بررسی روابط ژنتیکی شماری از صفات زراعی برنج با عملکرد دانه از طریق برخی روش های آماری چند متغیره

یک آزمایش دای آلل کامل 7 × 7 برای مطالعه روابط ژنتیکی عملکرد دانه و بعضی از صفات زراعی در برنج انجام گرفت. تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها برای تمام صفات وجود داشت. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد دانه به صورت مثبت و معنی داری با صفات عملکرد بیولوژیک (81/0 = rp، 55/0 =rg)، شاخص برداشت (35/0 = rp، 79/0 =rg)، تعداد خوشه ها (80/0 = rp، 67/0 =rg)، وزن خوشه (78/0 = rp، 83/0 =rg) و شکل دانه (32/0 = rp، 81/0 =rg) همبستگی داشت. ارتباط بین عملکرد دانه و ارتفاع گیاه (09/0- = rp، 53/0- =rg) در هر دو نوع همبستگی منفی بود، ولی فقط در سطح ژنوتیپی معنی دار بود. نتایج تجزیه علیت نشان داد که صفات تعداد خوشه، وزن خوشه و ارتفاع گیاه (با حدود 92٪ تنوع) عملکرد دانه را مورد تاثیر قرار داد. در میان این صفات، وزن خوشه بیشترین تاثیر مستقیم را روی عملکرد دانه (73/0) داشت، در حالیکه کمترین اثر مستقیم مربوط به ارتفاع گیاه (15/0) بود. نتایج نشان داد که تعداد خوشه و وزن خوشه می تواند به عنوان فاکتورهای موثر برای افزایش عملکرد دانه به کار گرفته شود. نتایج تجزیه عاملی نشان داد که 5 عامل مهم حدود 05/81 درصد از کل تنوع صفات را توجیه می نماید. فاکتور اول 23 درصد از تغییرات بین صفات را توجیه نمود و وابسته به عملکرد دانه، اجزای آن و مساحت برگ پرچم بود. سایر فاکتورها به ترتیب 65/18، 20/16، 20/14 و 9 درصد از تغییرات صفات را توجیه نمود. با استفاده از بای پلات ژنوتیپ× صفت روابط بین صفات عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت، تعداد خوشه ها، وزن خوشه، ارتفاع گیاه و شکل دانه مشخص گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که استفاده از صفاتی مانند تعداد خوشه و وزن خوشه می تواند به عنوان یک استراتژی اصلاحی جهت نیل به ارقام برنج با عملکرد بالا در نسل های اولیه به کار گرفته شود.