درآمدی بر اندیشه های سیاسی سعدی شیرازی و ابوالعلاء معری

ابوالعلاء معری شاعر و حکیم سده چهارم و پنجم هجری از نامدارترین شاعران ادب عربی است که از حیث پرداختن به مسایل اجتماعی و بازگویی واقعیتهای روزگار خود، نقد بی پروای طبقات مختلف جامعه؛ از جمله صاحبان قدرت و بیان رابطه متقابل حاکم و رعیت یکی از سرآمدان ادبیات تعلیمی(didactic) در زبان عربی به شمار می رود. سعدی شیرازی نیز به اعتبار بوستان و گلستان و نصیحت الملوک از نام آورترین پدید آورندگان ادبیات تعلیمی در زبان فارسی است که از هیچ فرصتی برای نقد اخلاق عامه و بیان کژی های صاحبان قدرت دریغ نکرده است. پژوهش حاضر بر آن است که در چشم-اندازی تطبیقی و با نگاهی جامعه شناختی به بررسی رویکردهای سیاسی این دو شاعر سترگ و نگرش آنها به مقوله حکومت و حاکمان و وظایف متقابل حاکم و رعیت بپردازد و اندیشه های سیاسی آنها را در سه زمینه پند و اندرز حاکمان، انتقاد از حاکمان و پند و اندرز مردم بررسی و تحلیل کند. از نتایج این پژوهش بر می آید که هر دو شاعر نگاهی اصلاح طلبانه به رفتار و منش صاحبان قدرت و مردم دارند و گاه با پند و اندرز و گاه با نقد و نکوهش در پی اصلاح زمامداران و آشنا نمودن آنان با مبانی انسانی، اصول دینی و اخلاقی هستند با این تفاوت که لحن انتقادهای سعدی از حاکمان نرم، ملایم و نصیحت آمیز است؛ در حالی که لحن انتقادهای معری بر خلاف سعدی تند و بی پروا و گاه تهاجمی است.