پژوهش

این مقاله، به بررسی نقش و کاربرد ربات های گفت وگوگر هوش مصنوعی در مراحل مختلف پژوهش در حوزه علوم اسلامی می پردازد. با توجه به سختی ها و مشکلاتی که پژوهشگران در طول مسیر انجام تحقیقات خود با آن مواجه هستند، استفاده از این ربات ها می تواند افق های جدیدی را پیش روی پژوهشگران این عرصه بگشاید. در این نوشتار، ضمن معرفی مهم ترین ربات های گفت وگوگر عمومی به بررسی مزایا و چالش های مرتبط با این ابزارها پرداخته و توصیه هایی جهت استفاده بهینه از آن ارائه می گردد. هدف اصلی مقاله، ارائه راهنمایی جامع برای پژوهشگران علوم اسلامی به منظور بهره گیری بهینه از ظرفیت های ربات های گفت وگوگر جهت ارتقاء کیفیت و تسریع فرایندهای پژوهشی است.

نهج البلاغه و غررالحکم، مهم ترین آثاری هستند که سخنان گهربار امام علی(ع) را گردآوری کرده اند. نهج البلاغه در میان دانشمندان اسلامی (شیعه و سنی)، جایگاه ویژه ای یافته است. به لحاظ موضوعی، این اثر یکی از متون مهم دینی، اخلاقی، عقیدتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و حکومتی است که در این دانش ها، کاربرد بسزایی دارد. براین اساس، شروح و ترجمه های بسیاری بر آن نگاشته شده است. نیز فهرست های موضوعی متعددی دانشمندان بنام برای آنها ترتیب داده اند. ازاین رو، ضرورت تولید دانشنامه علوی توسط مرکز نور روشن است. به همین دلیل، گروه حدیث معاونت پژوهش وظیفه خود دانست که دانشنامه علوی1 را که سال ها از تولید آن می گذشت در دستور کار قرار دهد و آن را از لحاظ منابع کتابخانه و پژوهش های متناسب با نهج البلاغه و غررالحکم غنی نماید و به همراه آخرین دستاوردهای فناوری اطلاعات مرکز نور ارتقا دهد و نسخه دوم آن را به عموم علاقه مندان، پژوهشگران، حدیث پژوهان و استادان رشته حدیث و علوم حدیث حوزه و دانشگاه تقدیم کند. ما ثواب و پاداش این کار سترگ را به روح حجت الإسلام و المسلمین دکتر حاج سید جواد مظلومی(ره)، مدیر سابق گروه حدیث و مدیر پژوهشی دانشنامه علوی، تقدیم می نماییم.
نگارش این مقاله، متاسفانه مصادف با رحلت ایشان در دهم بهمن ماه سال جاری گردید. خداوند رحمان، روح ایشان را غریق رحمت خویش سازد.

استقبال گسترده جوانان و به ویژه دانشجویان از شبکه های اجتماعی مجازی، فرصت بی نظیری را برای پیگیری و واکاوی امکانات کاربست این رسانه ها فراهم آورده است. یکی از ویژگی های مهم شبکه های اجتماعی، در این است که به مکانی برای اشتراک گذاری دانش تبدیل شده اند. تنوع کاربران و دانش به اشتراک گذاشته شده در شبکه های اجتماعی، بسیار زیاد است. ازاین رو، می توان به اهمیت و ضرورت این شبکه ها به عنوان ابزاری در جهت بهبود آموزش و یادگیری توجه نمود. در پژوهش حاضر، به صورت توصیفی تبیینی به کاربردهای این رسانه ها برای دانشجویان پرداخته شده و در نهایت، مشخص گردیده که این رسانه های اجتماعی مجازی در عرصه آموزش، یادگیری و پژوهش، برای کاربران امکانات فراوانی را دارا هستند.

پدیده ای که امروزه در کنار پژوهش، از آن سخن به میان می آید، بحث سرقت ادبی است. شرایط خاص فضای وب، به این موضوع سرعت بخشیده و تشخیص آن را آسان نموده است. این پدیده، صاحبان امر را به فکر مقابله با این عمل ضداخلاقی وادار کرده و رفته رفته راهکارهای گوناگونی برای آن در نظر گرفته اند. البته ابزارهایی نیز برای مقابله با سرقت ادبی طراحی گردیده که در اثر گذر زمان، نقص های اولیه اش کاسته شده و در حال تکمیل شدن می باشد. این قبیل نرم افزارها، از بانک های اطلاعاتی بزرگی در سراسر دنیا برای شناسایی دقیق موارد سرقت شده بهره می گیرند. این نوشتار، به معرفی برخی از نرم افزارها و پایگاه هایی که برای مقابله با این امر طراحی شده اند، اختصاص دارد.

امروزه جستجو و پژوهش در فضای اینترنت، در میان محققان امری رایج گردیده و کاوش در این عرصه جهان گستر، کاربران را در ساماندهی امور پژوهشی به شکل سریع و مطلوبی یاری می رساند. صد البته، دسترسی به اهداف مورد نظر در این فضای وسیع، نیازمند شناخت درست از منابع علمی و ابزارها و توانمندی های موجود در آن است. از لوازم ضروری تحقیق در گستره اینترنت، آشنایی با پایگاه هایی است که محتوای معتبر و متنوعی را در حوزه علوم اسلامی و انسانی به دست می دهند. در این نوشتار، بر آنیم شما را به این منابع پیوند دهیم تا از دغدغه جستجوهای وقت گیر و گاه کم فایده در این عرصه بی انتها، رهایی یابید. برای این منظور، بحث خود را طی سه محور کلی ارایه می نماییم: فهرست های راهنما (Directory)، موتورهای جستجو (Search Engine) و پایگاه های اینترنتی مهم. امیدواریم این مقاله مورد استفاده پژوهشگران علوم اسلامی و خوانندگان محترم ره آورد نور قرار گیرد.

نسخه های خطی، میراث به جای مانده از تلاش های علمی، هنری و فرهنگی گذشتگان این مرز و بوم به شمار می روند که به عنوان منابع دست اول تحقیق همواره مورد توجه پژوهشگران بوده و هست. از این جهت، استفاده از ابزار نوین پژوهش برای هر چه بیشتر کاربردی کردن این منابع، از مهمات جامعه اطلاعاتی امروز است.
    نوشتار حاضر ضمن معرفی این ابزار نوین و مزایای به کارگیری آن، به شناساندن برخی نمونه های قبلی از کتابخانه های دیجیتال نسخ خطی در دنیا پرداخته است.