بررسی اثر ریزنمونه و تنظیم کننده های رشد بر تولید کالوس و شاخساره زایی در نرگس شیراز (Narcissus tazetta L)

نرگس شیراز با نام علمی Narcissus tazetta L. متعلق به جنس Narcissus و تیره Amaryllidacea بومی ایران می باشد. گل های زیبای این گیاه در فصول پاییز و زمستان علاوه بر ارزش زینتی، به علت معطر بودن و تولید اسانس از ارزش دارویی بالایی نیز برخوردار است. از این رو تکثیر سریع و تولید تعداد زیادی گیاه در مدتی کوتاه در این گل زیبای بومی و دارویی مورد توجه می باشد. تکثیر سنتی این گیاه با روش تقسیم سوخ می باشد که روشی پرهزینه و وقت گیر است. کشت درون شیشه ای این گیاه به منظور تولید کالوس و امکان استخراج مواد موثره از کالوس و به منظور تولید گیاهچه های کامل برای کاربرد زینتی و دارویی از اهمیت خاصی برخوردار است. از این رو در این آزمایش امکان تولید کالوس از ریزنمونه های مختلف نرگس شیراز بررسی شد و همچنین امکان تکثیر گیاه با استفاده از ریزنمونه های پیاز مورد بررسی قرار گرفت. ریزنمونه های برگ و فلس از قاعده سوخ تهیه شدند و پس از گندزدایی به محیط کشت پایه MS منتقل شدند. ترکیب های هورمونی جهت القاء کالوس (پینه) از فلس سوخ شامل غلظت های مختلفی از NAA و 2،4-D همراه BAP بود. جهت القای کالوس (پینه) از قاعده برگ، محیط کشت پایه MS همراه با غلظت های مختلفی از مواد تنظیم کننده رشد گیاهی NAA در ترکیب با BAP مورد استفاده قرار گرفت. همچنین جهت القاء شاخه از قاعده سوخ، محیط کشت MS همراه با غلظت های مختلفی از مواد تنظیم کننده رشد گیاهی NAA و IBA همراه BAP بود. به همه محیط های کشت 30 گرم در لیتر ساکارز و 8 گرم در لیتر آگار اضافه شد. ریزنمونه ها جهت تولید کالوس در شرایط تاریکی و جهت تولید شاخساره در شرایط 16 ساعت روشنایی در دمای 25 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. نتایج آزمایش نشان داد ریزنمونه های سوخ در تیمار هورمونی mglˉ1 6 NAA در محیط کشت MS بیشترین میزان کالوس را تولید کردند که 35% از ریزنمونه ها کالوس با قطر mm 8 تولید کردند و جهت تولید شاخه بهترین تیمار هورمونی (mglˉ1 2) BA و (mglˉ1 1) IBA بودند که بیشترین تعداد شاخساره (2 عدد) را با طول mm 5 تولید کردند. در این محیط کشت میزان باززایی شاخساره ها از ریزنمونه ها 50% بود. البته ریزنمونه های قاعده برگ در تیمارهای مختلف هورمونی هیچ کالوسی را تولید نکردند.