تحلیل جامعه شناختی پیامدهای ورود عناصر مدرن به کردستان (بررسی موردی: مناطق روستایی موکریان)

نزدیک به یک قرن و در دوره تاریخ معاصر ایران، شاهد تغییرات عمده ای در جنبه های مختلف زندگی جامعه شهری و روستایی ایران، به طور کلی و جامعه شهری و روستایی کردستان به طور اخص بوده ایم. دامنه و شدت تغییرات مذکور، تا حدی بوده که می توان ادعا کرد «زیست-جهان» فرد ایرانی را به نحو فراوانی دگرگون کرده است. جامعه مورد بررسی ما نیز با تلاش کم نسل اول برای حفظ ارزش های سنتی، برای نمونه در حوزه های مذهب، خانواده، مسایل فرهنگی و اجتماعی و نیز با تلاش مضاعف نسل جوان جامعه روبروست که سازگاری بسیار بیشتری با عناصر مدرنی مانند تحصیلات نوین، رسانه های گروهی، ارزش های دنیوی و مظاهر زندگی شهری با رویکرد مصرف و رفاه دارد. اما شایان ذکر است که همه جوامع انسانی و از جمله، جامعه کردستان درگیر فرایند پویا، همیشگی و توامان «سنت زدایی و سنت سازی» است. پژوهش حاضر در حدود دو سال و با مراجعه مستمر به حدود هشتاد روستای مختلف منطقه موکریان، واقع در جنوب استان آذربایجان غربی انجام شده است. داده-های پژوهش حاضر با توجه به ویژگی های فرهنگی و اجتماعی جامعه روستایی مذکور، با استفاده از روش نظریه زمینه ای و فنون مصاحبه های عمیق، تاریخ شفاهی و مشارکت میدانی جمع آوری شده است. به لحاظ نظری، نظریه های جدید نوسازی و نیز برخی از نظریه های مرتبط با جامعه شناسی تفسیری، راهنمای نظری بوده و به طور مشخص، نظریه تحول ارزشی اینگلهارت، نظریه های نوین نوسازی و مدرنیته بازاندیشی شده گیدنز، چهارچوب مفهومی پژوهش حاضر را تشکیل داده است. به هر حال، مشاهدات، بررسی ها و «تجربه زیسته» پژوهشگر، بیانگر وقوع تغییرات متعدد و متنوع «ذهنی– عینی» در «زیست جهان» روستایی ایرانی و به تبع آن، جامعه روستایی کرد بوده که تحت تاثیر شرایط محیط طبیعی، قرار گرفتن در نوار مرزی و مجاورت با دو کشور عراق و ترکیه، و شرایط تاریخی، سیاسی و فرهنگی خاص منطقه «موکریان»پدید آمده است. تغییرات در حوزه های «باورها و ارزش های معنوی و مذهبی»، «ارتباط و پیوندهای اجتماعی» درون گروهی و برون گروهی در مسایل مختلف مرتبط با «خانواده» از قبیل روابط اعضای خانواده با یکدیگر، روابط زن و مرد، والدین و فرزندان شان، عشق و مسایل جنسی، طلاق، ازدواج و سنت های مرتبط با آنها، اقتصاد و معیشت روستاییان، «سبک زندگی» شامل مواردی نظیر دکوراسیون منزل، مسکن و مصالح به کار رفته در آن، وسایل آرایشی و تزئینی و غیره و نیز «تغییرات فرهنگی و قومی» در حوزه پوشاک، موسیقی، ادبیات و هنر و نمادهای قومی و هویتی، بیانگر «امروزی شدن» انسان روستایی است. در واقع، شاهد «ایجاد برخی سنت های امروزی و نوین» و نیز «امروزی و نوین شدن برخی سنت های قدیمی» در جامعه روستایی ایران و به تبع آن، کردستان هستیم. همه تغییرات فوق، زمینه ساز ارائه نظریه زمینه ای پژوهش، یعنی «نظریه شبه مدرنیسم روستایی با ویژگی های ایرانی-کوردی» شده است.