معرفی کتاب: راهنمای ارزیابی اثر بر سلامت در صنعت نفت و گاز

رشد پرشتاب صنعت و درهم‎تنیدگی آن با تار و پود زندگی فیزیکی، اجتماعی و زیست محیطی انسان، موجب آن شده است که به پتانسیل اثرات ناخواسته ی صنایع گوناگون در زوایای زیست محیطی و اجتماعی نگریسته شود و از این رو، امروزه ارزیابی اثر بر جامعه (Social Impact Asscssment) و ارزیابی اثر بر محیط زیست (Environmental Impact Assessment) به صورت پیوست هایی به پروژه ها، طرح ها، سیاست ها و یا برنامه های در دست اجرا الحاق می شوند. از دهه ی 1990 میلادی ارزیابی اثر بر سلامت (HIA به پروژه های صنعتی پیوست گردیده و در دهه ی اول هزاره ی جدید نیز شاهد رشد پرشتاب HIA در بسیاری از نقاط دنیا، به ویژه اروپا، استرالیا، نیوزیلند، کانادا و آمریکا بوده ایم و ارزیابی اثر بر سلامت در راس برنامه های راهبردی کنگره ی آمریکا، از سال 2008 میلادی قرار گرفته است و از همه پراهمیت تر آن است که سازمان جهانی بهداشت (WHO) نیز در توسعه ی اندیشه ی HIA، نقش حمایتی ویژه ای را بر عهده گرفته است. هر چند که روش ها و شیوه های متنوعی برای HIA در فضاها و شرایط گوناگون به کار برده می شود ولی در یک فراگرد، همه ی روش ها و شیوه های HIA دارای عناصر مشترکی هستند که شامل موارد زیر می باشند: - تمرکز بر روی تصمیم گیری در زمینه ی سیاست جامعه و پیامدهای سلامت که در سطح جمعیت پدید می آیند. - به کارگیری فرایند چند رشته ای - در نظر گرفتن محدوده ای از شواهد کمی و کیفی - چهارچوب ساختارمند جهت تحلیل و بنیان بر اساس یک مدل گسترده از سلامت با این عناصر، به نظر می رسد که شرایط گوناگون، انواع گوناگونی از HIA را با استانداردهای ویژه ی خود طلب می کنند؛ اما با این وجود در بسیاری از کشورها یک نوع یکسان سازی و کریستاله شدن در فعالیت های HIA را شاهد هستیم. به این صورت که آرام آرام HIA خود به صورت یک ابزار یکسان (همانند آن چه در مورد ارزیابی اثر بر محیط زیست (EIA) شاهد بودیم) در پروژه ها نشان می دهد. اما با توجه به پیشینه و آشنایی با EIA در کشورمان، به ویژه در سطح پروژه های بزرگ، نمی بایست که این همسانی HIA با EIA از دیدگاه ابزاری، موجب شود که این تصور در ما به وجود آید که HIA نیز یک بخش و یا یک سویه از EIA است. از آنجا که بخشی از کانون توجه EIA سلامت جامعه است، تا حدی ادغام HIA به اندورن EIA امکان پذیر است. اما با این وجود باید تمایز این دو را از دیدگاه ماهیت، فرآیند و روش شناسی مدنظر قرار دهیم. نکته ی قابل اشاره آن است که نقطه ی هدف HIA پرداختن به جامعه ی پیرامونی بوده و به جامعه ی محلی و بومی که در بیرون فنس در مجاورت و یا نزدیکی پروژه ها زیست می کنند، نگاه ویژه ای دارد. از این رو، مفاهیم، متدلوژی، شناساگرها، شناسه ها و مقیاس های HIA بسیار فراتر از آن چیزی است که در بررسی سلامت کارکنان در طب صنعتی و طب شغلی سراغ داریم. امروزه به مدیریت سلامت راهبری (SHM) به صورت یک فرآیند نظام وار و طراحی مشارکتی در طول تمام چرخه ی عمر پروژه نگریسته می شود که هدف آن نگهداری سلامت نیروی کار و ارتقاء سلامت جامعه ی میزبان است و از این رو انجام فرآیند HIA جهت توسعه ی برنامه ی SHM حیاتی است. در عصر اقتصاد دانایی محور، صنعت نفت و گاز بر این باور دست یافته است که موفقیت در عرصه ی فناوری و اقتصاد سلامت نیروی کار بلکه سلامت جامعه ی میزبان (جامعه ی پیرامونی) می باشد؛ زیرا پرداختن به سلامت، سودمندی های اجتماعی و اقتصادی را برآورده کرده و رشد اقتصادی آینده را نیز تضمین می نماید.