فلسفه و کلام-
میتوان گفت مهم ترین بخش گزاره های هر دینی را گزاره های اعتقادی آن دین تشکیل می دهند و گزاره های مربوط به اخلاق و احکام در درجات بعدی قرار می گیرند؛ چرا که اعتقاد، پایه و اساس فکری هر انسانی را تشکیل می دهد و در پرتو شکل گیری اعتقادات صحیح است که شخص در مسیر سعادت قرار می گیرد. این مطلب هم بدیهی است که راه های دستیابی به معارف، منحصر در تحصیل علم نیست؛ بلکه چه بسا انحصار این طرق در علم، موجب دشواری شکل گیری نظام اعتقادی برای عموم مردم باشد.با این اوصاف وقتی کلمات بزرگان علم اصول و معقول را مطالعه می کنیم، به وضوح در می یابیم که مشهور علماء برای معارف بر آمده از ظن، اعتبار چندانی قائل نیستند بلکه صرفا پذیرای علم استدلالی هستند. و حال آنکه همین ظنون در مسائل فقهی مورد توجه همگان قرار گرفته است. سوالی که مطرح می شود این است که دلیل این فرق گذاری و به عبارتی نادیده گرفتن ظنون در امور اعتقادی چیست؟در این مقاله به شیوه توصیفی و تحلیلی بر پایه رجوع به منابع کتابخانه ای، کلمات اصولیین و متکلمین را با محوریت دیدگاه مرحوم آخوند خراسانی (ره) بررسی کرده و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که نسبت به امور اعتقادی که تحصیل علم در آن ها لازم نیست، اعتقاد اجمالی کافی است و دلیل انسداد نیز کارآیی ندارد. اما در امور اعتقادی نظیر معرفت الباری که تحصیل علم در آن ها لازم است و عمده دلیل اثبات آن نیز دفع ضرر محتمل می باشد، نهایتا می توانیم معرفت را به نحو وجوب مقدمی، واجب بدانیم و در صورت عجز از تحصیل علم نیز، تحصیل ظن لزومی ندارد.
کلید واژگان: حجیت، ظن، علم، اعتقاد، معرفتIt can be said that the most important component of the propositions of any religion is its doctrinal statements, while propositions related to ethics and laws occupy a secondary position. This is because it is through the formation of correct beliefs that one finds the path to happiness. It is also evident that the means of attaining knowledge are not limited to the acquisition of science; rather, restricting these means solely to scientific knowledge might make the formation of a doctrinal system for the general public difficult.With this in mind, when we study the words of the great osul scholars and rational thinking, we clearly observe that most scholars do not assign significant value to the knowledge derived from conjecture. However, these conjectures have become a central focus in jurisprudential issues. The question then arises: what’s the reason for this distinction or in other words, why are conjectures disregarded in doctrinal matters?Ultimately, we concluded that in matters of belief where the acquisition of knowledge is not required, a general belief suffices, and the reason of closure does not work. However, in doctrinal matters such as the knowledge of God, where acquiring knowledge is necessary we may regard knowledge as a necessary precondition. If one is unable to acquire knowledge, then there is no obligation to seek conjecture.
Keywords: Authority, Conjecture, Knowledge, Belief, Cognition -
یکی از مباحث عمده در علم اصول بحث ظنونی مانند خبر واحد، حجیت ظواهر و...است. عمده مباحث مطرح شده در حجیت ظن با رویکرد اصولی مطرح شده و ارزش معرفت شناسانه آن کمتر مورد توجه بوده است. مسئله اصلی این مقاله تحلیل این موضوع است. این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، به بیان دیدگاه اصولیون در زمینه حجیت ظنون پرداخته و پس از آن تلاش می کند راهی برای تبیین واقع نمایی ظنون بیابد که با توجه به دیدگاه برگزیده این نوشتار، اثبات می شود که این ظنون کاشفیت و واقع نمایی دارند و اعتبار امارات عقلایی، ازجمله خبرهای واحد، امری بیرون از ذات آن ها نیست و آن ها به جعل حجیت نیاز ندارند. اثبات واقع نمایی ظنون علاوه بر آن که مسیر جدیدی در تبیین حجیت ظن می گشاید، در علوم توصیفی غیرفقهی به ویژه علوم انسانی نیز فواید پرشمار دارد. به ویژه آن که می توان از این روش در سه حوزه «انسان موجود»، «انسان مطلوب» و «روش تحول از وضع موجود به وضع مطلوب» بهره جست.
کلید واژگان: ظن، معرفت شناسی، علوم انسانی، حجیت، معذریت و منجزیتAsra Hikmat, Volume:16 Issue: 3, 2024, PP 61 -90One of the main topics in the science of the principles of suspicion, such as single news, the authority of appearances, etc. Most of the issues raised in the authenticity of suspicion are raised with a principled approach, and its epistemological value has been given less attention. The main problem of this article is to analyze this issue. This article, which is written with a descriptive-analytical method, expresses the views of Usulians on the validity of suspicion and then tries to find a way to explain the reality of suspicion, which according to the chosen point of view of this article, it is proved that these suspicions have discovery and reality. And the credibility of rational Emirates, including the news of Wahad, is not something outside of their essence, and they do not need to forge authenticity. In addition to opening a new path in explaining the validity of suspicion, proving the reality of suspicion has numerous benefits in non-jurisprudential descriptive sciences, especially humanities. Especially, this method can be used in the three areas of "existing human being", "ideal human being" and "transformation method from the existing situation to the desired situation".
Keywords: Suspicion, Epistemology, Human Sciences, Authority, Excuse, Justification -
سنت پیامبر و امامان معصوم (ع) یکی از منابع اصلی برای دستیابی به آموزه های دین است که بدون آن، رسیدن به آموزه های دین وحیانی اسلام امکان پذیر نیست. از سوی دیگر، با توجه به جامعیت دین اسلام در هدایت انسان، استنباط آموزه های دینی مربوط به علوم انسانی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است که امروزه فرایند آن با عنوان «اسلامی سازی علوم انسانی» دغدغه پژوهشگران شده است. این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی نقش سنت پیامبر و امامان معصوم (ع) در اسلامی سازی علوم انسانی با تاکید بر اندیشه های متفکر بزرگ جهان اسلام، علامه مصباح یزدی را وجهه همت خود قرار داده است. اگرچه همگان بر منبع بودن سنت برای دستیابی به آموزه های دینی تاکید دارند، اما ادله حجیت و نیز دامنه سنت از مسائلی است که نیازمند تامل جدی است، ضمن آنکه به لحاظ روش شناسی استناد به سنت برای اسلامی سازی علوم انسانی از دشواری های خاص خود برخوردار است که در این مقاله به آنها اشاره شده است.
کلید واژگان: دین، سنت، عرف، حجیت، علوم انسانی، اسلامی سازی -
از مهم ترین مسایل معرفتی و روش شناختی در قلمرو دلیل و روش نقلی، مسیله گستره اعتبار خبر واحد و مقدار و ملاک محدودیت آن است. در مقاله پیش رو، این مسیله چالشی و مشحون از اختلاف نظر با تمرکز بر نظریه علامه مصباح یزدی مورد بررسی قرار می گیرد. حل این مسیله نقشی بسیار گسترده و تاثیرگذار در ساحت های گوناگون معرفتی، از جمله در فهم عقاید و احکام دین، دارد. در علوم انسانی و اجتماعی نیز می توان نقش آن را به روشنی دریافت. مهم ترین دستاورد این پژوهش با الهام از راه حل استاد مصباح یزدی و قرایت ویژه ایشان از حجیت و نیز براساس نظریه برگزیده، این است که می تواند مشکل کارآمدی روایات تفسیری را مرتفع سازد. افزون بر اینکه این راه حل یا نظریه در دیگر حوزه ها و دانش های بشری، به ویژه علوم انسانی و تدوین و ساماندهی علوم انسانی اسلامی، می تواند نقش آفرین باشد؛ برخلاف برخی از نظریاتی که اعتبار خبر واحد را مستند به ظن می دانند، نه اطمینان، که در این صورت، قلمرو آن صرفا به حوزه احکام عملی محدود می شود و برای بازسازی علوم انسانی تمسک بدان ممکن نیست.
کلید واژگان: خبر واحد، روش پژوهش نقلی، حجیت، اثر شرعی، اثر تکوینی، علوم انسانی، منجزیت، معرفت های پسین -
بحث حجیت یا عدم حجیت خبر واحد از مباحث روشی و تاثیر گذار در علم کلام است. در علم اصول فقه از این مسئله با عنوان «حجیت خبر واحد» بحث می شود.(برای نمونه نگاه کنید به مظفر،1405ق، ج2: صص62- 65؛ شیخ انصاری ، 1428ق، ج1: 108).با توجه به ادله ای که در علم اصول فقه بر اعتبار آن اقامه شده، نگرش رایج دانشمندان علم اصول آن است که خبر واحد فقط در حوزه فقه معتبر است؛ اما حجیت آن در اثبات عقاید محل اختلاف است. قول مشهور عالمان امامی مذهب عدم حجیت خبر واحد در عقاید است. اهل سنت در حجیت خبر واحد اعتقادی دچار اختلاف هستند ؛ گرچه به حجیت آن به دلیل مفید علم بودن خبر واحد و عدم تفکیک میان اخبار آحاد فقهی و غیر فقهی از سوی صحابه و سلف، تمایل بیشتری دارند.به اعتقاد فخررازی، خبر واحد تنها در حوزه فقه معتبر است. وی در اساس التقدیس به معصوم نبودن راویان، طعن صحابه نسبت به هم، وجود جعل در اخبار، روش های نادرست راویان در رد و اثبات روایات، عدم کتابت احادیث را علل عدم حجیت خبر واحد اعتقادی شمرده است. به نظر می رسد ادله اقامه شده از جانب ایشان، وافی به مقصود نیست. اهمیت مقاله حاضر به جهت شخصیت فخررازی که از عالمان برجسته و تاثیرگذار اشعری است. از بررسی مقالات گوناگون در مساله خبر واحد اعتقادی مقاله ای تفصیلی که دیدگاه فخررازی را بررسی و نقد کرده باشد،یافت نشد.کلید واژگان: خبر واحد، حجیت، اعتقادات، فروع اعتقادی، اصول اعتقادی فخررازی، خویی
-
اعتبار عقل و ادراکات عقلی در نظر شیخ مفید، محرز است و جای هیچگونه مناقشه یی ندارد. بحث در مورد حجیت یا عدم حجیت عقل استقلالی از دیدگاه اوست. عبارت وی مبنی بر اینکه «عقل در دانش و نتایجش محتاج سمع است»، محل نزاع آراء شده است. شارحان از اینگونه عبارات شیخ مفید برداشتهای مختلفی داشته اند و میتوان آنها را ذیل دو دیدگاه دسته بندی نمود که دیدگاه دوم خود مشتمل بر دو رویکرد است. نکته قابل ذکر اینست که هر دو دیدگاه با بخشی از عبارات شیخ مفید ناسازگار است. نگارنده پس از بررسی و نقد دیدگاه های موجود، قایل به جدایی مقام نظر و عمل است. بدین معنا که بنظر میرسد هرچند شیخ مفید در مشی علمی خود معتقد به حجیت استقلالی عقل است، ولی در مقام نظر، اقوالش متفاوت است و نمیتوان نظری بدون مناقشه را در آثار او در باب حجیت یا عدم حجیت عقل خودبنیاد مشاهده کرد. عقل و مسایل پیرامونی آن از جمله تعریف، کارکردها و حجیت عقل و همچنین رابطه عقل و وحی، از دیگر مباحث مطرح شده در این نوشتار است.
کلید واژگان: نقل، عقل خودبنیاد، حجیت، شیخ مفیدThe value of reason and rational perceptions is indisputably obvious in Shaykh al-Mufīd’s view. However, it is his view of the authority of reason which is to some extent debatable. His statement as to “reason requires to give an ear to knowledge and its consequences” has given rise to some debates. Commentators have interpreted such statements of Shaykh al-Mufīd in different ways, which can be classified into two categories with the second one consisting of two approaches by itself. It is worth noting that both of them are inconsistent with a part of Shaykh al-Mufīd’s ideas. Based on a critical analysis of existing views, the author believes that theory and practice are separate from each other. In other words, it seems that, Shaykh al-Mufīd believes in the independent authority of reason in practice; however, he has different theoretical views, and one cannot find any idea regarding the authority of autonomous reason which has not been challenged. This paper discusses the problem of reason and a number of related issues such as the definition, function, authority of reason, and the relationship between reason and revelation.
Keywords: Transmission, autonomous reason, authority, Shaykh al-Mufīd -
اهل معرفت افزون بر اهمیت فراوانی که برای رویا قایل اند، توجه ویژه ای به حدیث مشهور «من رآنی فی المنام...» نشان داده اند، تا آنجا که مشاهده پیامبر اکرم] در رویا و دریافت مطلبی از ایشان را همسنگ و بلکه بعضا موثق تر از احادیث مصطلح سلسله سندی دانسته اند. در آثار عارفان و نیز پژوهش های عرفانی به ابعاد و لوازم فراوان پذیرش این حدیث توجه چندانی نشده و ابهامات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این نوشتار، پس از تبیین جایگاه این حدیث در نگره عارفان و توجه به لوازم آن کوشیده ایم به چرایی ناممکن بودن تصرف شیطان در چنین رویاهایی پاسخ دهیم. همچنین، میان این گونه دریافت از معصوم با سایر گونه ها مقایسه ای صورت گرفته و در نهایت، ضمن اشاره به آسیب ها و نگرانی های اعتماد به چنین رویاهایی، طرح بحث و ورودی اجمالی به مباحثی شده است که می تواند زمینه ساز تحقیقی تفصیلی برای کاستن از آسیب ها، به جای نادیده انگاشتن حدیث شود.
کلید واژگان: حدیث «من رآنی...»، رویا، عرفان، تعبیر، حجیتLearned people, in addition to placing extreme importance on dream, show especial consideration for the famous Hadith of “one who saw me in dream….” to the extent that paying visit to the prophet in dream and receiving a content from him is as valid as (and even more valid than) common hadith with authentic proofs. The dimensions and necessities for accepting this Hadith is neglected in the works of Mystics .This has generated heavy ambiguities in this regard. Thus, in the current research, after explaining the position of this Hadith in the views of Mystics and underlining its necessities, it is answered why Satan is not permitted to enter into this kind of dream. Also, such an in-dream perception from the immaculate is compared with other kinds of dreams. Finally, worries and damages associated with trusting these dreams is briefly discussed which can lay the groundworks for conducting an in-detailed research aimed at reducing harms rather than denying the Hadith.
Keywords: Hadith of “anyone who saw me in dream…” Gnosticism (Mysticism), Interpretation, Authenticity -
در این مقاله بر بحث استطرادی گادامر درباره چیستی وصف «کلاسیک» برای آثار هنری و ادبی تمرکز می شود و با شرح آن، به عنوان نمونه ای که نحوه حضور و وجود امر تاریخی را در میانه زمانی بودن و داعیه حقیقت فرازمانی آن، به نحو بارزی نشان می دهد، کوشش می شود تا معنا و چگونگی تحقق آنچه گادامر با استناد به هایدگر، وجود «تاریخ مند» یا نحوه وجود «تاریخ مندی» می نامد، به روشنی و وضوح درآوریم. گادامر برای آثار کلاسیک، هم زمان دو وجه «تاریخی» و «فراتاریخی» قایل است؛ بدین معنی که این آثار با وجود تحقق در گذشته، حضور و استمرار فرازمانی در تمامی اعصار دارند. از این حیث، گادامر تداوم امر کلاسیک را بیش از همه، مثالی آشکار از پیوستگی سنت می داند که همواره از گذشته با زمان حال پیوند دارد. در خلال این بحث روشن خواهد شد که فهم گادامر از تاریخ مندی حقیقت، همچنین فهم او از نحوه داعیه داری حقیقت برای اثر هنری، و نیز نحوه نسبت دادن حقیقت به سنت تاریخی، به چه معنا از یک سو گرفتار فرض متافیزیکی یک عرصه فراتاریخی و ادعای ساده انگارانه عقلانیت بی نسبت با واقعیت سنت تاریخی و حجیت خاص آن نمی شود و از سوی دیگر، به دام نسبی انگاری تاریخی و اصالت تاریخ نمی افتد و می تواند حضور پایدار حقیقت را در تاریخ نشان دهد.
کلید واژگان: اثر هنری، گادامر، امر کلاسیک، سنت، حجیت، تاریخ مندی، حقیقتPhilosophy, Volume:18 Issue: 2, 2021, PP 67 -87The Classical and the Presence of Truth in Gadamer’s Hermeneutics.This paper is concentrated on the brief investigation in Gadamer’s book Truth and Method about the meaning of the attribute “classical” which is applied to works of literature and art. Explicating this investigation as an example which shows obviously the manner of presence and existence of what is called “the historical” in the middle of its temporality and its claim for a supratemporal truth, we try to illuminate the meaning of a concept which Gadamer calles - with reference to Heidegger - “historicity” and “historical Being” and applies it to the classical works of art. In this paper we attempt to explain how Gadamer’s investigation on the attribute “classical” can show concretely that his understanding of the historicity of truth, of the claim of works of art for truth and the truth in the historical tradition is not on the one hand involved in assumption of a metaphysical sphere and a naive and abstract rationality which is not related to the reality of the historical tradition and its specific authority, on the other hand is not entangled by historicism and historical relativism, but rather can claim the consistent presence of truth through the history.
Keywords: artwork, The Classical, Gadamer Tradition, Authority, historicity, truth -
بی تردید عقل حد مشخصی دارد و (مستقل از دیگر قوا) از درک پاره ای امور عاجز است؛ اما محدوده عقل تا کجاست و چه کسی می تواند حدود آن را مشخص کند؟ آیا عقل در قلمرو خود نیز خطا می کند؟ در این مقاله، به دنبال اثبات این ادعا بوده ایم که حجیت و عصمت عقل در محدوده ای که خود تشخیص می دهد، ذاتی است و قابل کم و زیاد شدن از بیرون نیست؛ یعنی اولا تعیین حدود عقل را نمی توان به غیر عقل سپرد؛ و هر تلاشی برای تحدید عقل از بیرون عقل، تنها می تواند تنبیهی برای عقل باشد تا خود را از جهل بسیط یا مرکب به در آورد و به محدودیت های خود، «علم» یا «علم به علم» پیدا کند؛ ثانیا عقل در قلمرو خود خطا نمی کند و خطاهای به ظاهر عقلی، به دیگر ابعاد انسان عاقل بازمی گردند؛ ثالثا تشکیک در توان عقل و انکار عصمت عقل در محدوده ای که برای آن آفریده شده است، سرانجامی جز گرفتار شدن در نوعی شکاکیت فراگیر و خلاف فطرت ندارد.کلید واژگان: عقل، عقلا، استدلال عقلی، حجیت، ذاتیUndoubtedly, reason has a specific limit and (independent of other faculties) it is incapable of perceiving certain things. But what is the limit of reason and to where does it extend; who is capable of determining its limit? Does reason commit error even in its own domain? In this paper, effort has been made to support the claim that the authoritativeness and infallibility of reason is inherent in the limited area which itself distinguishes. That is, first, determining the limits of reason cannot be entrusted to anything other than reason itself; and any effort to limit reason outside of the domain of reason can only be an admonition for reason so as to free itself from simple or complex ignorance and come to find knowledge or knowledge of knowledge as its limits. Second, reason does not commit error in its own domain and apparent errors of reason have to do with the other dimensions of a rational human being. Third, casting doubt on the capability of reason and denial of its infallibility within the limits it has been created, has no end other than being caught in the trap of some kind of pervasive skepticism which is contrary to mans God-given nature [fiṭrah].Keywords: reason, men of reason, rational argumentation, authoritativeness, inherent
-
قلمرو اعتبار خبر واحد از مباحث مهم در معرفت شناسی دینی است. هرچند نتایج این بحث در دانش هایی چون تفسیر، تاریخ و کلام نیز کاربرد دارد، خاستگاه اصلی آن در علم اصول فقه است. نگرش رایج دانشمندان علم اصول آن است که خبر واحد، تنها در حوزه فقه معتبر است. علامه طباطبایی از مخالفان سرسخت اعتبار خبر واحد در تفسیر و معارف غیرفقهی است و به اعتقاد او، خبر واحد تنها در محدوده احکام شرعی معتبر است. وی در مواضع مختلفی از آثار خویش به ویژه تفسیر المیزان به این مبنا پای بند بوده، از خلال سخنان وی نیز می توان چهار دلیل بر این مدعا اصطیاد کرد. او مفید علم نبودن خبر واحد، اثر شرعی نداشتن خبر واحد در تفسیر و معارف، محال بودن جعل حجیت در حوزه اخبار تکوینی و کثرت اخبار جعلی را دلایلی بر این مدعا ذکر کرده است. علامه اعتبار خبر واحد را در تفسیر، منوط به موافقت محتوای اخبار با قرآن می داند. در این مقاله، هر یک از ادله علامه بررسی و نقد شده است. به نظر می رسد ادله اقامه شده از جانب ایشان، وافی به مقصود نیست.کلید واژگان: خبر واحد، تفسیر و معارف، حجیت، علامه طباطبایی، معرفت شناسی دینیThe field of validity of khabar-e vahed is counted among important discussions in religious epistemology. Though the effects of the discussion are used in such fields as exegesis, history and theology, its main place of use is usul-e feqh. Khabar-e vahed is commonly viewed by scholars of usul-e feqh to be valid in feqh only. Allamah Tabatabaea has severely opposed its validity in other fields than feqh. He has been faithful to this view in different places of his works including Almizan from which four reasons for has view may be found. They include khabar-e vahed`s lack of certain knowledge, its effectless status in exegesis and articles of faith, impossibility of causing certainty in naturally made news and maltiplicity of artificial news. He views the validity of khabar-e vahed in exegesis to be conditioned to its agreement with the Quran. In this paper, Allamah`s four reasons have been studied critically. The reasons do not seem enough.Keywords: Khabar, e Vahed, Exegesis, Articles of Faith, Validity, Allamah Tabatabaea, Religious Epistemology
-
کشف باورهای دینی مبتنی بر شناخت ابزارها و منابع استنباط آنهاست. عقل، فطرت، شهود، وحی و سنت می توانند از جمله منابع کشف باورهای دینی باشند. اما جایگاه هریک و چگونگی بهره گیری از آنها در کشف باورهای دینی باید روشن شود. هدف این مقاله بیان جایگاه منابع نقلی، یعنی وحی و سنت در کشف باورهاست. تا چه حد می توان در کشف باورها و اعتقادات، به متون نقلی تمسک جست و با توجه به اینکه خود نقل نیز نیازمند اثبات حجیت است، کدام دسته از باورها از طریق نقل قابل پذیرش هستند. این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی، درصدد تبیین این است که وحی و روایات نقل شده با در نظر گرفتن شرایط حجیت و دلالت، چگونه می توانند در فهم باورهای اعتقادی، به غیر از اثبات اصل وجود خداوند و نبوت در تمام اعتقادات کارایی داشته باشند.کلید واژگان: باور دینی، اعتقادات، خبر واحد، حجیت، کشف باورIdentifying religious beliefs depend on ones knowledge of the means and sources of inferring them. Reason, nature (Fitrah), intuition, revelation and Sunnah(tradition) are among the sources of inferring religious beliefs. In the inference of religious beliefs, one should have a clear idea about their position and the way of holding them. The aim of this paper is to show the position of the sources of transmitted sciences including revelation and tradition in identifying religious beliefs. To what extent can we rely on the sources of transmitted sciences for discovering beliefs? And, given the fact that the authenticity of the very transmission needs to be confirmed, which group of the beliefs which are known through transmission is acceptable? Using an analytical and descriptive method, this paper, considering the requirements of authentication, seeks to explain how revelation and the transmitted narrations can be efficient for identifying religious beliefs, without resting on the principle of Gods existence and prophethood regarding every religious belief.Keywords: religious belief, beliefs, single individual narration, authenticity, identifying the belief
-
فصلنامه قبسات، پیاپی 77 (پای ی ز 1394)، صص 49 -66یکی از مسائل مهم در حوزه عقاید دینی، این است که رسیدن به چه درجه ای از معرفت در آن، لازم و کافی است. آیا رسیدن به یقین در این زمینه ضروری است و به ناچار تنها منابع علم آور در آن اعتبار دارند یا اینکه دلایل ظنی و تعبدی کافی است و به ناچار ظنون معتبر که اهم آنها خبر واحد است، در این عرصه کفایت می کند. شیخ محمد سند عقیده را عمل جوانحی و قابل جعل مولویت شرعی دانسته و ادله حجیت خبر را بر آن سرایت می دهد. لیکن ماحصل پژوهش، امکان ناپذیری تعبد به ظن در عقاید، در عین امکان رعایت احتیاط در لوازم عملی پاره ای از اخبار اعتقادی است.کلید واژگان: خبر واحد، حجیت، عقاید، محمد سندQabasat, Volume:20 Issue: 77, 2015, PP 49 -66The question of the necessary and sufficient level of knowledge is an important issue in the field of religious beliefs. The question is whether reaching to certainty is necessary in this field and only the knowledge-bearing sources are valid; or conjecture is sufficient too, therefore the conjectural and devotional proofs, especially Khabar al-Wahid (singular hadith) are considered as valid proofs. Sheikh Muhammad Al-Sanad considers that belief is a heartly act and it is possible to apply the Sharia authority on it. However, the outcome of this research admits the impossibility of serving according to conjecture in beliefs, while it is possible to observe some precautions in the practical necessities of some Hadiths on beliefs.Keywords: Khabar al Wahid (Singular Hadith), authority, beliefs, Muhammad Al Sanad
-
خبر واحد دارای کاربرد فراوانی در حوزه علوم اسلامی است. این مقاله با هدف تبیین حجیت خبر واحد و سازوکار به کارگیری آن در حوزه اخلاق، ابتدا به تعریف خبر واحد و اقسام آن پرداخته و در ادامه، به موارد کاربرد خبر واحد در فقه، با توجه به مبانی مختلف پرداخته است. سپس حدود کاربرد حجیت خبر واحد در حوزه علوم اخلاقی و تربیتی تحلیل شده است. بر این اساس، اگر خبر واحد را بر مبنای موثوق الصدور بودن معتبر بدانیم، در مقام استنباط گزاره های اخلاقی و تربیتی، دامنه کاربرد وسیعی دارد، و در گزاره های توصیفی و دستوری هم، کاربرد خواهد داشت.
کلید واژگان: خبر واحد، حجیت، تربیت، اخلاق، استنباطA Unit Hadith, khabari vahid, is widely applied in the field of Islamic sciences. Aiming at illustrating on validity of unit Hadith and techniques of its application in the field of ethics, the paper initially defines the unit hadith and its types followed by dealing with its applications in jurisprudence based on different principles. After that, application of the authenticity of unit Hadith in the fields of ethical and educational sciences is analyzed. Accordingly, if we consider that unit Hadith is authoritatively issued, it will have a wide range of application in terms of understanding ethical and educational propositions and it will also have applications on descriptive and structural propositions.Keywords: Unit Hadith, Authenticity, Education, Ethics, Inference -
مسئله سازگاری یا ناسازگاری دیدگاه منطق دانان مسلمان در خصوص مهجوریت دلالت التزام و قاعده اصولی حجیت منطوق و مفهوم در صورت دخول دلالت التزام در منطوق یا مفهوم، ره آورد دو دانش منطق و اصول را به چالش می کشاند. در این مقاله، با مقایسه ره آورد این دو علم، و بر پایه جداسازی دو مسئله حجیت صغروی و حجیت کبروی می توان اثبات کرد که (1) حجیت صغروی منطوق و مفهوم موافق التزامی و حجیت صغروی مفهوم مخالف، بر اساس قول به حجیت آن، با مهجوریت دلالت التزام ناسازگار نیست، زیرا دیدگاه منطقیان در اصل دلالت لفظ بر معنای التزامی و دیدگاه اصولیان در حجیت منطوق و مفهوم موافق سازگارند؛ (2) حجیت کبروی منطوق و مفهوم موافق التزامی، به معنای احتجاج بر مدلول التزامی قضیه، با مهجوریت دلالت التزامی ناسازگار است؛ (3) حجیت کبروی مفهوم مخالف، به سبب عقلی بودن دلالت، و حجیت کبروی مفهوم موافق به سبب وجود قرینه بر تعیین لوازم، از قاعده مهجوریت دلالت التزام بیرون است.
کلید واژگان: حجیت، دلالت التزام، مفهوم، منطوق، مهجوریتPhilosophy & kalam, Volume:47 Issue: 2, 2015, PP 273 -290Comparing the Islamic logic and jurisprudential principles، and based on the separation between minor and major authorities (hujjiyyat sughrawi wa kubrawi)، it can be proved that (1) minor authority of suitable verbal text per nexum (al-mantuq al-muwafiq al-iltizami)، minor authority of suitable concept per nexum (al-mafhum al-muwafiq al-iltizami)، and minor authority of contrary concept (al-mafhum al-mukhalif)، if authoritative are not incompatible with obsolescence of the indication per nexum (mahjuriyyat dilalat al-iltizam). (2) Major authority of suitable concept per nexum (al-mafhum al-muwafiq al-iltizami) and major authority of contrary concept (al-mafhum al-mukhalif)، in the sense of argumentation for per nexum significant of the premise، is incompatible with obsolescence of the indication per nexum. (3) Major authority of contrary concept، because of rationality of significance، and major authority of suitable concept، due to existence of circumstantial evidence over prerequisites'' instantiation، are out of obsolescence of the indication per nexum.Keywords: authoritativeness, indication per nexum, concept, verbal text -
از آن جا که در مکاتب و مدارس گوناگون، عقل و به کارگیری آن مورد اختلاف است، در این جستار، به معرفی دیدگاه مدرسه کوفه درباره عقل و عقل گرایی بزرگان این مکتب پرداخته ایم. این تحقیق در دو بخش معرفی عقل و رویکردهای عقل گرایانه مکتب کوفه سامان یافته است. در بخش اول، مواردی هم چون جای گاه، حجیت، آثار، موانع، و قلمرو عقل بررسی شده است. در بخش دوم، شاخص های عقل گرایی که تجلی عقل در میان ائمه و اصحابشان در مدرسه کوفه است، در سه قسمت ائمه، ائمه و اصحاب آنان، اصحاب ائمه تبیین گردیده است. مواردی هم چون مناظره، پرسش و بررسی مطالب دینی، اخذ فروع از اصول، بررسی منقولات خلاف عقل و ردیه نویسی از جمله این شاخص هاست.
این جستار به شیوه کتاب خانه ای و عمدتا با احصا و استقرای روایات صورت گرفته است. گویای اهمیت عقل و اهتمام خاص به آن در عین خط قرمز داشتن و نیز گستردگی عملکرد عقل و شاخص های عقل گرایی در تعامل با وحی و در پرتو امامت پذیری اصحاب در مکتب کوفه است.کلید واژگان: عقل، وحی، مکتب کوفه، اصحاب ائمه، حجیت، کلامThere has been disagreement among different schools of thought over the concept of reason and its applications. Therefore، the study at hand presents the viewpoint of the Kufa school of thought about the concept of reason، and reports on the rationalism that was adopted by the outstanding figures of this school. This study is comprised of two sections discussing the concept of reason and the Kufa School’s rationalist approaches، respectively. In the first section، issues such as reason’s status، authoritativeness، consequences، impediments، and domain have been discussed. In the second part، the rationalism indices – the manifestations of reason in Imams and their companions in the Kufa school of thought – are presented in three subsections which regard the Imams، the Imams and their companions، and the Imam’s companions. Issues such as religious discussions، inquiries and examinations regarding the religious issues، obtaining the derivative principles from the fundamental principles، examination of anomalous transferred words، and composing refutations are among these indices. This study، which has adopted the library research method and has been conducted mainly identification and extrapolation of the narrations، presents the importance and the great reliance of the Kufa school of thought on reason، and meanwhile، its consideration of the redlines. Moreover، it recounts the breadth of the reason’s performance and the rationalism indices in relation to the Revelation and in the light of the companions’ adherence to the Imams in the Kufa school of thought.
Keywords: reason, Revelation, Kufa school of thought, Imam's companions, authoritativeness, theology -
عقل گرایی در مدرسه امامیه بغداد و معتزلهعقل در معتزله با تعابیری چون علم، منع، فکر، نظر، راه رسیدن به علم و درک واجبات تعریف شده است. ایشان اولین گروه از اهل سنت بودند که از عقل نظری در شناخت دین بهره گرفتند و از طریق عقل عملی بر حسن و قبح افعال استدلال و فعل قبیح را از خدا رد و به انجام تکلیف استدلال کردند.
در مدرسه امامیه بغداد، شیخ مفید و سید مرتضی، عقل را بر قوه ای اطلاق کرده اندکه اقتضای تمییز دارد و شیخ طوسی عقل را مجموعه علوم تعریف کرده است. در این مکتب کارکردهای عقل، یعنی نظری و عملی پذیرفته شده است.
در زمینه رابطه عقل و وحی، در حالی که شیخ مفید همچون متکلمان مکتب کوفه و برخلاف معتزله، عقل را نیازمند وحی می داند، سید مرتضی و شیخ طوسی چنین نیاز و وابستگی را قبول ندارند.
معتزله و امامیه بغداد بحثی در حجیت عقل ارائه نکرده اند و گویا آن را امری بدیهی پنداشته اند و در عمل از عقل به عنوان منبع و ابزار استفاده می کنند.
کلید واژگان: حجیت، عقل، عقل عملی، عقل نظری، معتزله، مکتب امامیه بغدادrationalism in emameh's of Baghdad and mutazillah's of basrehReason in Mu`tazila`s of basreh is explained by interpretations like knowledge، prohibition، thought، opinion، way to achieve knowledge، and apprehension of religious duties. They were the first group of Sunnis that benefited from speculative reason in cognition of religion; and argued for good and evil of deeds through practical reason، and rejected vile action of Allah، they also argued for doing the religious obligation. In Emameh`s of Baghdad School، Sheikh Mofid and SeyyedMorteza، have attributed the reason to a faculty which demands for differentiation; and reason has been described as collection of sciences by Sheikh Tousi. In this school the function of reason، practical and speculative، are accepted. Concerning the relationship between reason and Revelation، Sheikh Mofid like speakers of Kufa School and contrary to Mu`tazila، believes that reason needs Revelation while SeyyedMorteza and Sheikh Tousi do not accept such need and attachment. Both Mu`tazili and Baghdad School have not presented any argument over sacred authority as if it is supposed to be an axiom، and practically، reason is used as a source as well as an instrument.Keywords: Reason, Mutazila, emameh's of Baghdadschool, Authority, Speculative reason, Practical reason -
One of the important and extensively used issues in the principles of jurisprudence, which is of interest for linguists as well, is emergence, its originality, authority, whether or not the rule of "originality of emergence" is an argument, and how it influences linguistics. In the present article, the author has studied this point and researched in various doctrines posed by the scholars of the principles of jurisprudence concerning this rule.Keywords: emergence, authority, linguistic, principles of jurisprudence, reference, originality of emergence
-
در بحث از نقش خبر واحد در تفسیر، ابتدا باید الفاظ مختلفی که در تحریر مسئله و تعیینمحل نزاع مهم اند، شفاف سازی شوند. وقتی گفته می شود: «آیا خبر واحد در تفسیر حجتاست یا اینکه خبر واحد در جایی حجت است که اثر عملی بر آن بار شود، وگرنه حجیتندارد و چون در غیر احکام، اثر عملی ندارد، پس در تفسیر، خبر واحد حجت نیست»، بایدپیش از هر چیز معنای حجیت و اثر عملی را روشن کنیم. یا وقتی گفته می شود: «در غیراحکام، ظن معتبر نیست، یقین لازم است و خبر واحد حداکثر ظن آور است، پس در غیر فقهظن حجت نیست. برای لغو نبودن حجیت خبر واحد در غیر احکام، ترتب استناد به خدا وایمان به مفاد آن، به عنوان اثر عملی کافی است و ما متعبد به عمل به مفاد خبر واحدهستیم»، باید واژه های «یقین»، «تعبد» و «ایمان» را شفاف سازی کرد. پس ما در این گفتار،واژه های حجیت، اثر عملی، یقین، ایمان، استناد و تعبد را روشن می کنیم. با مشخص شدنمعنی و کاربرد این الفاظ، بسیاری از اختلاف نظرها که در واقع نزاع لفظی است، برطرفخواهد شد.
کلید واژگان: خبر واحد، حجیت، تفسیر، یقین، ایمان، استناد، تعبد، اثر عملیIf we want to know the role of a single-narrator account, we should, first of all, have a clear idea about the different words about which there is dispute.It is said that if a single-narrator account can, be authorative in interpreting the Qura 'n, it has to prove effective, otherwise it is not, and that it does not have a practical effect on other than the precepts. Therefore, a single-narrator account is not considered authorative.It is necessary to explain what is meant by "authority and practical effect. If dan (conjecture) is considered invalid, then certainty must be sought, and since conjecture is very high in a single-narrator account, it cannot be an authority in fiqh.In order to exclude the lack of authority of a single-narrator account in other than injunctions, regularly rely on God and have faith in what He intends as a sufficient practical effect, and confirm that we are committed to act according to what a sigle-narractor account implies, we should make sure of the meaning of yaqeen (certainty), ta 'abbud (commitment) and eeman (true faith). So, by explaining the meaning of authority, practical effect, certainty, reliance, and commitment, many of the divergence of views which takes the form of verbal disputes will come to an end. -
هدف از این مقاله، یافتن پاسخ این پرسش است که آیا نظر کارشناس در امور کیفری حجت است و موجب اثبات جرم می شود یا خیر؟ از اصل طلایی برائت در فقه اسلامی و حقوق کیفری به دست می آید که برای اعمال هرگونه مجازاتی باید جرم متهم با دلایل معتبر اثبات شده باشد. کارشناسی که یکی از دلایل اثبات جرم در نظام های قضایی معاصر است، در زمره دلایل منصوصه اثبات جرم در نظام کیفری اسلامی ذکر نشده است. از این رو، این پرسش مطرح می شود که آیا عدم نص بر کارشناسی در اثبات جرم موجب عدم حجیت آن است و به هیچ وجهی نمی توان آن را معتبر دانست؟ این مقاله با تبیین فقهی و با رویکرد تطبیقی با حقوق موضوعه، به این پاسخ رهنمون شد که در عمده حدود بر خلاف سایر جرایم، کارشناسی (به عنوان کارشناسی) اثبات کننده جرم نیست. هرچند از باب مقدمیت علم قاضی در برخی از حدود می توان آن را حجت دانست.
کلید واژگان: حجیت، کارشناسی، ادله اثبات، امور کیفری -
بررسی حجیت روایات آحاد در مسائل اعتقادییکی از منابع اثبات آموزه های دینی، روایات است. روایات متواتر و روایات آحاد محفوف به قرائن قطعی در حوزه های فقه، علم کلام، تفسیر قرآن، تاریخ و مانند آن مورد بهره برداری قرار می گیرند. گرچه روایات آحاد معتبر ظنی، دستمایه فقها برای استخراج احکام فقهی می باشند؛ اما آیا از روایات آحاد معتبر ظنی می توان در موضوعات غیرفقهی از جمله مسائل اعتقادی استفاده کرد یا خیر؟
این نوشتار با بررسی آراء و اقوال اندیشمندانی که در این باره اظهارنظر کرده اند و با بهره گیری از روش کتابخانه ای، با هدف ارائه پاسخی درخور به سؤال مذکور سامان یافته است.
برخی یافته های این پژوهش عبارتند از: حفظ مرزبندی بین اخبار متواتر، روایات آحاد قطعی و ظنی، حیثیت صدور و دلالت روایات و نیز شیوه استنتاج در مباحث عقلی و نقلی.
کلید واژگان: حجیت، خبر واحد، خبر متواتر، روایات آحاد، اثر شرعی و فقهی، مسائل اعتقادی، اصول فقه
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.