مفاهیم نمادین سیمرغ و اژدها و انعکاس آن در قالی های صفویه

قالی های دوره صفویه گستره وسیع و متنوعی از نقوش گیاهی و حیوانی و گاه انسانی را در برمی گیرند. سیمرغ و اژدها ازجمله نقوش بکار رفته در این قالی ها هستند که غالبا همراه با یکدیگر حضور می یابند و دربردارنده معانی نمادین و مفاهیم عرفانی اند. در مقاله حاضر کوشش شده است تا با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی، این دو نقش مایه ازنظر فرم و محتوا بررسی گردد؛ و به پرسش هایی ازاین دست نیز پاسخ گوید: سیمرغ و اژدها در اساطیر فرهنگ و ادبیات ایران حامل چه مفاهیم نمادینی هستند؟ و بازتاب این مفاهیم در قالی های صفویه چگونه است؟ فرم، رنگ و موقعیت سیمرغ و اژدها در طرح قالی های صفویه چگونه است؟ نقش مایه سیمرغ و اژدها در نمونه های موردبررسی، اغلب به صورت متقابل و یا گرفت و گیر ظاهرشده اند. این تقابل و درگیری، بیانگر مفاهیم متضادی است که در نهاد و سرشت بشریت و طبیعت نهاده شده و به طورکلی مشتمل است بر روشنی و تاریکی، نور و ظلمت، خوبی و بدی و بالاخره اهورایی و اهریمنی. به عبارت دیگر تلاش انسان برای فایق آمدن به نفس خویش، همواره به شکل نبرد دو حیوان افسانه ای چون سیمرغ و اژدها در قالی های صفویه تجلی یافته است.