سعدی و ماکیاولی: نمایی از همسانی شرایط روزگار و همانندی ها میان گفتارهای سعدی و اندیشه های شهریار ماکیاولی

سعدی در جای جای آثارش از جمله نخستین باب دو اثر مشهورش، بوستان و گلستان و در بسیاری حکایت های دیگر این دو اثر، و بخش هایی از مجالس اش به حکومت و حکومت داری و حاکمان پرداخته است. از دیگر سو ماکیاولی با کتاب شهریارش نامی آشنا و جریان ساز در تاریخ اندیشه ی سیاسی و حکومت داری و دنیای سیاست بوده است و کمتر پژوهشگری را در وادی سیاست می توان یافت که به آرا و عقاید این اندیشمند ایتالیایی، در مقام رد یا تحلیل و بزرگداشت، نپرداخته باشد. با نگاهی دقیق تر به اوضاع و احوال و شرایط اجتماعی حاکم بر روزگار این دو اندیشمند می توان به شباهت هایی در زندگی آنها دست یافت. سوای نظرگاه فرهنگی که از آن دید فلورانس زمان ماکیاولی و شیراز عصر سعدی هر دو کانون هنر و فرهنگ و ادب زمان خود بوده اند، از نظر شرایط تاریخی اجتماعی نیز می توان شباهت هایی بین این دو گوشه از دنیا در برهه های یاد شده یافت؛ ایران نخستین دهه های پس از حمله ی مغول را سپری می کند و فلورانس نیز در عصر زندگی ماکیاولی به دلیل بی کفایتی حاکمانش سال هاست که دست خوش نا آرامی و آشوب و هجوم حاکمان پیرامونی است. سعدی و ماکیاولی با دیدن درد مردم بر آن اند که الگوی حکومتی مناسبی در پیش نهند که بتواند آرامش و امنیت را برای طبقات مختلف جوامع شان به ارمغان آورد. گرچه ابزاری که برای این منظور به کار می رود متفاوت است، اما به نظر می رسد که دغدغه یکی باشد. این نوشته کوششی است برای نشان دادن گزیده ای از این شباهت ها.