هندسه فرکتالی گسل ها و لرزه خیزی آذربایجان

آذربایجان در طول تاریخ کهن خود شاهد فعالیت های لرزه ای متعددی بوده که گاهی این زمین لرزه ها سبب خسارات جانی و مالی قابل توجهی شده است. بیش-ترین فعالیت های لرزه ای در آذربایجان، در اطراف سیستم های گسلی اصلی که اکثرا به صورت خوشه ایو در راستایی NW-SE توزیع یافته اند، دیده می شود. رفتار لرزه ای در یک گسل می تواند با بی نظمی های هندسی آن گسل مرتبط باشد که بدون در نظر گرفتن مقیاس، سیمای ناهموار سیستم های گسلی در گسل ها می تواند تابع هندسه فرکتالی بوده و بنابراین این بی نظمی هندسی می تواند به صورت بعد فرکتالی (D) بررسی شود. تحلیل های فرکتالی به روش مربع شمار در آذربایجان انجام شد. بر اساس نتایج این پژوهش با فاصله گرفتن از سیستم گسلی اصلی در منطقه که دارای روند NW-SE بوده و از شمال غرب تا مرکز آذربایجان گسترش دارد، مقدار بعد فرکتال کاهش می یابد. این امر دلیلی بر وجود ناپیوستگی در سیستم های گسلی اصلی در منطقه است. مقدار بالای بعد فرکتال در مناطق تبریز، اسکو و بستان آباد و هم چنین کاهش در مقدار بعد فرکتال مناطق قره چمن، سراب و میانه، نشان می دهد که منطقه انتهایی سیستم های گسلی اصلی در آذربایجان در منطقه ای بین چهارگوش های بستان آباد و قره چمن است. براساس تحلیل فرکتالی گسل های منطقه و بررسی داده های لرزه ای، عمده فعالیت لرزه ای در آذربایجان در ارتباط با چشمه-های خطی (گسل های) اصلی منطقه و یا شاخه های فرعی آن ها رخ می دهد. هم چنین توزیع ابعاد فرکتالی حجمی و سطحی آذربایجان نشان دهنده فعالیت لرزه ای بالاتر در بخش های مرکزی و شمال غربی نسبت به سایر مناطق مجاور می باشد.