بررسی ساختار اطلاعاتی جمله در زبان فارسی به لحاظ کلامی و کاربردشناختی

در مطالعات کلامی و کاربرد شناختی، ساختار اطلاعاتی جمله را غالبا از دو ساختار مجزا ولی کاملا مرتبط با یک دیگر می دانند: یکی ساختار مبتدایی و دیگری ساختار اطلاع کانونی. مبتدا به لحاظ کاربردشناختی و کلامی نقش مهمی را در ساختار اطلاعاتی جمله و تعبیر جملات و پاره گفتارها ایفا می کند. به عبارتی این عنصر نقش صحنه آرا را در کلام دارد و زمینه ساز خبری است که در پی می آید. از این رو می توان آن را یکی از عناصر اصلی در طرح و مدل گفتمانی که مشارکین کلام از یک دیگر می سازند به حساب آورد. در این مقاله، نگارنده با بررسی فرایند مبتداسازی و ساختار اطلاع کانونی در زبان فارسی نشان خواهد داد که این مقوله بهترین ابزاری است که می تواند تعامل نحو و کلام را به وضوح نشان دهد. به عبارتی فرآیند مبتداسازی یک فرآیند صوری است که در حوزه نحو عمل می کند اما عامل کنترل کننده آن در حوزه کلام است و این فرآیند در ارتباط نزدیک با ساختار اطلاعاتی ازجمله ساختار اطلاع کانونی جمله است. از این رو، جمله را صرفا نمی توان یک واحد نحوی تلقی کرد بلکه یک واحد نحوی-کلامی است. لذا در این مقاله، نگارنده با اتخاذ چنین نگرشی به بررسی ساختار مبتدایی و ساختار اطلاع کانونی در جملات زبان فارسی می پردازد و از این طریق تعامل نحو و کلام را مورد بررسی قرار خواهد داد.