بررسی جایگاه ایران در توسعه پایدار محیط زیست

توسعه با صفت پایداری در برگیرنده ابعاد «اقتصادی»، «اجتماعی» و «محیط زیستی» است، جنبه های مذکور با همه زیر مجموعه های مربوط به خود با یکدیگر مرتبط اند و درک ارتباط متقابل آنها برای دوری از جزیی نگری، تک بعدی اندیشی هنگام مفهوم سازی، نهادسازی، تدوین برنامه ها و اجرای آنها اهمیت بی بدیلی دارد. پس از تهیه دستور کار 21 در ریو، توافقات بین المللی در بعضی ابعاد به خصوص توسعه پایدار افزایش یافته است. تاکنون از طرف نهادهای بین المللی فراوانی به منظور ارزیابی های جامع توسعه پایدار نشانگرهای گوناگونی مطرح گردیده است. هدف تمام نهادهای مذکور ارائه معیارها و شاخص هایی برای تشخیص میزان موفقیت کشورها در رسیدن به اهداف چندگانه و متکثر توسعه پایدار در ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی است. فهرست کلی این شاخص ها عبارتند ازشاخص های اصولی و اخلاقی، روان شناختی، توصیفی (کیفی)، سازمانی (تشکیلاتی)، شرایط زندگی، رفاهی و اجتماعی، منابع مادی، مالی و اقتصادی، وابستگی و شاخص های تحمل محیط زیستی است. در این مقاله ابتدا مهمترین شاخص های توسعه پایدار محیط زیستی (شاخص پایداری محیط زیست، شاخص عملکرد محیط زیست، شاخص آسیب پذیری محیط زیست و آرمان هفتم اهداف توسعه هزاره)، معیارها و نشانگرهای هر یک از این شاخص ها معرفی خواهد شد، سپس تغییرات جایگاه ایران در این شاخص ها در سال های اخیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت، در نهایت چالش ها و موانع توسعه محیط زیستی ایران و راهکارهای دستیابی به شرایط مطلوب تر محیط زیستی ارائه خواهد شد. بررسی گزارش های منتشر شده از شاخص های پایداری و عملکرد محیط زیست نشانگر رتبه ضعیف ایران در شاخص پایداری و رتبه نسبتا قابل قبول در شاخص عملکرد محیط زیست است. کسب رتبه نسبتا خوب ایران در شاخص های عملکردی محیط زیست، به دلیل شرایط مناسب کشورمان در زمینه بهداشت محیط، کیفیت منابع طبیعی مولد، تنوع زیستی و زیستگاه می باشد. راهبردهای کلی توسعه پایدار کشور را می توان در بخش های مهندسی مجدد نظام محیط زیست کشور، اجرا و توسعه برنامه های جامع توسعه ای استانی هماهنگ با توسعه پایدار، سیستم یکپارچه محاسبات اقتصادی محیط زیستی، آموزش و جلب مشارکت جوامع در امور زیربنایی، تقویت فعالیت های بین بخشی و بین المللی، تاکید بر پروژه های محلی کم هزینه و توسعه سرمایه گذاری و انتقال مسئولیت ها و اختیارات به جوامع در امور تصدی گری خلاصه نمود.