مبانی نظری (اخلاقی، فلسفی و فقهی) امتناع از درمان

امتناع بیمار از درمان، از نتایج منطقی اخذ رضایت از بیمار است و از حقوق بیمار به شمار می رود، ولی تن دادن به خواسته ی بیمار، می تواند منجر به آسیب دیدن بیمار یا اطرافیان او و نیز خسارت به نظام سلامت شود. عمده ترین چالش های اخلاقی در زمینه ی امتناع بیماران دارای ظرفیت رخ می دهد. این مقاله با بررسی کتب فقهی، فلسفی و اخلاق زیستی، به ویژه کتاب های مرجع، به مباحث نظری مرتبط به این گروه پرداخته است که شامل دیدگاه های فلاسفه ی اخلاق، متخصصان اخلاق زیستی و مباحث فقهی مرتبط با این مساله است. این دیدگاه ها گاهی بسیار متفاوت یا در تقابل با یکدیگر است. بر اساس مکاتب فلسفی و اخلاقی مختلف، مواجهه ی ما با امتناع بیماران از درمان می تواند طیف وسیعی را در بر بگیرد که از رها کردن بیمار، در یک سو، تا درمان بیمار به هر قیمتی، حتی با اجبار یا با فریب در سوی دیگر متغیر باشد. براساس مبانی اسلامی، فرد حق آسیب رساندن به خود را ندارد، ولی به دلیل حق و سلطه ای که هر فرد بر بدن خود دارد، این مساله مجوز درمان اجباری به شمار نمی آید، بلکه تنها درمانگر را ملزم می کند که برای منصرف کردن بیمار از تصمیم خود در حد توان تلاش کند و از سوی دیگر، با بیمار در آسیب رساندن به خود مشارکت نکند و به ویژه در قطع درمان با بیمار همکاری نکند.