شهروندی در مدارس: یک مطالعه توصیفی مبتنی بر نظریه عمل منطقی

امروزه آموزش جامع شهروندی یک ضرورت و از طرف دیگر به عنوان راهبردی مهم برای صیانت جوانان در مقابل آسیب های روانی- اجتماعی و توانمندسازی آنان برای بر عهده گرفتن مسوولیت ها و ایفای نقش های فردی و اجتماعی مورد توجه جدی صاحب نظران و برنامه ریزان توسعه قرار دارد. هدف از این مطالعه، سنجش میزان دانش و نگرش دانش آموزان در خصوص مهارت ها و ویژگی های شهروندی با استفاده از نظریه عمل منطقی بود.
در مطالعه توصیفی- تحلیلی حاضر از بین دبیرستان های دخترانه ناحیه سه که حداقل سه رشته تحصیلی (علوم ریاضی، علوم تجربی و علوم انسانی) در آن دایر بود (تعداد 12 مدرسه) سه مدرسه به طور تصادفی انتخاب شد که یکی از آن ها به عنوان مدرسه آزمایش و دو مدرسه دیگر به عنوان گروه شاهد مورد استفاده قرار گرفت. در هر کدام از دبیرستان ها یک کلاس از هر رشته برای شرکت در مطالعه انتخاب شد. در مجموع 228 دانش آموز شامل 91 نفر در گروه آموزشی و 137 نفر در گروه شاهد نمونه مطالعه را تشکیل داده اند. ابزار پژوهش یک پرسش نامه خودایفا، مشتمل بر 62 سوال بود. روایی محتوایی پس از تهیه جدول مشخصات و فرم نظرخواهی، با استفاده از نظرات 7 نفر از متخصصان در رشته های آموزش بهداشت، جامعه شناسی و علوم اجتماعی، بررسی و پس از ویرایش مورد تایید آنان قرار گرفت. پایایی ابزار نیز از طریق اجرای مطالعه راهنما (پایلوت) و با استفاده از شیوه بازآزمایی اندازه گیری شد. ضرایب همبستگی سازه های مطالعه شامل: دانش (82/0 = r)، نگرش (97/0 = r)، هنجار انتزاعی (94/0 = r) و قصد رفتاری (97/0 = r) مورد تایید بود.
سطح دانش (98/1 ± 84/7) و نگرش (44/7 ± 38/75) دانش آموزان به نسبت پایین و هنجار انتزاعی (33/4 ± 24/23) و قصد رفتاری (03/3 ± 07/18) به نسبت مطلوب، ولی کمتر از سطح ایده آل بود. تحلیل روابط بین متغیرهای مطالعه نشان داد که نگرش و دانش (139/0 = r، 037/0 = P)، نگرش و قصد رفتاری (199/0 = r، 0003/0 = P)، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری (143/0 = r،031/0 = P) و هنجار انتزاعی و نگرش (174/0 = r، 008/0 008/0 = P) همبستگی قابل توجهی با یکدیگر داشتند. در مقابل بین متغیرهای جمعیت شناختی و سازه های اصلی مطالعه (دانش، نگرش، هنجار انتزاعی و قصد رفتاری) رابطه آماری معنی داری مشاهده نگردید.
پایین بودن نمرات نگرش، ضرورت برنامه ریزی آموزشی را با در نظر گرفتن ویژگی ها و شرایط مخاطبان تبیین می کند. مطلوب بودن نسبی سطح قصد رفتاری و هنجار انتزاعی در این مطالعه پیش آگهی مطلوبی را برای اثربخشی مداخلات آموزشی مطرح می نماید. در نهایت طراحی و اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر نظریه عمل استدلالی برای آموزش شهروندی در مدارس پیشنهاد می گردد.