مضامین درونگرا و برونگرا در اشعار مسعود سعد سلمان

اشعار مسعود سعد سلمان، شاعر قرن پنجم هجری (یازده و دوازده میلادی) یکی از زیباترین نمونه های شعر اسلامی و فارسی است. در قرن پنجم هجری شعر فارسی دوره ای انتقالی را از سبکی به سبک دیگر طی می کرد و این انتقال در اشعار مسعود سعد سلمان کاملا ملموس است. ویژگی های زندگی نامه ای این شاعر بخصوص بخش مهمی از زندگیش –یک چهارم عمرش را در زندان گذراند – را که در قلعه های بلند زندانی بود را می توان در اشعارش جستجو کرد، اشعاری که آمیخته ایست از مداحی و تغزل: بیش از هر شاعر دیگر عصر خود در اشعارش درباره خودش سخن می گوید، درباره رنج ها و ملالت هایی که در زندان متحمل شده است. همین امر باعث گشته که در عین وفاداری به اصول ساختاری کلاسیک شعر فارسی اندیشه هایی را که آزارش می دهند بازگو کند. شعر او از سویی در چارچوب سبک خراسانی است، سبکی که قبل از او و همزمان با او در شعر فارسی متداول بود و بیشتر به وصف طبیعت و مدیحه سرایی پادشاهان و بزرگان می پرداخت و از دیگر سو بیانگر جنبه های تغزلی سبک عراقی است که پس از او به شعر فارسی راه یافت.
اشعار مسعود سعد سلمان گاه به زبانی ساده حتی پیش پا افتاده شرایط زندگی یک زندانی را باز گو می کند وگاه پر از هیجان شعری است. این اشعار پیوسته ما را با مضامینی که نشانگر ذهنیت های شاعر است روبرو می کند، ذهنیت هایی که ناشی از تنهایی، انزوا، دلواپسی ها و تهاجم های درونی اوست: همه دردهایی که یک انسان در بند در قلعه های بلند کوه های هیمالیا از آن رنج می برد.
مقاله حاضر تحلیلی است از مضامین درونی و بیرونی حاکم بر شعر مسعود سعد سلمان.