مراحل و شرایط کانی سازی اسکارن آهن دردوی بر اساس شواهد کانی شناسی و میانبارهای سیال، منطقه سنگان (خراسان رضوی)

کانسار سنگ آهن سنگان در فاصله 308 کیلومتری جنوب خاوری مشهد در زون ساختاری خاور ایران قرار دارد. این کانسار به دلیل داشتن عیار و ذخیره بالای آهن و پایین بودن مقادیر فسفر و گوگرد از مهم ترین ذخایر آهن ایران به شمار می رود. مهم ترین بی هنجاری های سنگان شامل بی هنجاری های باختری، مرکزی و خاوری است که کانسار دردوی، نمونه ای شاخص از اسکارن های غنی از مگنتیت بوده و در محل همبری توده نفوذی گرانیت سرنوسر (با ویژگی گرانیت های تیپ I به سن الیگومیوسن) و سنگ های کربناتی پر منیزیم (به سن کرتاسه پسین) در بی هنجاری مرکزی تشکیل شده است. زون های اسکارن در کانسار آهن دردوی متشکل از سه زیرپهنه برون اسکارن، درون اسکارن و کانسنگ آهن است که زیر پهنه درون اسکارن به صورت محدود و برون اسکارن بیشترین گسترش را دارد. بخش برون اسکارن متشکل از زیر پهنه گارنت اسکارن، گارنت-پیروکسن اسکارن و پیروکسن اسکارن است که در فاصله دورتر به اپیدوت اسکارن تبدیل می شود. شواهد صحرایی، کانی شناسی و میکروترمومتری(دماسنجی میکروسکوپی) میانبارهای سیال، حاکی از دو مرحله اسکارن زایی شامل: 1) نفوذ توده گرانیتی در دمای 320 تا C ̊520 و فشار تقریبی 1 کیلوبار و 2) تشکیل زون اسکارنی پیشرونده با دمای 310 تا C ̊490 و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/33 به همراه تشکیل کانی های متاسوماتیک بدون آب و زون اسکارن پسرونده با دمای تقریبی 190 تا C ̊310 و میانگین شوری (wt.% NaCl) 3/13 به همراه کانه مگنتیت و کانی های سولفیدی پیریت توده ای، مارکاسیت و کالکوپیریت است. به دنبال آن فعالیت های تاخیری، موجب تشکیل رگه های کوارتز-کانه دار و عقیم متشکل از پیریت نیمه شکل دار تا بی شکل، کالکوپیریت و فلوگوپیت در منطقه شده که طی دو مرحله یکی با دمای 360 تا C ̊440 و میانگین شوری (wt.% NaCl) 4/33 و دیگری با دمای 235 تا C ̊320 و شوری میانگین (wt.% NaCl) 6/14 در سنگ میزبان اسکارن و توده نفوذی، تشکیل شده اند. بر اساس مطالعات، می توان گفت فرایندهای آمیختگی و رقیق شدگی سیال کانه ساز توسط آب های جوی با شوری و دمای پایین و نیز تغییرات شیمیایی ناشی از واکنش سیال کانه ساز با سنگ میزبان، از عوامل موثر در نهشت آهن در زون های اسکارنی به صورت مگنتیت و تشکیل کانه های سولفیدی در رگه و رگچه های کوارتز گرمابی در مراحل پایانی کانی سازی در منطقه است.