در آمدی بر روش مهندسی معکوس در نسخه شناسی

آنچه از نسخه های خطی ادامه حیات یافته، از سرنوشتی یکسان برخوردار نبوده است. هر چند آن تعداد از نسخه ها که اطلاعات دقیقی در معرفی خود به همراه دارند، کم نیستند، با این حال، رقم قابل توجهی از آن ها، در هاله از ابهام به سربرده و آگاهی لازم آن ها را همراهی نمی کند؛ آثاری هم به نام دیگران شهرت یافته و هویت پدید آورنده اصلی، پنهان است؛ نسخه هایی هم در اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی دچارآسیب دیدگی جزئی و کلی و یا تباهی شده که تعداد آن ها فرآوان است.
این نوشتار در کشف هویت و یا محک زدن به داده های گزارش شده از نسخه ها، کاربست روشی را هدف قرارداده که طی سالهای اخیردر رشته های فنی و مهندسی، زیر عنوان «مهندسی معکوس» از آن یاد می شود. با این روش در مواردی می توان با «اعتماد صرف بر فن و تکنولوژی» و در شرایطی می تواند «با قرار گرفتن فن و تکنولوژی در کنار دیگر تخصص ها و داده ها»، احتیاط علمی در شناخت و معرفی نسخه را فزونی داد، و اگردست جعل و یا تزویری در نسخه وارد شده، با اطمینان بالایی از جزئیات آن سخن گفت، و اگرنسخه ای نیازمند مرمت است، اجرای آن را با دقت لازم، امکان سنجی کرد.
نظر به بین رشته ای بودن ادعای این نوشتار و تازه بودن زاویه نگاه، ارائه منابع، ذیل عنوان آمده مقدور نبوده است، با این حال تلاش شده، نوشتار با استفاده از منابع کتابخانه ای در دو دانش مستقل «کتابداری» و «فنی – مهندسی» مستند شود. با آنچه آمده است، مرزهای کار فهرست نگار، محقق و نقاد، به هم آمیخته است و بیانگر ارتباط مستقیمی است که می توان بین مهندسی معکوس و نسخه شناسی یافت شود.