وضعیت و عملکرد سیاسی ایرانیان مهاجر در قفقاز در آستانه مشروطیت

با گسترش ارتباط میان مهاجران ایرانی و کارگران بومی و آشنایی تدریجی ایرانیان با مفاهیم سیاسی و اجتماعی جدید، تحول قابل ملاحظه ای در نقش و عملکرد سیاسی ایرانیان مقیم قفقاز پدید آمد. کارگران ایرانی که تا مدت ها از حفظ حقوق خویش عاجز بودند، به تدریج در اعتصاب های کارگری نقش مهمی بر عهده گرفتند و با راهنمایی عناصر انقلابی بومی به تشکیل احزاب و تشکل های سیاسی دست زدند. سازمان سوسیال دموکرات گومت، فرقه ی اجتماعیون- عامیون، و سازمان همت، تشکل های سیاسی هستند که همزمان با وقایع انقلاب مشروطه ی ایران (اوایل قرن بیستم میلادی)، با مشارکت گسترده ی ایرانیان مقیم قفقاز ایجاد گشتند. همچنین مهاجران با کسب تجربه ی سیاسی و نظامی در قفقاز، به یاری مشروطه خواهان ایران شتافتند. در مقاله ی حاضر تلاش شده است تا ضمن مطالعه ی وضعیت سیاسی کارگران ایرانی در قفقاز، جایگاه و عملکرد ایشان در وقایع و تحولات سیاسی آن منطقه مورد بررسی قرارگیرد.