نقاشان صفوی و انتقال هنر نگارگری ایرانی به عثمانی

در اواخر دوره تیموریان، مناسبات فرهنگی و هنری گسترده بین ایران و عثمانی وجود داشت. آوازه و شکوهی که استانبول به عنوان مرکز هنری در جهان اسلام پیدا کرده بود، موجب مهاجرت تعداد زیادی از نقاشان ایرانی به استانبول و سایر شهرهای عثمانی شد. در اوایل قرن دهم هجری نیز در پی منازعات صفویان با عثمانی، سلطان سلیم اول با تصرف تبریز تعداد کثیری از نقاشان صفوی را به عثمانی انتقال داد. پس از آن در طول قرن دهم هجری نیز عده ای دیگر از نقاشان ایرانی نظیر شاهقلی و ولی جان تبریزی به عثمانی مهاجرت کردند. همه این نقاشان در عثمانی از طریق مصور ساختن نسخ خطی و ترسیم نگاره های زیبا، سبک هنری صفویان را که ادامه مکتب هنری هرات و شیراز بود، در آن سرزمین رواج دادند. آنان از این طریق، نگارگری ایرانی را وارد مکتب نقاشی عثمانی کردند. در این مقاله به بیان فعالیت نقاشان صفوی در دربار عثمانی و نحوه انتقال سبک نگارگری ایرانی به آن سرزمین پرداخته شده است. هدف عمده این پژوهش، نشان دادن تاثیر سبک نگارگری ایرانی در شکل گیری مکتب نگارگری عثمانی و معرفی آثار بجا مانده از هنرمندان مهاجر ایرانی در عثمانی است. با این فرض که حمایت و علاقه مندی سلاطین عثمانی به اهل هنر، زمینه را برای مهاجرت نقاشان ایرانی و انتقال سبک هنری این سرزمین به آناتولی فراهم کرد. برای تدوین این مقاله از منابع آرشیو عثمانی، مخصوصا دفاتر اهل هنرسرای سلاطین عثمانی که به همت اوزون چارشلی بازخوانی و منتشر گردیده، همچنین از کتاب مناقب هنروران، تالیف مصطفی عالی افندی و آثار فیلیز چاقمان در مورد هنر نگارگری عثمانی بیشترین بهره را گرفته ام.