مطالعه غلظت های کل و قابل تبادل فلزات سنگین Ag، Sr، Ni، Mn و Cu در پهنه گلی پلایای گاوخونی (جنوب شرق اصفهان)

پلایای گاوخونی با وسعت حدود 520 کیلومتر مربع واقع در فرودست رودخانه زاینده رود شامل سه پهنه اصلی گلی، ماسه ای و نمکی می باشد. نهشته های گلی این پلایا بیشتر در دلتای زاینده رود و در زیر لایه نمکی گسترش دارند. رسوبات دانه ریز پلایای گاوخونی به دلیل شرایط آب و هوایی منطقه، سنگ شناختی و وجود معادن سرب و روی در حوضه آبریز و نیز عبور رودخانه از مناطق صنعتی و کشاورزی استعداد تمرکز بالای فلزات سنگین را دارند. میزان تغییرات خصوصیات رسوب شناسی رسوبات به صورت زیر می باشد: کربنات کلسیم (73-5/35 درصد)، ماده آلی (12/17-53/2 درصد)، رس (88/60-45/6 درصد)، (53/8-6) pH و (میلی ولت 47+ تا 334-) Eh. از شمال به جنوب پلایا مقادیر کربنات کلسیم، pH و ماده آلی افزایش و مقدار رس و Eh رسوبات کاهش می یابند. کانی های رسی رسوبات گلی به ترتیب فراوانی شامل ایلیت، کلریت، کائولینیت و مونت موریونیت می باشند و در نمونه های مورد بررسی مقدار آنها از شمال به جنوب پلایا تغییر چندانی نمی یاید. غلظت فلزات سنگین بر حسب ppm در بیشتر نمونه ها به ترتیب فراوانی شامل منگنز (1040-5/395)، استرانسیم (76/725-4/100)، نیکل (66/73-37)، مس (83/29-83/13) و نقره (76/4-03/3) است. مقدار نقره، نیکل و استرانسیوم بیش از حد معمول بوده و مقدار مس و منگنز کمتر از حد معمول در خاک های طبیعی می باشد. محاسبه شاخص زمین انباشتگی و فاکتور غنی شدگی نشان دهنده آن است که رسوبات از نظر آلایندگی به عنصر نقره شدیدا آلوده و از لحاظ سایر عناصر غیر آلوده می باشند. غلظت قابل تبادل فلزات رسوبات نسبت به غلظت کل بسیار کمتر است. در غلظت های قابل تبادل میزان ماده آلی نقش مهم تری نسبت به مقدار رس و نوع کانی های رسی ایفا نموده و افزایش آنها باعث افزایش مقادیر تبادلی گردیده است.