جایگاه قابوس نامه در قلمرو ادبیات تعلیمی

«قابوس نامه» یا به تعبیری «نصیحت نامه» تالیف «عنصرالمعالی کی کاووس» از آثار قرن پنجم هجری قمری و اثری تعلیمی و تربیتی است که در حوزه اخلاق و ارشاد جایگاه خاصی دارد. هدف و انگیزه نویسنده از تالیف این کتاب، ابتدا ارشاد و راهنمایی فرزندش «گیلان شاه» و سپس بهره مندی دیگر جویندگان است.
امتیازات و ویژگی های قابوس نامه، تنها مربوط به محتوای تعلیمی و اندرزگونه آن نیست؛ بلکه عوامل متعددی در کنار هم به تعمیق و نفوذ این آموزه های تربیتی در مخاطب مدد می رساند. ویژگی های خاص نویسنده چون صمیمت، صداقت، پاکی سخن، فروتنی و آزاداندیشی از یک سو و ابزار کلامی وی چون به کارگیری امثال رایج فارسی و عربی، استفاده از تمثیل و داستانهای جذاب و مناسب با موضوعات متن، بهره گیری از آیات و احادیث، برخورداری از سخنان بزرگان و اشعار فارسی از جمله عوامل مهمی است که به غنای تعلیمی این اثر قوت بخشیده، از این حیث آن را جاوید و ماندگار کرده است.
در این مقاله ابتدا ویژگی های خاص نویسنده قابوس نامه را برمی شماریم که خود مدل و الگویی از ارزش های اخلاقی را به طور غیرمستقیم به نمایش می گذارد؛ سپس به دسته بندی موضوعات محتوایی این اثر می پردازیم و در پایان تاثیر ابزار کلامی نویسنده را مورد بررسی قرار می دهیم.