فرایندهای واجی مشترک در گویشهای استان کرمان

هدف از این تحقیق، بررسی فرایندهای واجی گویشهای کرمان است. در این مقاله فرایندهای واجی چهار گویش «کرمانی»، «زرندی»، «بردسیری» و «سیرجانی» واقع در استان کرمان مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است و برخی از مهمترین این فرایندها استخراج شده است.
نمونه ای از فرایندهای واجی مشترک در گویشهای کرمان به شرح زیر می باشند:1- تضعیف همخوانهای [b]، [f]، [v] در پایانه هجا و تبدیل این سه همخوان به غلت [w] در واژه هایی نظیر «تاب». «گبر». «افسار» و.... 2- حذف همخوانهای «چاکنایی» [h] و [?] بعد از واکه، که در نتیجه این حذف، واکه هسته هجا کشیده می شود. مثال «تنها» [ta:na]3- حذف همخوان [t] در پایان خوشه های همخوانی [-xt] مانند «تخت» [tax]، «رخت: [rax]. بیخت [be:x]4- حذف همخوان خیشومی [n] در پایان واژه و خیشومی شدگی واکه ما قبل، بطور کلی همخوان [n] در پایان کلمه حذف می شود و تنها در صورتی آشکار می گردد که بعد از آن واکه به کار رود. در چنین بافتی [n] پایانی، نقش ساختی دارد و برای جلوگیری از التقای واکه ها، آشکار می گردد.
5- حذف همخوانهای خشیومی [n] و [m] در پایان کلمه بعد از واکه [a] و تبدیل این واکه به واکه [u].
6- همخوان [r] در بعضی بافتها، به همخوان کناری [l] تبدیل می شود.
7- در دوره میانه، بخصوص در زبان پهلوی، خوشه های همخوانی آغازی دیده می شود. در زبان فارسی جدید، این خوشه ها با درج یک واکه در بین دو همخوان، شکسته شده است. در گویش کرمانی، بین دو همخوان، واکه درج نشده بلکه در ابتدای خوشه همخوانی یک واکه به صورت درج آغازی دیده می شود. مثال:کرمانی فارسی کرمانی فارسی «استوند» ستاندن «اشتر» شتر«اشکسته» شکستن «اشپش» شپشنتیجه ای که از بررسی فرایندهای واجی مشترک در این چهار گویش به دست می آید؛ نشان می دهد که بطور کلی، فرایند «تضعیف» در این گویشها بر فرایند «تقویت» غالب است همچنین وجود فرایندهای واجی مشترک در بین آنها نشان دهنده تبار مشترک آنها و نیز قرابت تاریخی و جغرافیایی این چهار گویش می باشد.