داروهای روان نما و اعتبار معرفتی تجربه های عرفانی

پیدایی تجربه های (شبه) عرفانی در پی مصرف داروهای رواننما (توهمزا) یکی از مستندات مهم کسانی است که اعتبار معرفتی (حجیت) تجربه های عرفانی (مکاشفات عرفانی) را نفی کرده و با تمسک به آن مدعی شده اند که تجربه های عرفانی همواره ممکن است برخاسته از حالات نابهنجار فیزیولوژیک صاحبان این گونه تجربه ها باشد و از این رو، این تجربه ها اعتباری ندارند و نمیتوان واقعنمایی آنها را تضمین کرد.
در این مقاله با بررسی ابعاد گوناگون مساله نشان دادهایم که استدلال فوق، ناتمام است؛ چرا که اولا مبتنی بر مسانخت تجربه های حاصل برای مصرف کنندگان مواد روان نما با تجربه های حاصل برای عارفان است و این امری است که شواهد ادعایی، قادر به اثبات آن نیست؛ ثانیا این مسانخت، در صورت اثبات، تنها میان آنها و تجربه های عرفانی آفاقی است؛ ثالثا تسری عدم اعتبار تجربه های شبهعرفانی حاصل از مصرف این مواد، به تجربه های عرفانی آفاقی، فاقد دلیل قابل قبول است؛ رابعا دلیل قابل قبولی بر توهم بودن تجربه های شبهعرفانی ارائه نشده است. نقد اصل بیتفاوتی علی استیس و توجه حکیمان مسلمان به امکان و وقوع ارتباط ادراکی با ساحتهای باطنی هستی، از دیگر مباحثی است که این مقاله بدان پرداخته است.