بررسی عوامل موثر در تغییرات الگوی رودخانه جگین در جلگه ساحلی مکران

پیچان رود ها از لندفرم های پویا در مسیر آبراهه های معمولا کم شیب رودخانه ها هستند. این عوارض تحت تاثیر دینامیک رود و شیب اندک دلتاها بسیار ناپایدار بوده و در فواصل زمانی نسبتا کوتاه، تکامل یافته و بعضا موجب تغییر مسیر آبراهه می شوند. در این پژوهش تغییرات آبراهه رودخانه جگین در سطح جلگه ساحلی مکران مورد بررسی قرار گرفته است. شواهد موجود نشان می دهند که حرکات پیچان رودی و تغییرات بستر این رودخانه نسبت به نواحی دیگر ایران بسیار چشمگیر است. ویژگی های ژئومورفولوژیکی و هیدرودینامیکی مسیر این رودخانه از جمله شیب کم دلتا، ریزدانه بودن رسوبات، طغیانی بودن رودخانه و عوامل تکتونیکی، از عوامل اصلی ناپایداری آبراهه رودخانه جگین هستند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی متغیر های تاثیرگذار در تغییرات این رودخانه است. تکنیک کار پژوهش، مقایسه تحولات پیچان رودی و تغییر مسیر رودخانه از سال 1350 تا سال 1383 طی یک دوره حدود 50 ساله است. نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی و تصاویر ماهواره ایی و عکس های هوایی منطقه، داده های اصلی این پژوهش را برای بررسی تغییرات مکانی و زمانی و تحولات پیچان رودی رودخانه جگین تشکیل داده اند. از ترسیم پروفیل های طولی برای بررسی شیب و سایر داده های مورفومتریک منطقه استفاده شده است. همچنین موقعیت بخشی از پیچان رود ها طی کار میدانی با GPS کنترل و همزمان برای تحلیل تاثیرات رسوب شناسی، نمونه برداری نیز انجام گرفته است. نتایج نشان می دهند که فراوانی و توسعه پیچان رود ها و نیز تغییر مسیر رودخانه جگین در درجه اول وابسته به شیب کم دلتای جگین و سپس ریزدانه بودن بافت رسوب است. در این میان تغییرات شدید دبی رودخانه که به صورت دوره ای اتفاق می افتد عامل اصلی تغییر مسیر ها است. وجود خورهای متعدد ساحلی در قاعده دلتای جگین که در گذشته، دهانه های فعال رودخانه را تشکیل می داده اند گویای این وضعیت است. از طرفی به نظر می رسد تکتونیک فعال منطقه و برخاستگی مداوم قاعده دلتا در محدوده خط ساحلی مکران در این تغییرات بی تاثیر نباشد. زیرا اکثر قریب به اتفاق تغییر مسیر ها در بالا دست دلتا روی داده است.