ارزشیابی تاثیر برنامه آموزشی بر اساس تئوری رفتار برنامه ریزی شده بر عملکرد ایمن کارگران

سازمان های بهداشتی رفتار را به عنوان عاملی کلیدی زیربنای بیماری های شایع و مشکلات بهداشتی امروزه می داند، در نتیجه برای کاهش خطرات شغلی توصیه می شود مداخلات ارگونومی با فعالیت های ارتقاء سلامت با هدف اصلاح رفتار ترکیب شوند. این مطالعه با هدف ارزشیابی تاثیر مداخله آموزشی مبتنی بر تئوری رفتار برنامه ریزی شده در بهبود عملکرد ایمن کارگران صنایع چینی شهرک صنعتی قزوین در نیمه اول سال 1389 طراحی و اجرا شد.
تعداد 75 نفر کارگر در هر یک از گروه های مداخله و شاهد در یک کارآزمایی نیمه تجربی تصادفی کنترل شده شرکت کردند. اطلاعات دموگرافیک و داده های مرتبط سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده، آگاهی و عملکرد ایمن در آغاز، 3 ماه و 6ماه بعد از مداخله با استفاده از پرسشنامه خودگزارشی و چک لیست عملکرد ایمن جمع آوری شد. پانل خبرگان، ضریب آلفای کرونباخ، ضریب آزمون بازآزمون، ضریب کاپا برای تایید ویژگی های روان سنجی ابزار به کار رفتند. مداخله آموزشی به همراه کتابچه در قالب 4 کلاس آموزشی 60- 45 دقیقه ای با حضور 15- 8 کارگر در هر کلاس، به شیوه بحث گروهی با تمرکز بر سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی و اجرا شد، سپس اطلاعات با استفاده از آزمون های آماری تجزیه و تحلیل شد.
میانگین سنی شرکت کنندگان 4/7 ± 31 و 65 درصد آن ها مرد بودند. قبل از آموزش بین دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک و متغیرهای اصلی پژوهش اختلاف معنی داری وجود نداشت، اما پس از آموزش یافته ها نشان دهنده تغییر معنی دار میانگین امتیاز نگرش (از 3/5 ± 2/17 به 5/4 ± 6/25) (001/0 >p)، هنجار انتزاعی (از 1/2 ± 7/4 به 5/1 ± 0/7) (05/0 >p)، کنترل رفتاری درک شده (از 1/1 ± 7/2 به 6/1 ± 8/6) (001/0 > p)، قصد (از 6/3 ± 0/8 به 8/2 ± 9/10) (05/0 > p)، رفتار خودگزارشی (از 0/1 ± 2/2 به 2/1 ± 6/3) (05/0 > p)، آگاهی (از 8/1 ± 0/7 به 5/1 ± 8/9) و عملکرد ایمن (از 5/1 ± 3/6 به 1/2 ± 5/8) (05/0 >p)، پس از آموزش در گروه مداخله و عدم تغییر معنی دار متغیرهای مذکور در گروه کنترل بود.
نتایج تحقیق نشان می دهد که مداخله آموزشی بر مبنای سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده قادر است آگاهی، نگرش، هنجار انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده کارگران را درباره رفتارهای نا ایمن تغییر دهد و موجب بهبود عملکرد ایمنی آن ها شود. لذا استفاده و کاربرد این الگوی تغییر رفتار در سایر محل ها و دیگر مشکلات بهداشت حرفه ای توصیه می شود.