زمینه ها و سازوکارهای مدیریت آب کشاورزی در دشت تبریز

آب عامل و محرک اصلی کشاورزی در جهان به شمار می رود. علی رغم محدودیت منابع آبی در اکثر مناطق، گزارش ها حاکی از آن است که فعالیت های کشاورزی حدود 70 درصد آب مصرفی در سطح جهان را به خود اختصاص داده است. بدیهی است شناخت مسائل و مشکلات مدیریت منابع آب و ارائه سازوکارها می تواند گامی موثر در جهت بهبود مدیریت منابع آب و در نتیجه باعث توسعه کشاورزی باشد. در این مطالعه زمینه ها و سازوکارهای مدیریت آب کشاورزی در منطقه دشت تبریز که یکی از مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان شرقی است مورد بررسی قرار گرفته است، ابتدا به طبقه بندی مشکلات و عوامل موثر بر مدیریت منابع آب پرداخته شد و در مرحله بعد، شاخص های مدیریت آب کشاورزی شناسایی شدند. برای کاهش تعداد شاخص ها به تعداد کمتر از سازو‎کارهای اساسی و شاخص های موثر، از تحلیل عاملی استفاده شد. عدم تناسب بین تعداد چاه های بهره برداری و مساحت زمین زیر کشت، شور شدن منابع آب زیرزمینی در اثر برداشت بی رویه از این منابع و افت سطح آب زیرزمینی به عنوان اولویت های اول تا سوم مشکلات مدیریت آب کشاورزی منطقه شناخته شدند. هم چنین نتایج نشان داد که حدود 61 درصد از تغییرات واریانس کل مدیریت آب کشاورزی به وسیله سه عامل آب های سطحی و زیرزمینی عمیق و نیمه عمیق تبیین می شود. بنابراین، کاهش میزان تخلیه چاه ها و استفاده بهینه از آب های سطحی در جهت افزایش سطح زیر کشت آبی در مدیریت منابع آبی منطقه موثر خواهد بود.