نقد و بررسی مقاله «کی هان شناسی» از دایره المعارف لایدن

کی هان شناسی درباره قوانین عمومی تکامل طبیعی و مادی جهان و ساختار آن بحث می کند. بررسی وضع کهکشان ها، ستارگان، آفرینش آسمان ها، زمین و نیز انبساط جهان، از مباحث مهم این رشته است. این دانش در مجموع چند هدف اصلی دارد از جمله: اثبات ناظم، اثبات توحید الهی، نشان دادن عظمت خداوند، بیان امکان معاد و تحقق حتمی آن، تشویق به استفاده از طبیعت، بیان مبدا پیدایش و چگونگی شکل گرفتن موجودات، بیان نظم و انسجام طبیعت، یادآوری برخی نعمت های الهی و ترغیب به شکر، بیان برخی حقایق نجومی و کی هان شناختی.
نگارنده با اشاره به این که ارزش اشارات «کی هان شناسی» و گزارش های «کی هان زایی» تنها با مشاهده کارکرد ساختاری آن در چارچوب زمینه خاص کلام (سوره) آشکار می شود و نیز این مطلب که اظهارات کی هان شناختی قرآنی دارای اهداف الهی (شناخت آفریدگار و ایجاد انگیزه شکر) هستند، بنابراین باید توجه کرد که دامنه کی هان شناسی بیشتر محدوده آسمان ها، زمین و خورشید، ماه و دیگر ستارگان و جرم های آسمانی را در بر می گیرد و خلقت انسان، بحثی در امتداد آن است و آیات و تفاسیر مفسران ذیل آیات مربوط به کی هان شناسی در ظاهر از هم تفکیک شده اند و ما با رویکرد تطبیقی، سعی در نقد و بررسی و تبیین مرز های این دو بحث داریم و به برخی شبهات پاسخ می دهیم.