پاتوتیپ ها و نژادهای فیزیولوژیک قارچ Puccinia triticina Eriks. عامل بیماری زنگ قهوه ای گندم و پراکنش آن ها در ایران در سال های 1388 و 1389

جهت بررسی تنوع بیماری زائی در جمعیت عامل بیماری زنگ قهوه ای بیش از 140 جدایه قارج عامل بیماری در بهار سال های 1388 و 1389 به صورت تصادفی از مزارع گندم استان های مختلف ایران جمع آوری شد. شناسایی پاتویپ ها با استفاده از 38 لاین تقریبا ایزوژنیک گندم و بر اساس فرمول بیماری زایی/غیربیماری زایی و تعیین نژادهای فیزیولوژیک بر اساس سیستم اصلاح شده نامگذاری یکسان با استفاده از 20 لاین تقریبا ایزوژنیک در پنج گروه چهارتایی انجام شد. از 234 تک جوش بررسی شده، 177 نژاد متفاوت تعیین شد. بیشترین فراوانی به ترتیب متعلق به نژادهایFKTRS، FJRRS و FKTTS بود. در اردبیل نژادTKTTN و در خراسان شمالی نژادTFTTN با پرآزاری بر روی 31 ژن مقاومت به زنگ قهوه ای، بیشترین توان بیماری زایی را در میان جدایه های عامل بیماری داشتند. به دلیل تنوع بالای پاتوتیپ ها در ایران تنها تعداد محدودی از ژن های مقاومت به تمام پاتوتیپ های موجود مقاومت خوبی داشتند. هرچند که فراوانی این پاتوتیپ ها بسیار کم بود. در بین پاتوتیپ های بررسی شده تنها هفت پاتوتیپ روی ژن Lr2a و یک پاتوتیپ (FHQJS) روی ژن Lr19 بیماری زا بودند. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش به نظر می رسد که ارقام گندم با ترکیبی از ژن های اختصاصی مانند ژن Lr28، Lr9، Lr25، Lr19، Lr29 و Lr2a در ترکیب با ژن های غیر اختصاصی مانند Lr34، Lr46 و یا ژن جدید Lr67 مقاومت موثر و پایدارتری ایجاد کنند. وجود نژادهای مشترک خصوصا در استان هایی که تحت تاثیر جریانات هوایی مشترک هستند وجود ارتباط بین این استان ها را از طریق این جریانات هوایی تقویت کرد. احتمالا در کشور، اسپورها هم به صورت انتقال با مسافت های نسبتا کوتاه به استان های مجاور و هم به صورت انتقال با مسافت های بلند به سایر استان ها مهاجرت می کنند.