میزان رعایت موازین اخلاق در پژوهش در طرحنامه های تحقیقاتی

با توجه به توسعه و گسترش روزافزون پژوهش در علوم پزشکی و استفاده از آزمودنی های انسانی در طرح های تحقیقاتی، لزوم اجرای پژوهش براساس معیارها و اصول اخلاقی از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در این مطالعه میزان پایبندی مجریان طرح های تحقیقاتی به شاخص های اخلاق در پژوهش بر اساس مفاد بیانیه های معتبر ملی و بین المللی در طرحنامه های تحقیقاتی مصوب دانشگاه علوم پزشکی ارومیه از سال 1382 تا 1387 مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه به صورت توصیفی گذشته نگر برروی 324 طرحنامه ی تحقیقاتی مصوب انجام شد. اطلاعات از طریق چک لیست هایی که با استفاده از پرسش نامه های استاندارد کمیته ی اخلاق در پژوهش سازمان بهداشت جهانی (WHO/ERC) و سایر مطالعات مرتبط تهیه شده بود استخراج و توسط نرم افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج این بررسی نشان داد که به طور کلی در 277 طرح (5/85 درصد) و در 6/96 درصد کارآزمایی های بالینی، بخش ملاحظات اخلاقی در طرحنامه ها مورد توجه قرار گرفته و تکمیل شده بود. آزمودنی ها در 4/68 درصد موارد از شرکت در مطالعه آگاه می شدند و در 8/66 درصد موارد کسب رضایت آگاهانه پیش بینی شده بود که 9/50 درصد آن کتبی بود. اخذ رضایت آگاهانه در میان کارآزمایی های بالینی 80 درصد بود که 5/85 درصد آن ها به صورت کتبی بودند. از بین 60 کارآزمایی بالینی، 38 طرح (3/63 درصد) به کمیته ی اخلاق در پژوهش ارجاع و تاییدیه ی کمیته ی اخلاق داشتند. رعایت اصول اخلاق در پژوهش در این مطالعه نسبت به مطالعات مشابه پیشین مورد توجه و دقت بیش تری قرار گرفته است که به نظر می رسد این امر ناشی از تاسیس و فعالیت کمیته های منطقه ای اخلاق از سال 82 به بعد باشد. اما برای نزدیک کردن این نتایج به استانداردهای موجود، برگزاری کارگاه های آموزشی برای پژوهشگران و نظارت دقیق تر کمیته های اخلاق به ویژه در کارآزمایی های بالینی و مطالعات حیوانی سودمند خواهد بود.