نفوس فلکی
در نشریات گروه فلسفه و کلام-
مسئله استکمال نفس و رسیدن انسان به سعادت از مباحثی بوده است که در بین فلاسفه ی اسلامی از جمله ابن طفیل و شیخ اشراق حائز اهمیت فراوانی بوده است. این فیلسوفان در باب استکمال نفس، مراحل و شرایط و مقدماتی را ذکر نموده اند. همین امر نشان از توجه فیلسوفان اسلامی به بحث سلوک و عرفان عملی دارد. از آنجا که تحقیق درباره نفس و غایت و کمال او تاثیر عمده ای بر نگرش انسان به زندگی دارد و موجب اصلاح رفتار و اعمال انسان ها می گردد، در این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی بدنبال مقایسه میان نظر ابن طفیل و سهروردی در باب استکمال نفس و نحوه رسیدن به سعادت حقیقی هستیم. بر اساس یافته های این پژوهش، طبق دیدگاه ابن طفیل و شیخ اشراق، استکمال نفس انسانی در گرو گذر از سه مرحله است که در برخی از آنها مشابهت هایی یافت می گردد. هرچند وجوه افتراق نیز دیده می شود. بر این اساس مرحله اول به زعم هر دو فیلسوف خودآگاهی می باشد. اما مرحله دوم از نظر ابن طفیل تشبه به اجسام سماوی و نفوس فلکی است که یکی از مراحل استکمال نفس و رسیدن به سعادت است، همچنین مرحله دوم از نظر سهروردی مراجعه به طبیب روحانی است. اما مرحله سوم نزد ابن طفیل ارتباط مستقیم با واجب الوجود معرفی شده است در حالیکه این مرحله نزد شیخ اشراق اتصال به آفتاب جهان افروز معرفی شده که هم قابل تحلیل به عقل فعال است و هم واجب الوجود. نهایتا بررسی نظر این دو فیلسوف ما را به این نتیجه می رساند که سعادت در گرو علم و عمل توامان می باشد که از علم به خود شروع و با وصول به ماورا طبیعت ختم می شود.
کلید واژگان: نفس انسان، استکمال، اجسام سماوی، نفوس فلکیThe problem of the soul’s perfection and the attainment of human happiness held immense significance among Islamic philosophers, including Ibn Ṭufayl and Shaykh al-Ishrāq. These thinkers outlined the stages, conditions, and prerequisites for the soul's perfection, which indicates the emphasis Muslim philosophers place on practical mysticism and spiritual wayfaring. Given that research on the soul, its ultimate purpose, and its perfection profoundly impacts one's worldview and leads to the correction of behavior and practices, this article employs a descriptive-analytic method to compare the perspectives of Ibn Ṭufayl and al-Suhrawardī on the soul’s perfection and the path to attaining true happiness. Research findings show that, according to the views of Ibn Ṭufayl and Shaykh al-Ishrāq, the perfection of the human soul requires passing through three stages, some of which bear similarities, though there are distinctions. Both philosophers consider the first stage to be self-awareness. For Ibn Ṭufayl, the second stage involves acquiring a resemblance to celestial bodies and heavenly souls as part of the soul’s perfection and the attainment of happiness. In contrast, al-Suhrawardī views the second stage as seeking guidance from a spiritual healer. While Ibn Ṭufayl sees the third stage as direct contact with the Necessary Existent, Shaykh al-Ishrāq takes it as a connection to what he calls the “world-illuminating sun,” which can be construed as both the Active Intellect (al-ʿaql al-faʿʿāl) and the Necessary Existent.
Keywords: Human Soul, Perfection, Celestial Bodies, Heavenly Souls -
نظریه مثل معلقه یکی از مهمترین دیدگاه های فلسفی سهروردی است. درباره این نظریه پرسشهای مهمی مطرح است، از جمله اینکه هویت این عالم از نظر سلسله مراتب عوالم هستی، چیست؟ این پرسش در لسان اشراقی بدین صورت مطرح شده که آیا هویت این عالم، نوری است یا ظلمانی یا ترکیبی از ایندو؟ دیگر اینکه، این نظریه با میراث گذشته تفکر اسلامی و حکمت و کلام چه رابطه‌یی دارد و به اصطلاح تبارشناسی آن، ما را در تاریخ فلسفه، حکمت و کلام به چه دیدگاه هایی میرساند؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان میدهد که مباحث قوه خیال در فلسفه فارابی، قوه متخیله و نفوس فلکی در حکمت سینوی، عقیده به برزخ در کلام اسلامی و نظریه تمثل در عرفان، میراثهای فکری و اعتقادی‌یی هستند که در تبیین این نظریه موثر بوده‌اند. از سوی دیگر، توجه به مبانی و ادله سهروردی برای تبیین این نظریه و همچنین درباب هویت عالم مثال، نشان میدهد که موجودات عالم مثل وجهی جمعی دارند و هویت نورانی و ظلمانی، هر دو در آنها هست.
کلید واژگان: عالم مثل معلقه، قوه خیال، نفوس فلکی، برزخ، سهروردی -
مطابق آموزه های قرآنی، وحی رسالی کلام الهی است که به انتخاب ویژه خداوند، به طور خاص بر انبیا نازل می شود؛ ازاین رو، اثبات وحی رسالی به عنوان ویژگی اختصاصی انبیا، از مهم ترین مباحث حوزه وحی است. ابن سینا ازجمله اندیشمندانی است که با طرح دو امتیاز ویژه در انبیا عقل قدسی و خیال قوی و نیز تاکید بر اذن خدا در تحقق وحی سعی کرده است تا مجرای اطلاعاتی ویژه ای را برای انبیا اثبات کند. عقل قدسی به عنوان ظرفیت عقلی مختص به انبیا، امکان ارتباط بی واسطه نبی با عقل فعال (وحی کلی) را فراهم می کند و خیال قوی نیز قابلیتی است که نفس نبی به کمک آن به نفوس فلکی اتصال می یابد (وحی جزئی) و در اثر آن به تمامی جزئیات مربوط به عالم ماده علم پیدا می کند. همچنین به کمک این قوه است که فرشته وحی را می بیند و کلام الهی را می شنود. به نظر می رسد که دیدگاه ابن سینا در مواردی مانند مرتبط دانستن قوه قدسیه با حدس، منحصرساختن ارتباط وحیانی در ارتباط نبی با عقل فعال و نیز نقش قوه خیال در صورت بندی وحی جزئی، با اشکالاتی مواجه است. درضمن، وی نتوانسته است تمایز قاطعی را میان وحی به انبیا با معارفی که صاحبان کرامات و اولیای الهی به آن دست می یابند، به اثبات رساند.کلید واژگان: ابن سینا، وحی رسالی، عقل قدسی، حدس، عقل فعال، خیال، نفوس فلکیAccording to the Quranic teachings, prophetic revelation is the Word of God that is revealed to the prophets upon the prophets based on the special choice of the Lord. Thus, demonstration of prophetic revelation as the specific property of the prophets is among the most significant issues of the debates of revelation. Avicenna is one of the scholars who has sought to provide a new source of information for the demonstration of the stature of the prophets using two special advantages of the prophets – i.e. sacred intellect and powerful imagination – and also with an emphasis on the permission of God for the realization of the revelation. Sacred intellect as the special intellectual capacity of prophets sets the scene for the direct relation of the prophet with the active intellect (universal revelation) and the powerful imagination is a capability with the aid of which the prophetic soul is connected to the heavenly souls (particular revelation) and as a result of which he becomes informed of all details related to the material world. Moreover, this faculty helps the prophet to see the Arc Angel of Revelation and hear the Word of God. It seems that Avicenna's stance in such cases as the belief in the connection of the sacred power with the conjecture, exclusion of the revealed relation in the prophet's relationship with the Active Intellect as well as the role of the faculty of imagination in the formation of particular revelation is faced with some objections. In addition, Avicenna has not succeeded to reach a rigid distinction between the revelation of the Prophet and the charismatic gifts and knowledge of God's saints.Keywords: Avicenna, Prophetic Revelation, Sacred Intellect, Conjecture, Active Intellect, Imagination, Heavenly Souls
-
بداء آموزه ای مهم در مذهب شیعه امامیه به شمار می رود. ملاصدرا در مورد بداء معتقد است که هرگاه نفس نبی یا ولی خدا به عالم ملکوت یا نفوس مدبره عالم متصل شود و آنچه را خداوند بر صحیفه قلب آنها نگاشته است ببیند و به مردم خبر دهد سخن او حق و صدق است. و ممکن است بار دیگر به آن نفوس متصل شود و چیزی غیر از آنچه قبلا دیده و اسباب طبیعی اقتضای آن را داشته است ببیند. در این صورت اگر آنچه بار اول دیده با آنچه بار دوم می بیند متفاوت باشد چنین چیزی را بداء گویند. اما فخر رازی این عقیده را باطل می داند؛ زیرا می گوید موجب تغییر در علم ذاتی الهی می شود.
در این مقاله به بیان دیدگاه ملاصدرا و همچنین دیدگاه فخر رازی در مسئله بداء مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.کلید واژگان: بداء، لوح محفوظ، محو و اثبات، نفوس فلکی، علم ذاتی، ملاصدرا، فخر رازیBada` is known as a notable teaching in Imami Shiism. Mulla Sadra believes that when Prophet or Imam`s soul connect to the kingdom world or the souls ruling world and sees what God written on their heart and informs people from the fact, his word would be true. He may connect to them again and see something different from what seen before as natural grounds demanded; this change of knowledge is known as Bada`. Fakhr Razi has viewed such a happening as a cause that would change God`s essential knowledge and, therefore, opposed it. In the paper, Sadra`s view has been explained and Razi`s criticized.Keywords: Bada', Luhi Mahfuz, Mahw va Ithbat, Heavenly Souls, Essential Science, Mulla Sadra, Fakhr Razi -
صدرالمتالهین شیرازی در تبیین فلسفی پدیده وحی، از مبادی و پیش فرض های متعددی بهره می گیرد. نگارنده در این مقال کوشیده است تا این مبادی و پیش فرض ها را از متن آثار ملاصدرا استخراج کند و ارتباط هر کدام از آن ها با وحی را توضیح دهد. مبادی فلسفی وحی شناسی ملاصدرا عبارت اند از: «پذیرش خداوند و انتساب برخی از صفات خاص به او»، «ترکیب انسان از نفس و بدن»، «وجود قوای مدرک معارف وحیانی در انسان»، «نظام طولی عالم و سعه وجودی نبی»، «عقل فعال یا واهب الصور»، «نفوس فلکی و علم آن ها به جزئیات عالم طبیعت»، «اتصال نفس نبی به عالم مثال یا خیال متصل» و «هم سنخی وحی و رویا». در مقاله پیش رو، هر کدام از مبادی فوق به تفصیل واکاوی شده و نقش هر کدام از آن ها در نظام وحی شناسی این فیلسوف متاله به بحث گذاشته شده است.کلید واژگان: وحی، ملاصدرا، قوای نفس، عقل فعال، عالم مثال، حدس، قوه متخیله، عقل قدسی، نفوس فلکی
-
صدرالمتالهین شیرازی، معمار و طراح حکمت متعالیه، ازجمله فلاسفه ای است که بیش از دیگران به تبیین و تحلیل مفاهیم دینی اهتمام داشته است. علم غیب از مفاهیم کلیدی در منظومه اعتقادی مسلمین است. ملاصدرا تنها فیلسوفی است که به این مسئله مهم نگاه ویژه نموده، با مبانی و استدلال های فیلسوفان گذشته و با تکیه بر اصول مستدل مکتب فلسفی خویش مانند اصالت وجود، حرکت جوهری، وجود ذهنی، اتحاد عاقل و معقول، قوس نزول و صعود استکمال نفس را کاویده، تبیین و تحلیلی فلسفی عرفانی متمایز از رویکردهای دیگر ارائه کرده است. در این جستار برآنیم امکان بازیابی به عالم غیب و اطلاع از حقایق آن عالم را که از آن با نام علم غیب یاد می شود از نگاه این مکتب بررسی، تحلیل و وجوه امتیاز آن را با دیگر مکاتب فلسفی بنمایانیم.
کلید واژگان: علم غیب، حکمت متعالیه، نفوس فلکی، اصالت وجود، حرکت جوهری، وجود ذهنی، عاقل و معقول، نزول و صعودThe architect and founder of transcendental Philosophy, sadr ad-Din Muhammad Shirazi, is among the philosophers who has made more attempts to analyze and illustrate the religious concepts. The knowledge of the unseen is a key concept in Muslims belief system. Mulla Sadra is the only philosopher who has had a special attention to this concept. Based on the previous philosophers principles and reasoning and also reliance on logical principles of his own philosophical school such as essentiality of existence, substantial departure, mental existence, and unity of knowing and the known by which he has explained the upward arc and downward arc for human soul, Mulla Sadra has introduced a philosophico-mystical analysis distinct from the other approaches. Retrieving to the knowledge of the unseen and getting to know its facts which is called the unseen knowledge, this paper intends to analyze this school and to reveal its merits in comparison to other philosophical schools.Keywords: Knowledge of the Unseen, Transcendent Philosophy, Heaven Souls, Essentiality of Existence, Substantial Departure, Mental Existence, Knowing, the Known, Upward Arc, Downward Arc -
محاوره درباره فلسفه ارسطو: نمادی از دوره انتقالآنچه امروز از ارسطو نقل میشود، اغلب برمبنای آثار آخرین دوره حیات فکری او، یعنی دوره فعالیت علمی در مدرسه مشائی (لوکیوم) و بعبارتی براساس درس گفتارهای مدرسه است که در قالب حوزه های طبیعیات، مابعدالطبیعه، اخلاق، سیاست و هنر و... طبقه بندی شده است.
آثار دوره های اول و دوم حیات ارسطو یا کمتر مورد توجه بوده یا صرفا جنبه تخصصی و فنی داشته و گویی چندان نقشی در نظام فلسفی وی نداشته است. با پژوهشهای صورت گرفته در چند دهه اخیر روشن شده است که آثار اخیر نه تنها درجه دوم و حاشیه یی نیستند، بلکه اساس و بنیاد نظام اصلی فلسفه ارسطو بشمار می آیند و در فهم و تقریر درست تفکر او نقشی کلیدی دارند. برای نمونه، تلقی او از صور افلاطون هرچند بصورت رایج در موضعی نقادانه خلاصه شده است، با بررسی آثار مذکور روشن می شود که در دوره یی از حیات فکری فیلسوف، این نظریه با تمامی نتایج آن حضوری پررنگ داشته و در یک فرایند زمانی جنبه انتقادی بخود گرفته است. در این نوشتار، با بررسی یکی از مهمترین آثار این دوره، یعنی محاوره درباره فلسفه، ابعادی از تلقی وجودشناسانه ارسطو در دوره دوم یا اصطلاحا دوره انتقال ملاحظه خواهد شد.
کلید واژگان: اعداد مثالی، مغان، حکمت باستان، نفس جهانی، نفوس فلکی، الوهیت کیهانA Dialogue on Aristotle's Philosophy: A Symbol of the Period of TransitionWhat is quoted from Aristotle today is usually based on the works he created during the last period of his philosophical life, when he was involved in scientific activities in the Peripatetic school of Lyceum. In other words, they are based on the notes he taught at this school under the categories of physics, metaphysics, ethics, politics, art, etc. The works of the first and second periods of Aristotle’s life either lacked enough attraction for other thinkers or were extremely technical and specialized. Therefore, they seem to have played a minor role in the development of his philosophical system. However, the studies conducted during the recent decades have revealed that his later works not only are far from being secondary and peripheral but also constitute the basis of the main structure of his philosophy and play a key role in the correct understanding and interpretation of his thoughts. For example, his interpretation of Plato’s Ideas have commonly been summarized in the form of a critique; however, an analysis of his later works in this regard indicates that in a period of his philosophical life, this theory and all of its consequences had a significant presence but developed a critical aspect during a specific period of time. In this paper, through the study of one of the most important works of this period, Dialogue on Philosophy, the writer has examined some dimensions of Aristotle’s ontological interpretation in the second period or the so-called period of transition.Keywords: Ideal numbers, the magi, ancient wisdom, universal soul, spherical souls, divinity of the universe -
هانری کربن، ابن سینا را فیلسوف سلف سهروردی و از این جهت وی را پیشگام حکمت مشرقی می داند و بر این باور است حکمت مشرقی ابن سینا برای انسان معاصر، کارآمد و رهگشاست. وی با این هدف که چشم اندازهای سینوی را بگشاید، نخستین متفکری بود که در این راه قدم نهاد. به زعم وی فلسفه سینوی در شرق با حفظ نفوس فلکی به راه خود ادامه داد و نقادی غزالی تاثیری بر این حکمت نداشت. کربن با دغدغه های مختلفی در فلسفه غربی روبرو بود و بر این باور بود که حکمت مشرقی می تواند پاسخی به این بحران ها باشد. به همین دلیل معتقد به برتری فلسفه سینوی یا اشراقی بر مکتب ابن رشدی بود. وی اظهار می کند روشی را که با آن می توان حکمت سینوی را امروزی کرد را می توان «درونی سازی» نامید. با الهام از فرشته شناسی سینوی است که نفس با تحولی که در خود ایجاد می کند از این عالم مادی فراتر می رود و وارد عالم مثال می شود و این گونه است که عالم خیال یا عالم مثال به عنوان عالم رمزها اعتبار دوباره ای می یابد و انسان معاصر نیز می تواند در تجربه آن دخیل شود.
کلید واژگان: ابن سینا، فلسفه غربی، حکمت مشرقی، فلسفه سینوی، هانری کربن، فرشته شناسی، انسان معاصر، عالم مثل، نفوس فلکیCorbin regards Ibn sina as a predecessor in this orientation and inthis respect considers him as forerunner of Suhravardi. Henri Corbin holds that Ibn Sina's oriental philosophy is self-sufficient and opens the way for contemporary man.With this goal of opening Avicenian perspectives to the modern world he was the first thinker who took a brave step in this way. According to him Ibn Sina's philosophy in the East by keeping the celestial souls continues its way and Ghazzali's criticism had noeffect on this philosophy.Corbin was confronted by different concerns in western philosophy and believed that this oriental philosophy could be a suitable response to these crises.For this reason he believed in supremacy of Avicenian philosophy or oriental wisdom over the school of Ibn Rushd.He calls the method by which Ibn Sina's philosophy can be made modern interinorization. It can be said that by an inspiration of Ibn sina's angelology, soul by making a transformation in itself goes beyond this world and enter the world of archetypal images.In this way the imaginable world or ideas as a world of symbols again gains validity and modern man as well can participate in its experience. -
به نظر فیلسوفان اسلامی، مباحث طبیعی (طبیعیات) به مثابه اصول موضوعه، در علم الهی استفاده میشود. برخی از مباحث مابعدالطبیعه، تحت تاثیر علم تجربی یا فیزیک روزگار فیلسوفانی است که به طرح نظریات مابعدالطبیعی پرداختهاند. امروز بایسته است تا متفکران مسلمان، بر اساس داده های جدید علمی و دگرگونی مباحث طبیعی، به طرحی تازه از الهیات فلسفی اهتمام ورزند و مابعدالطبیعهای متناسب با داده های جدید علمی بنا نهند و به تبیینی امروزین از آرای کهن بپردازند. در این مقاله با بررسی نظریه افلاک، که بخشی از طبیعیات قدیم را تشکیل میدهد، میزان تاثیرگذاری این بحث بر مباحث مابعدالطبیعه، مورد بررسی قرار میگیرد و نشان داده می شود که چه مباحثی از این علم، نیازمند بازنگری و تبیینی دیگرگون است.
کلید واژگان: طبیعیات، نظریه افلاک، نفوس فلکی، عقول عشره، هیاتAccording to Islamic philosophy the debates in natural philosophy (physics) can be used as axioms in divine science. Some of the debates in metaphysics is under the influence of empirical science or physics from the time of those philosophers who have put forward metaphysical theories. Today it is incumbent upon muslim thinkers to build on a new presentation of philosophical theology on the basis of new scientific data and to construct a metaphysics well – proportioned with modern scientific data, with contemporary explanation of old ideas. In this article, after examination the theory of heaven, which forms a part of old physics, the degree of the influence of this discussion on metaphysical debates will be studied and it will be shown that which debates needs revision and a different explanation.
Keywords: Physics, theory of heavens, Heavenly Souls, tenfold intelligences, astronomy
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2025 magiran.com All Rights Reserved.