نقش پیش تیمار سرمایی و عوامل هورمونی در کالوس زایی تخمک تعدادی از رقام پنبه در شرایط درون شیشه ای (Gossypium sp.)

استفاده از سلول‎های تخمک جهت تولید گیاهان هاپلوئید، یکی از کاربردهای اساسی کشت بافت محسوب می‎شود. با توجه به این‎که شرایط بهینه کشت بافت، بسته به گونه گیاهی، ژنوتیپ درون‎گونه، ترکیب محیط کشت و عوامل محیطی مختلف فرق می‎کند، در این پژوهش، اثرات پیش‎تیمارهای سرمایی 1، 3 و 10 روزه در 4 درجه سانتی‎گراد و ترکیبات مختلف هورمونی محیط ‎کشت MS بر کالوس‎زایی ریزنمونه تخمک چهار رقم پنبه (Gossypium sp.) مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج به دست آمده، تخمک‎هایی که ‎10 روز القای سرما در آن‎ها صورت گرفته بود، بالاترین میزان کالوس‎زایی (7/83 درصد) را داشتند و پیش‎تیمار سرمایی کمتر از 3 روز نسبت به تیمارهای سرمایی دیگر، اثر کاهشی معنی‎داری (28 درصد) بر کالوس‎زایی داشت. ریزنمونه های ارقام مختلف نیز کالوس‎زایی متفاوتی داشتند و رقم ساحل به‎طور معنی‎داری کالوس‎زایی بالاتری نسبت به رقم بومی هاشم‎آباد داشت. از طرفی غلظت‎های پایین اکسین (1/0 میلی‎گرم بر لیتر 2،4-D) نقش مثبتی در کالوس‎زایی تخمک داشتند و غلظت‎های BAP بالاتر از 3 میلی‎گرم در لیتر، اثر بازدارنده‎ای بر کالوس‎زایی نشان دادند. بنابراین، زمان‎های متفاوت القای سرما، نوع رقم و غلظت هورمونی محیط‎کشت بر میزان تولید کالوس از تخمک ارقام مختلف پنبه تاثیرگذار بودند و غلظت‎های پایین 2،4-D همراه با افزایش مدت القای تیمار سرمایی نقش مثبتی در کالوس‎زایی تخمک داشتند. علاوه بر درصد کالوس‎زایی، تیمارهای مختلف بر رنگ و اندازه کالوس‎های ایجاد شده نیز موثر بودند، به‎طوری‎که تخمک‎های رقم ساحل که به‎مدت 10 روز تحت القای سرما قرار گرفته بودند، کالوس‎های متوسط تا بزرگ و سبز روشن تولید کردند و افزایش زمان پیش‎تیمار سرمایی تا روز دهم و همچنین مقادیر پایین 2،4-D (1/0 میلی‎گرم بر لیتر) در محیط کشت، سبب افزایش اندازه کالوس ها گردیدند.