برآورد آهنگ GPS حرکات زمین ساخت نوار شمالی تهران بزرگ با نگرشی ویژه به گسل شمال تهران

هر چند در دهه های گذشته استفاده از مشاهدات سنتی نقشه برداری مانند طول ها و زوایا در اندازه گیری های جابه جایی های سطحی زمین و مطالعات زمین ساخت به صورت محدود و محلی رایج بوده است، بنابراین با ورود سامانه های ماهواره ای تعیین موقعیت در دهه اخیر و دقت بالای آن انقلابی جدید در به کارگیری مشاهدات ژئودزی(Geodetic Observations)، بویژه مشاهدات GPS (Global Positioning System) در مطالعات حرکات پوسته ای زمین و لرزه زمین ساخت به وجود آمده است. در واقع با بررسی تغییرات زمانی مقادیر دگرشکلی سطحی زمین حاصل از مشاهدات ژئودزی می توان به رفتارسنجی پوسته زمین پرداخت و در مورد ویژگی های لرزه زمین ساخت منطقه مورد مطالعه، اظهار نظر کرد. با انجام اندازه گیری های ژئودزی به صورت تکراری و تحلیل نتایج به دست آمده، می توان به الگوی دگرشکلی روز مناطق مورد مطالعه دست یافت. از آنجا که همواره شناخت دقیق تر لرزه خیزی و لرزه زمین ساخت منطقه تهران به دلایل مختلف از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است، در این مقاله از مشاهدات GPS چندسال اخیر که در این منطقه انجام شده اند، استفاده شده است. در این تحقیق از 35 ایستگاه GPS برای پوشش تهران و نوار شمالی آن که در بر گیرنده گسل شمال تهران است، استفاده شده است. برخی از این ایستگاه ها تنها در دو نوبت (Epoch) سالانه اندازه گیری شده اند و برخی دیگر بیش از 4 نوبت در سال های مختلف مورد اندازه گیری قرار گرفته اند. اندازه گیری های یادشده پس از پالایش و پیش پردازش های لازم، مورد پردازش روزانه قرار گرفتند و سپس جواب های روزانه با یکدیگر ترکیب و میدان آهنگ جابه جایی یا همان میدان سرعت سالانه محاسبه شد. تحلیل میدان تغییر شکل ژئودتیک به دست آمده در این تحقیق، حاکی از آهنگ جابه جایی زمین ساخت بسیار ضعیف در حدود 5/0 الی 2 میلی متر در سال برای مولفه راستالغز چپ گرد از باختر به خاور و کوتاه شدگی در نوار شمالی تهران است که می تواند به گسل شمال تهران و گسل مشا برگردد. البته آهنگ جابه جایی یادشده با حرکت بر روی نوار شمالی تهران اندکی متغیر است و به نظر می رسد بخش خاوری نوار شمالی تهران از بخش باختری آن اندکی فعال تر باشد که با نتایج مطالعات زمین شناسی هم همخوانی دارد.