شناسایی و تفکیک قارچ ها به روش ATR-FTIR در یک مجموعه آثار چرمی مربوط به عصر سلجوقی

آسیب های زیستی نقش مهمی در تخریب آثار تاریخی از جمله چرم، دارند. در این میان میکروارگانیسم ها، از مهم ترین عوامل تخریب زیستی هستند. شناخت قارچ ها و سایر میکروارگانیسم های موجود بر چرم و سایر آثار تاریخی، در درک بهتر صدمات و خسارات احتمالی ناشی از آن ها که زمینه ساز انتخاب راهکار صحیح برخورد با اشیاء است، ضرورت و اهمیت دارد. روش های معمول شناسایی پاتوژن ها و قارچ ها، بسته به نوع روش، معمولا همراه با مشکلاتی است و در این بین طیف سنجی FTIR به عنوان روشی موفق در تشخیص و شناسایی میکروارگانیسم ها معرفی شده است. در این مطالعه، نمونه هایی از اشیاء چرمی تاریخی مربوط به عصر سلجوقی، برای شناسایی جنس قارچ ها، در محیط SDA کشت یافت و بر اساس ویژگی های ماکروسکوپی، میکروسکوپی و ریخت شناسی شناسایی شد. سپس میکروارگانیسم ها با هدف امکان سنجی تفکیک و شناسایی بر اساس ویژگی ها ساختاری به روش ATR - FTIR، ارزیابی شدند. در این راستا، از دو شیوه ی ارزیابی ویژگی های طیفی بر اساس شکل و موقعیت پیک و تحلیل خوشه ایبر اساس مساحت زیر نمودار و موقعیت پیک استفاده شد. قارچ های شناسایی شده مربوط به جنس های پنی سیلیوم (9 مورد، 3/33 درصد)، آسپرژیلوس (5 مورد، 5/18 درصد)، کلادوسپوریوم (4 مورد، 8/14 درصد)، رایزوکتونیا (2 مورد، 4/7 درصد)، تریکوفیتون (1 مورد، 7/3 درصد) و مخمر (1 مورد، 7/3 درصد) بود. جنس دو گونه از قارچ ها (2 مورد، 4/7 درصد) نیز شناسایی نشد و در 3 نمونه (1/11 درصد) نیز رشد میکروارگانیسم ها مشاهده نشد. بررسی نوار های جذبی طیف های ATR - FTIR نمونه های کشت یافته، گویای برخی تفاوت های ساختاری در بین میکروارگانیسم ها (قارچ، مخمر، باکتری) و نیز در سطح جنس و بعضا گونه ی قارچ ها بود. فعالیت قارچ ها آسیب هایی چون تجزیه، هیدرولیز و تخریب ساختار چرم و تانن های گیاهی، تغییرات بصری و نیز مشکلات متعدد برای افرادی که با این آثار در تماس اند را در پی دارد. از این رو، حذف این عوامل و درمان مناسب آثار، برای جلوگیری از گسترش آسیب به ساختار چرم، امری ضروری است. بررسی ساختار قارچ با استفاده از طیف سنجی ATR - FTIR نتایج مناسبی در مورد امکان تفکیک قارچ، مخمر و باکتری به دست داد. FTIR، ابزاری کمابیش مناسب برای تفکیک و شناسایی آسان و سریع میکروارگانیسم ها و جنس های مختلف قارچ است. همچنین، در برخی موارد امکان تفکیک در سطح گونه نیز وجود دارد. مزایای این روش در مقایسه با روش های معمول دیگر، FTIR را به ابزاری مناسب در بررسی قارچ ها در مقیاس بزرگ تبدیل می کند. از این رو طیف سنجی IR در کنار سایر روش های معمول شناسایی، بهبود بهره وری در طبقه بندی و شناسایی قارچ ها را در پی دارد. علاوه بر این، با توجه به مشخص کردن ترکیب شیمیایی در این روش، می توان از آن در درک بهتر فرآیندهای شیمیایی پیچیده در رشد قارچ و تخریب بستر، استفاده کرد.