تاثیر ارزش های اخلاقی در اقتصاد از دیدگاه شهید صدر

جوامع بشری برای نیازها و توسعه ی نهادهای خود در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تدابیر و برنامه هایی دارند که الزاما باید شاخصه هایی که اصلی ترین آنها سازگاری با فطرت و سرشت انسانی است را مورد توجه قرار دهند. اخلاق و اقتصاد به عنوان دو نیاز اساسی، از تاثیرگذارترین مقوله ها در نهاد برنامه ریزی هستند که پیشینه ی تاریخی آنها به آفرینش انسان و هبوط حضرت آدم می رسد. علم اقتصاد تا قبل از دوره ی رنسانس (1453 میلادی) به عنوان یک تفکر غالب، شامل آموزه های ارسطو، کلیسا و سایر ادیان می شد. این آموزه ها نیز متاثر از علم اخلاق بود و شاهد تاریخی آن «آدام اسمیت»- اقتصاددان اسکاتلندی و استاد کرسی اخلاق دانشگاه گلاسکو- می باشد. اما به مرور زمان و به طور رسمی در سال 1932 میلادی، «لینونل رابینز»، اقتصادان انگلیسی، برای نخستین بار با تمایز میان ارزش و واقعیت تلاش کرد تا از تاثیر اخلاق بر اقتصاد بکاهد، و از این رو، «اقتصاد هنجاری» و «اقتصاد اثباتی» را مطرح نمود. اما با ایجاد شکاف طبقاتی، بحران های اقتصادی، تاسیس و بایگانی شدن پی در پی مکاتب اقتصادی به دلیل همان ناهمسانی با فطرت و سرشت انسان، اندیشمندان و حتی اقتصاددانانی از جمله «آمارتیاسن» - برنده ی جایزه ی نوبل اقتصاد در سال 1998 میلادی- کوشیدند تا اقتصاد را به سرمنزل اصلی خود (جایی که از اخلاق تاثیر پذیرد) برگردانند. تاثیر اخلاق در اقتصاد با آن که گاهی به یک امر بدیهی تشبیه می شود، اما تدوین پژوهش های علمی و تاثیرگذار متضمن دلایل وحیانی با استفاده از قرآن مجید و کتاب های آسمانی سایر ادیان و دلائل فلسفی و عقلانی شامل: تجربیات بشر و آزمون ها و تحقیق های تئوریک، دلایل تاریخی و سرنوشت اقوام و دلایل روایی، کمک بسیار مهمی برای اثبات این موضوع برای گستره ی اندیشه های بشر خواهد بود. این مقاله تلاش می کند تا اثبات نماید که توسعه ی اقتصادی پایدار بدون تاثیرپذیری از اخلاق دست نیافتنی است و می کوشد با ارایه ی یک افق تازه از موضوع «تاثیر اخلاق در اقتصاد»، آن را به عنوان یک مقوله ی مهم به همه ی اقشار در جامعه ی بین الملل بازشناساند تا در آینده بتوان از این مسیر نقبی به سوی اقتصاد اسلامی باز کرد. نظرات و اندیشه های شهید صدر می تواند به عنوان منبع پرباری برای ورود و تبیین موضوع «تاثیر اخلاق بر اقتصاد» در عصر حاضر باشد. ایشان دارای 24 عنوان کتاب در زمینه های مختلف علوم دینی و اجتماعی است و کتاب مشهور «اقتصادنا» را که نخستین تلاش عملی برای کشف و استخراج و تدوین نظام اقتصادی اسلام است، به رشته ی تحریر در آورد.