پژوهشی پیرامون عینیه ابن سینا و نی نامه مولوی

«قصیده ی عینیه ی» [1]شیخ الرئیس ابو علی سینا و «نی نامه ی» [2]مولانا جلال الدین محمد رومی از این جهت که هر دو بیان کننده ی هبوط روح انسانی از عالم ملکوت و مجردات به کالبد تیره ی انسانی هستند شباهت هایی دارند. اما از آن جهت که ابن سینا به مساله نگاهی عقلانی؛ و خشک و فلسفی، اما مولانا نگاهی دردمندانه و عاشقانه و از سر سوز دارد از هم متفاوتند. ابن سینا روح انسان را واردی ارجمند می داند و به ورودش دل خوش می دارد و از فرط دلخوشی و غرور علمی آن را در قالب معمائی طرح می کند و از مخاطب می طلبد که منظور او را دریابد. اما فریاد مولانا از این پیشامد بلند است و سینه ی شرحه شرحه از فراق می خواهد که سوز اشتیاق به وصال مجدد را بازگوید، باشد که بدین ترتیب تشفی قلبی برایش حاصل شود. ابن سینا به هبوط نگاهی آموزشی - تعلیمی (educational) اما مولانا نگاهی احساسی و عاطفی (emotional) دارد. ابن سینا واقعه را خطیر نمی بیند، بلکه امر برایش طبیعی جلوه می کند. اگر چه تلاش نموده، ماجرای هبوط را در قالب معما بیان نماید اما کلامش چندان به سوی زبان استعاری و رمزی نگراییده است، بلکه لبریز از صراحت است. اما مولانا به سبب دردمندی و بزرگ دیدن واقعه، کلامی بس استعاری و کنایی اختیار کرده است.