تطبیق نقوش زربفتهای گورکانی هند با زربفتهای صفوی

پارچه های زربفت، گروه مهمی از پارچه های دوره صفوی است که تعداد قابل توجهی از آنها در موزه ها و مجموعه های شخصی نگهداری میشود. بافت پارچه زری به عنوان هنری ظریفه در ایران دوره صفویه بسیار مورد توجه قرارگرفت. در این دوره، روابط مناسبی بین پادشاهان صفویه و حکام گورکانی هند برقرار بود و هنرمندان دو کشور با یکدیگر ارتباط گستردهای داشتند، لذا شیوه های هنری آنها از یکدیگر تاثیر پذیرفتند به نحوی که میتوان وجود نقشمایه های مشترکی را در منسوجات دو سرزمین، از جمله زربفتها مشخص کرد. مطالعه و بررسی این آثار، روشنگر تاثیرپذیری پارچه های زری هند از پارچه های زری صفویه است.
در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی، توصیفی و تطبیقی با استناد به منابع کتابخانه ای و تصویری، تاثیرپذیری زربفتهای گورکانی هند از آرایه های تزئینی و نقوش زری های دوره صفوی در ایران بررسی میشود. مقاله حاضر میکوشد ضمن شناسایی و مقایسه نگاره ها و ترکیب بندی ساختار نقش زری های هندی گورکانی با زری های دوره صفوی، نقوش آنها را براساس مضامین و موضوعات بکار رفته در بافت پارچه ها، دسته بندی و شناسایی کند. این بررسی نشان میدهد طرح این منسوجات به نقوش بندی، تصویری، راه راه، لچک و ترنجدار و نوشتهدار تقسیم میشود. در این پارچه ها از عناصر تزئینی گوناگونی مانند گلها و گیاهان، جانوران، پرندگان، انسان، اشکال هندسی و نوشته استفاده شده است. طرح و نقش زربفتهای صفوی بسیار متنوع است و در تعدادی از زربفتهای گورکانی، نقوش گلها و درختچهه ایی دیده می شود که سبک آنها به گلها و بوته های ایرانی شباهت بسیاری دارد.