تجلی نقش​مایه شیر در قالی های دوره صفوی

نقش شیر همواره یکی از مهمترین عناصر صحنه های شکارگاه، گرفتوگیر و طرحهای حیوانی در قالی بوده که البته حاوی معانی و مفاهیم عمیق اسطورهای و نماد بسیاری از خصوصیات برجسته انسانی نیز به شمار رفته است.
این نقش در قالی دوره صفویه که یکی از درخشانترین دوره های هنر قالیبافی ایران و سرشار از نقوش متنوع حیوانی و گیاهی است، مورد توجه قرار گرفت و فراوانی آن در حالتهای مختلف این سوال را مطرح کرد که علت کاربرد مکرر نقش شیر چیست و چندگونه نقش شیر در این قالی ها تصویر و در چه حالات و موقعیتهایی رسم شده اند؟
در پاسخ به این پرسش، نقشها در چهار گروه اصلی بررسی میشود: 1- نقش شیر به صورت منفرد؛ 2- نقش شیر در صحنه های شکارگاه؛ 3- نقش شیر در صحنه های گرفتوگیر؛ 4- نقش سر شیر از روبرو (وقواق).
در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی به جمعآوری داده ها و اطلاعات به صورت کتابخانه ای پرداخته شده و نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل ساختارهای تصویری از طریق جداول و نمودارها ارایه شده است.
هدف از بررسی حاضر روشن کردن فصلی دیگر از هنر نمادپردازانه نقوش در هنر ایران است که مجموعهای از نقوش مختلف شیر را بههمراه نمادهای گوناگون متصور بر آن به محققان تاریخ، هنر و طراحان ارایه میکند و به احیای نقوش سنتی و کاربرد مجدد آنها یاری میرساند. همچنین میزان فراوانی نقوش گرفتوگیر نسبت به سایر نقشها بهخصوص نقش درگیری شیر با گاو نشان میدهد که استفاده از این نقش در قالی براساس پیشینهای تاریخی و ملهم از نقشهای قبل از اسلام، بهخصوص دوره های هخامنشی و ساسانی است که علاوه بر مفاهیم گذشته، همراستا با مفاهیم عرفانی و اسلامی معانی جدیدی پیدا کرده است.