اثر میکوریزا آربوسکولار بر کارآیی مصرف آب و عملکرد دانه ماش در شرایط تنش آبی

در راستای بررسی تاثیر قارچ های میکوریزا و رژیم های مختلف آبیاری بر کارآیی مصرف آب و سود منطقه ای، آزمایشی در دو سال زراعی 89 1388 با استفاده از ژنوتیپ NM92 ماش در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. رژیم آبیاری در چهار سطح: 50، 100، 150 و 200 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A به عنوان عامل اصلی و تیمار میکوریزا در سه سطح: Glomusmosseae، Glomusintraradices و بدون میکوریزا (شاهد) به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر تلقیح با میکوریزا و تنش آبی بر صفت های کلونیزاسیون ریشه، عملکرد دانه، نیتروژن و فسفر برگ، کارآیی مصرف آب، سود خالص و سود منطقه ای بسیار معنی دار بود. هم چنین اثر متقابل عاملهای تنش آبی و میکوریزا بر صفت درصد کلونیزاسیون نیز بسیار معنی داری گردید. با افزایش تنش آبی، درصد کلونیزاسیون در گونه G. intraradices. نسبت به G. mosseae بیش تر بود. بیشینه و کمینه عملکرد دانه در محدوده اعمال تنش آبی (آبیاری پس از 50 و 200 میلی متر تبخیر از تشتک) به ترتیب معادل 51/1833 و 56/1139 کیلوگرم در هکتار و در تیمارهای میکوریزا، G. intraradices و بدون میکوریزا به ترتیب 72/1612 و 92/1307 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. هر چند تنش آبی عملکرد دانه را تنزل داد؛ ولی میکوریزا شدت اثر آن را کاهش داد؛ و اثر دو گونه میکوریزا بر صفت عملکرد دانه ماش در یک گروه قرار گرفت. میکوریزا از طریق افزایش درصد نیتروژن، فسفر برگ و کارآیی مصرف آب باعث ارتقاء عملکرد دانه در شرایط عادی و شرایط تنش آبی شد. با افزایش آب مصرفی، کارآیی مصرف آب نیز کاهش یافت؛ به طوری که بیشینه (60/0 کیلوگرم بر مترمکعب) و کمینه (32/0 کیلوگرم بر مترمکعب) این صفت به ترتیب در آبیاری پس از 200 و 50 میلی متر تبخیر از تشتک، به دست آمد. در بین میکوریزاها، G. intraradices بالاترین (49/0 کیلوگرم بر مترمکعب) کارآیی مصرف آب را نشان داد. با کاهش آب مصرفی، سود خالص در واحد سطح کاهش، ولی سود منطقه ای به دلیل استفاده از آب صرفه جویی شده افزایش یافت. بنابراین جهت افزایش عملکرد دانه استفاده از گونه G. intraradices به عنوان کود بیولوژیک توصیه می شود.