بررسی وضعیت نظام ارجاع بیماران در برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان های شمالی ایران: 1391

سطح بندی نظام مراقبت سلامت به منظور کاهش هزینه، ایجاد عدالت و امکان دسترسی آحاد مردم به خدمات مورد نیاز انجام می گیرد. نظام ارجاع به عنوان پل ارتباطی، ارائه دهندگان و دریافت کنندگان خدمات را از پایین ترین سطح به سطوح بالاتر و بالعکس هدایت می نماید. این مطالعه به منظور بررسی عملکرد نظام ارجاع در برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان های شمالی کشور انجام گرفت.

مطالعه از نوع مقطعی بوده که در شش ماهه دوم 1391 انجام گرفت. 25 درصد مراکز مجری برنامه پزشک خانواده و بیمه روستایی در استان های گلستان، مازندران و گیلان، مجموعا 139 مرکز از 552 مرکز مجری به صورت تصادفی منظم انتخاب و در هر مرکز منتخب 7 تا 8 بیماری که با ارجاع پزشک خانواده به سطح 2 مراجعه و خدمات سطح2 را دریافت نموده و در زمان پرسشگری در منزل خود حضور داشتند، با مصاحبه ساختارمند مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته شامل 2 بخش متغیرهای فردی و رعایت قواعد نظام ارجاع از قبیل مراجعه به پزشک خانواده با ارجاع خانه بهداشت، خواست ارجاع به سطح 2، انتخاب پزشک سطح 2، نوع خدمات سطح، ارائه پس خوراند، مراجعه مجدد به سطح 1، ثبت اطلاعات در پرونده سلامت و موارد دیگر بوده که روایی و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت.

از 963 بیمار ارجاع شده به سطح 2 که موفق به دریافت خدمات شدند، 687 نفر (71 درصد) زن بودند. 320 نفر (33 درصد) از بیماران ارجاع شده، فرم ارجاع از خانه های بهداشت را به همراه داشتند. ضرورت ارجاع 299 نفر (31 درصد) بنا به تشخیص پزشکان خانواده بوده و پزشکان خانواده در 161 مورد ارجاع (17 درصد) در انتخاب پزشک متخصص سطح 2، نقش داشته اند. پزشکان متخصص سطح 2 برای 155 بیمار (1/16 درصد) ارجاعی پذیرفته شده، نتایج ویزیت را به پزشک خانواده شان پس خوراند دادند. از بین بیماران مراجعه کننده به سطح 2، تنها 149 نفر (5/15 درصد)، به نزد پزشک ارجاع دهنده خود بازگشتند. 697 بیماری (3/85 درصد) که به سطح اول باز نگشتند، علت اصلی را عدم آگاهی ذکر نمودند. میزان رعایت قواعد نظام ارجاع در خیلی از موارد در استان های شمالی کشور تفاوت معنی دار وجود داشت (05/0< P).

نتایج این مطالعه نشان داد که وضعیت نظام ارجاع در برنامه پزشک خانواده مطلوب نبوده و نیاز به مداخله و بهبودی دارد.