جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه "تاریخ" در نشریات گروه "روابط عمومی، ارتباطات، رسانه"

ایران شناسی ازجمله شاخه های نوین علوم انسانی محسوب می شود که با توجه به گستره تاریخ و تمدن ایران در بیشتر نقاط جهان به این رشته توجه جدی شده است. یکی از نقاطی که ایران شناسی در آن تبدیل به مکتبی خاص شد و توجه اندیشمندان آن را به خود جلب کرد، روسیه بود. کشوری پهناور با رابطه تنگاتنگ تاریخی، اجتماعی، اقتصادی که لزوم توجه به ایران را هم برای متفکران و هم برای سیاستمداران آن ایجاب می کرد. تاکنون پژوهشی جدی درباره ایران شناسی در روسیه صورت نگرفته است، اما دکتر نایب پور با کتاب ایرا نشناسی در روسیه فصل تازه ای پیش روی مخاطبان ایرانی خود گشوده است. مقاله پیش رو درصدد است تا با معرفی ایران شناسی به عنوان شاخه ای از مطالعات نوین علوم انسانی به معرفی فصل های مختلف این کتاب بپردازد و نگاهی کوتاه و نقادانه به کتاب داشته باشد.

اقوام مختلفی در ایران زندگی می کنند که نقش مهمی در تحولات تاریخی سرزمین ایران ایفا کرده اند. امروزه به دلیل اختلاط اقوام مختلف و همچنین غرض ورزی برخی افراد در ایجاد اختلاف میان اقوام مختلف سرزمین ایران، پژوهش در راستای شناخت و معرفی این اقوام به دور از هرگونه تعصب و جهت گیری ضرورت دارد. قوم بختیاری ازجمله بزرگ ترین ایلات ایران به شمار می آیند که نقش چشمگیری در تحولات تاریخ سیاسی ایران برعهده داشته اند. نظریات متعددی در رابطه با نژاد، محل سکونت اولیه و نقش های مثبت و منفی بختیاری ها در تاریخ ایران ابراز شده است. پژوهش درباره تاریخ بختیاری می تواند بسیاری از ابهامات در زمینه تاریخ این قوم را روشن سازد و با تجزیه وتحلیل تالیفاتی که با نگاهی غر ض آلود در رابطه با قوم بختیاری قلم زده اند، حقایق را کشف کرد.

تاریخ دولت های شیعی از مباحث مهم تاریخ تشیع است. آشنایی با چگونگی تشکیل و عملکرد این دولت ها در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، جغرافیای انسانی و نقش آنها در گسترش معارف شیعی و شناخت عوامل ضعف و سقوط آنها می تواند در فهم بهتر تاریخ تشیع مفید باشد. این حکومت ها در آغاز غالبا محلی و زمینه فعالیتشان محدود بود، اما به تدریج و با گسترش تشیع در مناطق مختلف، در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، شیعیان دولت های قدرتمندی تاسیس کردند که دامنه نفوذ آنان بیشتر سرزمین های اسلامی را دربرمی گرفت. کتاب دولت های شیعی در تاریخ وضعیت فرهنگی، سیاسی، اجتماعی چگونگی شکل گیری و افول این حکومت ها را در قالب پنج فصل با عنوان های «کلیاتی در باب تشیع» ، «دولت های شیعی در ایران» ٬ «دولت های شیعی در جزیر هالعرب، عراق و شام» ، «دولت های شیعی در شمال آفریقا و اندلس» و «دولت های شیعی در هند» بررسی می کند.

نشریات علمی تاریخی همواره نقش مهمی در شناسایی «چگونگی» سیر تاریخ و تاریخ‌نگاری بر عهده داشته‌اند. در کشور ما نیز از مدت‌ها پیش نشریاتی وجود داشته‌اند که در قامت نشریات علمی تراز اول بازشناسی می شوند. یکی از بخش های مهم و حذف نشدنی این دست نشریات در غرب، مرور کتاب و مقالات مروری (نقد کتاب) است که در بسیاری از مجلات صاحب نام دیده می شود. «چگونگی» بخش مزبور در مجلات معتبر دانشگاهی از حیث شکل و محتوا هدف نوشتار پیش رو است، به همین دلیل با بررسی بیست عنوان از معتبرترین مجلات مطالعات تاریخی، سعی کردیم برای مخاطبان تصویری هرچند کوچک از این بخش ارایه کنیم.

پرسش از ضرورت تاریخ به‌مثابه رشته‌ای دانشگاهی و تکاپوی اثبات آن، این روزها محل بحث بسیاری در محافل آکادمیک غربی است. کتاب موردبحث کوشیده‌است پاسخ بدین پرسش را نقطه عزمیت طرح خود قرار دهد. بااین حال، نویسنده کتاب سر اقناع همه تشکیک‌گران به اهمیت رشته تاریخ را ندارد. نویسنده کتاب مخاطب خویش را دانشجوی مقطع کارشناسی رشته تاریخ قرار داده‌است. کتاب با تکیه بر آموزش عملی پژوهش به دانشجوی کارشناسی، مخاطب خویش را در دو ساحت امور فنی و امور رویکردی-روشی درگیر پژوهش می‌کند و از این رهگذر انواع رویکردهای تاریخ‌نگاری، همچون تاریخ‌نگاری مارکسیستی، مکتب آنال، کلیومتریک، پسامدرن و... را به دانشجو آموزش می دهد. براندیج، نویسنده کتاب، با راهبری تکالیف کلاس دانشجویان در عمل آن‌ها را با انواع پژوهش آشنا می‌کند و بدین‌ترتیب نشان می‌دهد که تاریخ نه‌تنها مختص به گذشته نیست؛ بلکه پیوندی وثیق با زمان حال و آینده دارد و این چنین اهمیت رشته تاریخ را در ذهن دانشجویان این رشته به اثبات می رساند.

اغلب تعریف هایی که از تاریخ نگاری ارائه شده، بیشتر ناظر بر شیوه های نگارش تاریخ است تا نگرش به تاریخ؛ با این حال گاهی در بررسی تاریخ نگاری ها، مباحثی نیز از تاریخ نگری به بحث و بررسی گذاشته می شود. در کتاب تاریخ نگاری مسعودی تلاش شده تا نکات فنی تاریخ نگاری این نویسنده و مورخ مورد بررسی قرار گیرد. از نظر موضوعی، این کتاب بسیار ارزشمند است، ولی کلی گویی ها، تحلیلی نبودن مباحث و حتی استدلال های نادرست، باعث شده این اثر فاقد نوآوری باشد. درواقع، مولف نظرات مختلف را در مورد تاریخ نگاری مسعودی تجمیع کرده و به صورت توصیفی ارائه داده است.

این مقاله با مروری بر کتاب عاشوراشناسی: پژوهشی درباره هدف امام حسین (ع) ضمن گزارشی کوتاه از درون مایه کتاب به چند مسئله روش شناسانه مهم این اثر می پردازد. اندیشه اصلی مقاله پیش رو این است که مولف کتاب عاشوراشناسی به نقش دوگانه تاریخ و کلام در فهم و تفسیر واقعه عاشورا پرداخته و به درستی بر آن تاکید کرده است. این مقاله با نشان دادن ضلع و زاویه دیگری از مسئله بر ضرورت توجه همزمان به سه بعد: تاریخ، کلام و فقه تاکید دارد. پژوهش حاضر با ارائه سیاهه ای از مسائل فقهی- حقوقی که در فهم عاشورا نقش دارد نشان می دهد که مبانی و مسائل فقهی مربوط به عاشورا هم در گزینش یا رد نظریه هایی که درباره اهداف قیام امام حسین (ع) توسط عاشوراشناسان ارائه شده نقش تعیین کننده ای داشته است.

نقد متن سابقه ای طولانی دارد؛ یعنی تا زمانی که بوده و تاریخی بوده نقد متن هم بوده است. حتی در قدیمی ترین نوشته های تاریخی که از یونان باستان در اختیار داریم بحث های نقد متن داریم. از همان زمانی که متون تاریخی به وجود آمدند مسئله نقد متن نیز به اشکال مختلفی مطرح بود. طبیعتا در حوزه علوم اسلامی هم به هیچ وجه این طور نبوده که مباحث نقد متون مطرح نبوده باشد و هیچ کس به این مباحث توجه نکرده باشد. سوالی که وجود دارد این است که اگر در حوزه جهان اسلام با پدیده نقد متن مواجهیم ناظر به چه جنبه هایی است؟... این کتاب به مسئله نقد می پردازد.

بررسی کتا بهای درسی تاریخ در ایران از زمان پیدایش مدارس به سبک جدید ب هویژه از دوره پهلوی نشان م یدهد که این درس و کتا بهای درسی مربوط به آن ب هشدت تحت تاثیر ایدیولوژ یهای حاکم، بیشتر جنبه سیاسی پیدا کرد هاست. از سوی دیگر، تاری خنویسی ایدیولوژیک ب هدلیل ی کجانب هنگری در یک جامعه تکثرگرا و وجود روایات مختلف از یک رویداد یا یک شخص، به موضوع درو غبودن تاریخ دامن زده و ب یاعتمادی کلی نسبت به درس تاریخ ایجاد کرد هاست. بخشی از مشکلات درس تاریخ به ماهیت علم تاریخ برم یگردد. درنظرنگرفتن شرایط سنی و نیازهای شخصیتی دان شآموزان در تهیه کتا بهای درسی نیز از دیگر مشکلات درس تاریخ است. لذا هرگونه تغییر در درس تاریخ، به تغییر در نگرش به این موضوع بستگی دارد. شناخت آف تهای حاکم بر این درس، هم به مطالعات نظری و هم به تجارب عملی دبیران محترم تاریخ ب هعنوان پیاد هنظام خط مقدم آموزش تاریخ نیازمند است.

قزوین به سبب موقعیت جغرافیایی خاص خود و نزدیک بودن به پایتخت، عمدتا نقشی فعال در تحولات تاریخی داشته است. این شهر در دوران مشروطه نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. این اهمیت و نیز نقش پررنگ شهر قزوین در وقایع و تحولات عصر مشروطه از یک سو و عدم توجه مستقل به تحولات عصر مشروطه از سوی دیگر، مهدی نورمحمدی را که سال هاست به پژوهش درباره قزوین در عرصه های مختلف پرداخته است بر آن داشته، تا اثری مستقل با این موضوع تصنیف کند. وی با استفاده از اسناد عصر مشروطه و غور و تفحص در آثار مورخینی که نوشتارهایی درباره مشرطه به طبع رسانده اند، سعی در طرح روایتی مستقل درباره تحولات قزوین و تاثیر این تحولات در پایتخت داشته است. نورمحمدی در کنار بررسی تاریخ مشروطه، توجه خاصی نیز به رجال عصر مشروطه در قزوین داشته است. در نوشتار پیش رو سعی خواهد شد تا کتاب قزوین در انقلاب مشروطیت از حیث نقاط قوت و ضعف مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

روای تشناسی به مثابه دانشی که عمر چندانی از تاسیس آن نم یگذرد (چند دهه)، ب هخوبی توانست هاست در حوز ه های گوناگون، ب هعنوان ابزاری مناسب به منظور تحلیل و بررسی متونمطرح گردد؛ حوز ه هایی همچون جامع هشناسی، مطالعات فرهنگی، قو منگاری، یزدا نشناسی،تاریخ و حتی پزشکی. اما در میان این حوزه های متنو ع گذشته از ادبیات داستانی که ب هنوعیبستر شک لگیری دانش روای تشناسی محسوب م یشود مطالعات مربوط به روای تشناسیدر گستره بحث تاریخ و تاری خنگاری از اهمیت ویژ های برخوردار است. زیرا رو شهای مورد استفاده در روای تشناسی، ابزارهایی کارآمد و حتی کم یگرا برای سب کشناسی و تحلیل وبررسی صحت و سقم این متون و دیگر ویژگ یهای آ نها خواهند بود. این نوشتار م یکوشد با بازنمایی کتاب روای تشناسی تاری خنگارانه تاریخ بیهقی، ضمن بررسینقاط قوت و شاید ضعف آن، به بیان اهمیت رو شهای مورد استفاده دانش روای تشناسی در تحلیل متون تاریخی (تاری خنگارانه) بپردازد. لازم به ذکر است کتاب تاریخ بیهقی که همسنگ اهمیتتاریخی آن، مورد تتبعات متعدد ادبی نیز قرار گرفته، ذاتا دارای دو وجهه تاریخی و ادبی است کهاین امر موجب شده زمین های مناسب برای پژوه شهای روای تشناسانه باشد.

کتاب حاضر به نقش موثر خوراک در تاریخ پرداخت هاست. نویسنده در کتابش ب هدنبال اثبات اینموضوع است که نقش خوراک و غذا تنها در سی رکردن شکم انسا نها نبوده، بلکه تاثیر غیرقاب ل انکاری بر شک لگیری تمد نها داشت هاست. از دیدگاه نویسنده از چندین منظر م یتوان به گذشته نگریست: چونان فهرستی از تاری خهای مهم، تسم هنقال های از شاهان و شهبانوها، زنجیر های از برآمد و فروریزشامپراتور یها، یا روایتی از پیشرفت فنی و فلسفی و سیاسی اما این کتاب از زاویه دیگری به تاریخ م ینگرد، یعنی تاریخ را رشته دگرگون یهایی م یبیند که خوراک برانگیخته یا در پدی دآمد نشان تاثیر داشت هاست. کار خوراک در تاریخ تنها این نبوده که شک مها را سیر کند؛ خوراک کاتالیزاتور دگرگونی اجتماعی، رقابت ژیوپولیتیکی، پیشرفت صنعتی، درگیر یهای نظامی و توسعه اقتصادی بود هاست.

اهمیت و ارزش والای چگونگی آموزش تاریخ، به طور خاص برای دانشجویان، موجب شده بحث درباره چگونگی آموزش تاریخ همواره جایگاه ارزشمندی در میان اهالی فن داشته باشد. ب ههمین سبب نیز چگونگی آموزشباعث تولید مت نهای فراوانی، عمدتا در اروپا و آمریکا شد هاست. آلن بوث، استاد بازنشسته دانشگاه ناتینگهام، یکی از کسانی است که بخش عمده پژوه شهای خود را به این مبحث اختصاص داد هاست. کتاب آموزش تاریخدر دانشگاه: ارتقای سطح یادگیری و فهم، که در سال 2003 در انگلستان ب هچاپ و آموزش « فهم » رسید ه، یکی از آثار اوست. اهمیت موضوع و تسلط بوث درباره چیستی تاریخ در دبیرستا نها و دانشگ ا ه ها باعث م یشود خواننده با اثری منسجم و در عین حال کاربردی مواجه شود. آموزش تاریخ، کتابی است که در محیط آکادمیک انگلستان تحریر شده، اما با توجه به سنت دیرپای آموزش تاریخ در انگلستان و نیازمندی جامعه دانشگاهی ایران به کاربست رو شهای جدید در آموزش این رشته، امید است مطالعه این اثر، که نقد آن موضوع این مقاله است، راهگشا باشد.

کتاب بهبهان؛ سیمای اجتماعی فرهنگی بر اساس بینش فرهنگی و جامعه شناسی تاریخی،به تاریخ و اجتماع مردم شهر بهبهان پرداخته و سعی کرده سیر تحول و تغییر در ساختارهایاجتماعی را از گذشته تا حال نشان دهد. نویسنده نه تنها از منابع و اطلاعات مورخان ونویسندگان گذشته و معاصر بهره گرفته، بلکه تجارب عینی از فرهنگ و تحولات اجتماعیرا که در طول عمر خود شاهد آن بوده، با اطلاعات مکتوب عجین کرده، به خواننده ارایهداده است. هرچند این اثر به شکل علمی و آکادمیک نوشته نشده و نویسنده نتوانستهدر بهره گیری از منابع به آن جنبه یک تحقیق علمی و پژوهشی بدهد، اما اطلاعات آنمی تواند برای نویسندگان پژوهش های محلی بسیار مفید و ارزنده باشد.

در کتاب حاضر، تلاش شده شکل گیری و تطور اندیشه های ادوارد سعید، روشنفکر معاصر، بررسی شود. نویسنده کتاب، شلی والیا، نگاه سعید به تاریخ نگاری غربی را، که ازنظر او آمیخته با مقتضیات سیاسی و با هدف دست یابی به اغراض استعماری و درجهت توجیه قدرت بوده، بررسی و ارزیابی کرده است. شیوه زندگی سعید باعث شد تا او با نگاهی انتقادی مسایل پیرامون خود را واکاوی کند. او تاریخ و فرهنگ و ادبیات را به منزله نظام های فکری ای که تحت سلطه استعمار قرارگرفته اند و از آن ها استفاده ابزاری شده است معرفی می کند. البته تناقضاتی هم در نظریات ادوار سعید وجود دارد، زیرا او ضمن نفی غرب و دستاوردهای مثبت مادی و فکری آن، هر آن چه بومی است را اصیل، باارزش و قابل احترام می داند.

مجموعه تاریخ جامع ایران در 20 مجلد، شامل مقالاتی است از صاح بنظران درباره جنب ه های گوناگون تاریخ سیاسی، اجتماعی، ادیان، زبا نها، هنر، معماری و ادبیات ایران از دوران پیش از اسلام تا انقراض سلسله قاجار. پنج مجلد نخست از این مجموعه به دوران باستان اختصاص داده شده و تاریخ این کشور را از تشکیل تمد نهای پیش از آریایی و ورود آ نها به فلات ایران تا پایان دوره ساسانی بیان م یکند و مباحث وسیعی چون تشکیلات اداری، هنر و معماری، ادبیات، حوادث تاریخی و کشورگشای یهای خاندا نهای حکوم تگر را دربرم یگیرد. در این نوشتار تنها پنج جلد نخست که مختص دوره باستان است، بررسی م یشود. کوشید هایم که همه فصول این پنج جلد را بررسی کنیم، البته بدیهی است که هدف این نوشتار، معرفی این مجموعه بود هاست و نقد موشکافانه آن با توجه به گستردگی موضو عهای مطرح شده، از عهده یک تن خارج است. با وجود این، در مواردی که ضروری ب هنظر م یرسیده، درباره برخی از فص لها از حدود معرفی فراتر رفته و به نقد نیز پرداخت هایم.

امروزه، در مجامع علمی، مطالعات میان رشته ای بسیار موردتوجه قرارگرفته است. یکی از علومی که با علم تاریخ ارتباط نزدیکی دارد ادبیات است. رضا بهرامی دشتکی، پژوهشگر کتاب زندگی و اشعار پژمان بختیاری، در این کتاب تلاش کرده تا با مروری بر زندگی و اشعار یکی از شاعران معاصر ایران، نقش او را در تاریخ و فرهنگ ایران معاصر بررسی کند.