بازنمایی زن در برنامه های گروه خانواده رادیو ایران بر مبنای تحلیل گفتمان انتقادی

رادیو با توجه به سهولت استفاده از آن و علی رغم تنوع و جذابیت سایر رسانه ها، هنوز یکی از مهم ترین وسایل ارتباط جمعی جایگاه خود را حفظ کرده است. با توجه به این که رادیو، رسانه ای شنیداری است، انتقال معانی و مطالب به شنوندگان، عمدتا از طریق متن برنامه صورت می گیرد. آنچه در واقع کلید معنی دادن به صداها، موسیقی و سکوت در رادیوست، همان متن است و ابزاری هم که متن با آن نشان داده می شود، در نهایت شفاهی و لفظی است. لذا زبان برنامه های رادیویی اهمیت بسزایی دارد. اما موضوعاتی که در رادیو به آن ها پرداخته می شود، بسیار گسترده اند. یکی از موضوعاتی که با توجه به اهمیت آن، اکثر شبکه ها با آن درگیر هستند موضوعات زنان و خانواده است. با توجه به این که زنان نیمی از جامعه ی ایران را تشکیل می دهند و هم در خانواده و هم در جامعه، نقش بسزایی ایفا می کنند، لذا در این تحقیق «ساختار زبانی برنامه های رادیویی با موضوع زن و خانواده» بررسی می شود.
برای بررسی این موضوع برنامه های رادیویی شبکه رادیویی ایران (سراسری) به دلیل گستردگی و عمومیت این شبکه و همچنین به دلیل وجود گروه خانواده در این شبکه، انتخاب شده و اختصاصا برنامه های گروه خانواده این شبکه تحلیل شده است. هدف این مقاله تعیین نحوه بازنمایی زنان در برنامه های رادیویی گروه خانواده رادیو ایران است؛ در واقع تحقیق بر این سوالات بنا نهاده شده است که: آیا در برنامه های این گروه به زنان و مسائل آنان پرداخته می شود؟ در صورتی که پرداخته می شود، تصویر مثبتی ارائه شده و یا خیر؟ از آن جا که ون لیوون و غیاثیان از طریق مولفه های جامعه شناختی- معنایی چگونگی بازنمایی کنشگرها را بررسی می کنند، لذا برای دستیابی به اهداف تحقیق، از چارچوب نظری ون لیون و بسط آن که پژوهش غیاثیان است، استفاده می شود. روش این تحقیق تحلیل گفتمان انتقادی است و به طور هدفمند برنامه های گروه خانواده رادیو ایران با موضوعات «اشتغال زنان خارج از منزل»، «مطالبات زنان از منظر حقوقدانان» و«طرح حجاب و عفاف» انتخاب و بررسی شده است. نتایج حاکی از حضور کم رنگ زنان یا حذف آن ها در گفتمان های موثر برنامه ها بوده و در صورتی نقش فعال داشته اند که هویتشان در کنار مردان مطرح بوده است و این نوع حضور فعال موجب نگرشی با ارزش دهی منفی به آن ها بوده است.