کیمیای عشق (تحلیل غزلی از سعدی)

در این مقاله غزل 374 از غزلیات سعدی (براساس نسخه فروغی) بررسی شده است. در بخش نخست، لغات و اصطلاحات شعر مورد بررسی قرار گرفته است، سپس برای شناخت همه جانبه غزل، ساختار آن از منظرهای گوناگون تحلیل شده است.
این غزل دارای ردیف است. در آن از آرایه های بدیعی مانند ای هام، ای هام تناسب، تناسب، تضاد، تناقض، لف و نشر، جناس، حسن تعلیل و گفتگو استفاده شده است. هر کدام از این آرایه ها علاوه بر کارکرد آشنایی زدایی و زیباشناختی، در تقویت موسیقی شعر نیز موثر هستند. شاعر در این غزل ده بیتی؛ مجموعا سه تشبیه، یک استعاره، یک مجاز و ده کنایه به کار برده است و بسامد بالای کنایات آن در مقایسه با دیگر صورت های خیال کاملا مشهود است.
این شعر متعلق به سبک عراقی است و از خصوصیات بازمانده سبک خراسانی، که گاه در سخن سعدی اثری اندک از آن ها دیده می شود، تنها تسکین متحرک وجود دارد. ابیات دستورمند هستند و با بازگردانی ساده ای به نثر تبدیل می شوند. جمله ها اغلب در بیت و گاه در مصراع تمام می شوند و در آن ها ترتیب اجزای جمله (فاعل + مفعول + فعل) رعایت شده است.